Kỷ nguyên hoàng kim của TikTok tại Mỹ chuẩn bị kết thúc?

Vào tháng 4/2024, Tổng thống Joe Biden đã ký ban hành một dự luật yêu cầu đóng cửa TikTok tại Mỹ, trừ khi công ty mẹ ByteDance tìm được một nhà đầu tư được chính phủ Mỹ chấp thuận trong vòng chín tháng. Dự luật này viện dẫn các mối lo ngại về an ninh quốc gia, trong đó nhấn mạnh khả năng ByteDance có thể bị buộc phải chia sẻ dữ liệu người dùng Mỹ với chính phủ Trung Quốc. Bộ Tư pháp Mỹ cũng cho rằng TikTok “đặt ra một mối đe dọa an ninh quốc gia có quy mô và chiều sâu đáng kể” do sự sở hữu của phía Trung Quốc.

Nền tảng này đã kịch liệt phản đối đạo luật dẫn đến lệnh cấm, cho rằng đạo luật này là vi hiến vì gây ra ảnh hưởng "đáng kinh ngạc" đến quyền tự do ngôn luận của 170 triệu người dùng tại Mỹ. Tuy nhiên, vào ngày 6/12/2024, nỗ lực của TikTok nhằm lật ngược lệnh cấm sắp tới đã bị từ chối. Tòa án cho rằng đạo luật không vi phạm Tu chính án thứ nhất, khẳng định rằng nó là "kết quả của các hành động sâu rộng, mang tính lưỡng đảng bởi Quốc hội và các đời tổng thống kế nhiệm".

Tổng thống đắc cử Donald Trump, người từng đề xuất lệnh cấm TikTok trong nhiệm kỳ đầu tiên vào năm 2020, nay đã thay đổi quan điểm và khẳng định rằng ứng dụng này không nên bị cấm. Ông đang thúc đẩy việc tạm hoãn lệnh cấm này. Ông Donald Trump đã yêu cầu Tòa án Tối cao trì hoãn lệnh cấm để ông có thêm thời gian làm việc với cái mà ông gọi là "giải pháp chính trị".

Vào ngày 27/12, luật sư của ông Trump, Dean John Sauer, đã đệ trình một bản tóm tắt pháp lý, trong đó lưu ý rằng ông Donald Trump phản đối lệnh cấm và dự định tìm ra giải pháp sau khi nhậm chức vào ngày 20/1. Tuy nhiên, vào ngày 3/1, Bộ Tư pháp Mỹ đã kêu gọi Tòa án Tối cao bác bỏ yêu cầu của ông Trump, lập luận rằng hồ sơ này "không đưa ra lập trường nào" liên quan đến vấn đề Tu chính án Thứ nhất (First Amendment).

Điều này đang tạo ra lo ngại lớn cho các thương hiệu và nhà sáng tạo nội dung, nhiều người trong số họ đã xây dựng sự nghiệp trên nền tảng này. Chuyên gia tư vấn mạng xã hội Matt Navarra chia sẻ với Vogue Business rằng các thương hiệu "chắc chắn" nên lo lắng hơn bao giờ hết, đặc biệt sau khi nỗ lực của TikTok nhằm lật ngược lệnh cấm bị bác bỏ.

Hiện tại, nhiều thương hiệu đã bắt đầu chuẩn bị bằng cách thiết lập sự hiện diện trên các nền tảng mạng xã hội thay thế như Instagram Reels và YouTube Shorts. Tuy nhiên, các nền tảng này vẫn thiếu những khả năng mua bán thương mại điện tử như TikTok Shop và thuật toán của chúng không thể sánh được với độ phức tạp của TikTok. Chính TikTok là nơi thúc đẩy sự bùng nổ của các micro-trend (xu hướng nhỏ, xu hướng ngách) trong những năm gần đây, đồng thời góp phần tăng trưởng cho các thương hiệu và tạo nên sự ám ảnh với cách mà thuật toán ảnh hưởng đến phong cách cá nhân cũng như thói quen mua sắm của người dùng.

Vào ngày 10/1, Tòa án Tối cao Mỹ đã có một phiên điều trần nhằm lắng nghe các lập luận từ đại diện của TikTok. Phần lớn các thẩm phán Tòa án Tối cao dường như có xu hướng ủng hộ lệnh cấm gây tranh cãi đối với TikTok do lo ngại về mối liên hệ của ứng dụng này với Trung Quốc. Trong phiên tranh luận kéo dài hơn hai giờ vào ngày 10/1, các thẩm phán đã đặt ra nhiều câu hỏi sắc bén đối với luật sư của TikTok và một nhóm nhà sáng tạo nội dung trên nền tảng này. Nhiều thẩm phán dường như xem luật "bán hoặc cấm" do Quốc hội thông qua trước đó là một nỗ lực nhằm điều chỉnh khả năng kiểm soát từ nước ngoài đối với TikTok.

