Liên hiệp quốc khủng hoảng ngân sách vì Trung Quốc và Mỹ chậm đóng quỹ

Theo phân tích của tờ báo Financial Times, thời gian Trung Quốc chậm đóng quỹ cho Liên hiệp quốc đã tăng từ 2 tháng vào năm 2021 lên tới 10 tháng vào năm 2024.

Sự chậm trễ đó không chỉ ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của Liên hiệp quốc mà còn làm gia tăng lo ngại về sự ổn định tài chính của tổ chức này trong bối cảnh nhiều thành viên khác, như Mỹ, cũng thường xuyên chậm trễ trong việc thanh toán.

Năm ngoái, Trung Quốc đã thanh toán khoản đóng góp cuối cùng trị giá 480 triệu USD vào ngày 27/12, chỉ sau Triều Tiên - quốc gia đã thanh toán khoản đóng góp khoảng 157.000 USD vào ngày 30/12. Việc Trung Quốc chậm đóng quỹ ở Liên hiệp quốc diễn ra trong bối cảnh Bắc Kinh đang tìm cách mở rộng ảnh hưởng tại tổ chức này, nhất là trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump có chủ trương rút lui khỏi hợp tác đa phương.

Ông Chandramouli Ramanathan, kiểm soát viên của Liên hiệp quốc, cho biết tổ chức này không thể thực hiện kế hoạch ngân sách một cách toàn diện và hiệu quả nếu tất cả các quốc gia thành viên không thanh toán đầy đủ và đúng hạn. Ông nói rằng Liên hiệp quốc đã buộc phải cắt giảm chi tiêu cho các hoạt động thường xuyên trong ngân sách năm 2025 tới 17%, tương đương khoảng 600 triệu USD.

Các quốc gia thành viên tài trợ cho Liên hiệp quốc và các cơ quan của thuộc Liên hiệp quốc thông qua hai nguồn. Các khoản “đóng góp theo quy định” là nghĩa vụ theo thỏa thuận và bao trùm ngân sách thường xuyên 3,7 tỷ USD của Liên hiệp quốc, cũng như ngân sách gìn giữ hòa bình 5,6 tỷ USD; và “đóng góp tự nguyện” - những khoản đóng góp chiếm phần lớn thu nhập của tổ chức này.

Phần đóng góp của Trung Quốc trong ngân sách thường xuyên của Liên hiệp quốc đã tăng từ 0,99% vào năm 2000 lên 20%, tương đương 680 triệu USD vào năm 2025, chỉ kém Mỹ với 22%. Theo dữ liệu mới nhất từ Liên hiệp quốc, tính đến ngày 30/4 năm nay, Mỹ nợ khoảng 1,5 tỷ USD và Trung Quốc nợ 597 triệu USD trong các khoản đóng góp chưa thanh toán cho ngân sách thường xuyên năm 2025. Ngoài ra, Mỹ còn nợ thêm 1,5 tỷ USD và Trung Quốc nợ 587 triệu USD cho ngân sách gìn giữ hòa bình.

Cùng với Mỹ, việc Trung Quốc chậm thanh toán có thể tạo ra một cuộc khủng hoảng thanh khoản lớn cho Liên hiệp quốc. Nhiều quốc gia cũng thường xuyên chậm trễ trong việc thanh toán, bao gồm cả Mỹ, quốc gia thường hoãn thanh toán theo lịch tài khóa của nước này.

Trung tâm Nghiên cứu Pew cho biết chỉ có 53 trong số 193 quốc gia thành viên của Liên hiệp quốc thanh toán các khoản đóng góp ngân sách thường xuyên đúng hạn mỗi năm kể từ năm 2019, trong khi dữ liệu của Liên hiệp quốc cho thấy 41 quốc gia vẫn còn nợ tính đến cuối năm 2024.

Ngoài việc nộp chậm các khoản đóng góp thường xuyên, Trung Quốc cũng có các khoản đóng góp tự nguyện tương đối thấp cho mạng lưới các cơ quan nhân đạo của Liên hiệp quốc nếu so với quy mô của nền kinh tế nước này.

Khi được hỏi về việc thanh toán chậm trễ, phái đoàn của Trung Quốc tại Liên hiệp quốc cho biết: “Ban Thư ký Liên hiệp quốc nên cải thiện kế hoạch và việc quản lý ngân sách đối với các khoản chi tiêu để giảm tác động tài chính của các thời gian thanh toán khác nhau từ các quốc gia thành viên”.

Phái đoàn cũng nhấn mạnh rằng “sự chậm trễ trong việc thanh toán các khoản đóng góp vì lý do thủ tục về bản chất là khác biệt và có tác động không giống với việc nhà tài trợ lớn nhất không đóng một khoản quỹ lớn trong một thời gian dài”.

Bắc Kinh đã chỉ trích Mỹ về việc chậm đóng quỹ ở Liên hiệp quốc và việc ông Trump rút lui khỏi các tổ chức như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Hội đồng Nhân quyền. Mỹ cũng đã đặt giới hạn về tài trợ cho các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hiệp quốc và có kế hoạch rút khỏi UNESCO vào năm tới.

Trung Quốc đã hứa sẽ tăng cường tài trợ cho WHO để lấp đầy khoảng trống do Mỹ để lại. Tuy nhiên, họ vẫn chưa cam kết các khoản đóng góp tự nguyện quy mô lớn và các khoản đóng góp của nước này trước đây vẫn còn ít so với của Mỹ.

Theo dữ liệu của Liên hiệp quốc, Washington đã chi tổng cộng 13 tỷ USD cho hệ thống Liên hiệp quốc vào năm 2023, trong đó ba phần tư là dưới hình thức đóng góp tự nguyện, trong khi Trung Quốc chỉ chi 2,3 tỷ USD trong năm đó, trong đó 150 triệu USD là đóng góp tự nguyện.