Từ giờ tới 19/1, liệu TikTok có nhận được "phao cứu sinh"? Kịch bản nào sẽ xảy ra?

KHI TÒA ÁN TỐI CAO ĐỨNG VỀ PHÍA CHÍNH PHỦ

Nếu TikTok không thành công - nghĩa là Tòa án Tối cao ủng hộ chính phủ Mỹ hoặc không hành động kịp thời - lệnh cấm sẽ chính thức có hiệu lực vào ngày 19/1. Điều này đồng nghĩa với việc ứng dụng sẽ bị xóa khỏi các kho ứng dụng, và các nhà cung cấp dịch vụ internet sẽ không được phép cung cấp quyền truy cập TikTok tại Mỹ. Tuy nhiên, ứng dụng vẫn sẽ khả dụng đối với những người đã tải xuống trước đó và tiếp tục hoạt động cho đến khi ngừng cập nhật (các bản cập nhật thường xuyên nhằm sửa lỗi và cải thiện bảo mật).

Trong trường hợp này, cách duy nhất để TikTok không bị cấm vào ngày 19/1 là Tổng thống Mỹ đương nhiệm Joe Biden tạm hoãn việc thi hành lệnh cấm (Luật cho phép ông có thời hạn tối đa 90 ngày để thực hiện việc này). Tuy nhiên, điều này rất khó xảy ra. 

Ngoài ra, cứu cánh duy nhất cho TikTok là ByteDance bán lại ứng dụng này cho một công ty không thuộc Trung Quốc. Tuy nhiên, ByteDance đã tuyên bố họ không có ý định làm điều này - đặc biệt là trước thời hạn sắp tới.

Nếu lệnh cấm được ban hành, ông Donald Trump có thể đảo ngược hoặc phớt lờ nó. "Nếu Tổng thống đắc cử nhậm chức, có một số điều ông ấy có thể làm để giảm thiểu hoặc cố gắng hủy bỏ lệnh cấm", Kelly Bonner, luật sư tại Duane Morris, nhận xét. "Ông ấy có thể yêu cầu Quốc hội bãi bỏ lệnh cấm. Ông ấy cũng có thể chỉ đạo Bộ Tư pháp không thực thi lệnh cấm".

NẾU TOÀ ÁN TỐI CAO BÃI BỎ HOẶC HOÃN LỆNH CẤM

Nếu Tòa án Tối cao quyết định tạm hoãn (hoặc hủy bỏ) lệnh cấm, tương lai của TikTok tại Mỹ sẽ sáng sủa hơn nhiều.

Có hai kịch bản khả dĩ. Một là tòa án bác bỏ hoàn toàn luật cấm. Trong trường hợp này, theo ông Jeff Trexler, phó giám đốc Viện Luật Thời trang thuộc Đại học Fordham, “lệnh cấm sẽ bị xóa sổ”. Kịch bản thứ hai (và có khả năng cao hơn) là tòa án đồng ý với TikTok rằng lập luận của các tòa án cấp dưới là thiếu sót, nhưng gửi lại vụ việc để tiếp tục xem xét.

Do ông Trump sẽ nhậm chức vào ngày 20/1, nếu rơi vào trường hợp thứ hai, ông có thể sẽ cố gắng cứu TikTok. Trong một cuộc họp báo vào tháng 12, ông đã nói rằng mình có "một tình cảm đặc biệt" dành cho nền tảng này và đã yêu cầu Tòa án Tối cao trì hoãn lệnh cấm để ông có thể kiểm soát kết quả sau khi nhậm chức.

Nếu lệnh cấm có hiệu lực, ông Trump có thể hợp tác với chính phủ Trung Quốc và công ty mẹ của TikTok, Bytedance, để xúc tiến việc bán TikTok, theo luật sư Kelly Bonner.

"Điều này có khả thi không?" bà Kelly Bonner đặt câu hỏi. "Chúng ta không bao giờ có thể dự đoán chắc chắn ông Trump sẽ làm gì, nhưng tôi có thể hình dung ông ấy sẽ tìm cách thực hiện một giải pháp chính trị bằng cách hỗ trợ việc bán TikTok cho một công ty nước ngoài", luật sư này nhận định.