Chính phủ Mỹ đang âm thầm khuyến khích các công ty nông nghiệp và vận tải biển của nước này mua và vận chuyển phân bón Nga nhiều hơn - nguồn thạo tin tiết lộ với hãng tin Bloomberg - trong bối cảnh mối lo liên quan đến các biện pháp trừng phạt khiến nguồn cung phân bón nông nghiệp sụt giảm, dẫn tới áp lực tăng giá ngày càng lớn đối với giá lương thực toàn cầu vốn dĩ đang lên cơn sốt.

Theo Bloomberg, nỗ lực này là một phần trong các cuộc đàm phán phức tạp và khó khăn đang diễn ra, có sự tham gia của Liên hiệp quốc, nhằm cải thiện việc giao hàng phân bón, ngũ cốc và các sản phẩm nông nghiệp khác từ Nga và Ukraine. Đó là những mặt hàng đã bị gián đoạn nguồn cung kể từ khi chiến tranh giữa hai nước láng giềng nổ ra.

Giới chức Mỹ và châu Âu đã cáo buộc điện Kremlin sử dụng lương thực như một thứ vũ khí bằng cách ngăn chặn Ukraine xuất khẩu những mặt hàng này. Nga phủ nhận cáo buộc đó, cho dù truyền thông phương Tây đưa tin về việc Nga đã tấn công các bến cảng chủ chốt của Ukraine. Moscow nói rằng sự gián đoạn hoạt động xuất khẩu lương thực-thực phẩm là do các biện pháp trừng phạt mà phương Tây áp lên Nga.

Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã đưa ra những trường hợp miễn trừ trong các hạn chế về làm ăn với Nga, nhằm mục đích cho phép thương mại phân bón được duy trì. Nga là một nhà cung cấp hàng đầu thế giới về phân bón - mặt hàng không thể thiếu trong sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, nhiều hãng vận tải biển, ngân hàng và bảo hiểm đã và đang tránh dính líu đến giao dịch phân bón vì lo ngại có thể vô tình vi phạm lệnh trừng phạt. Năm nay, xuất khẩu phân bón của Nga đã giảm 24%.

Bất ngờ trước sự cẩn trọng của các doanh nghiệp liên quan đến lĩnh vực giao dịch phân bón, giới chức Mỹ đang phải tìm cách để thúc đẩy hoạt động này.

Nỗ lực này phản ánh thách thức mà Washington và đồng minh đang phải đối mặt giữa lúc họ vừa muốn gia tăng sức ép lên Nga vừa muốn hạn chế tổn thất cho nền kinh tế toàn cầu vốn có sự phụ thuộc lớn vào nguồn hàng hoá cơ bản do Nga cung cấp, từ khí đốt cho tới dầu lửa, phân bón và ngũ cốc. Giá của ctất cả các mặt hàng này đã tăng vọt kể từ khi chiến tranh nổ ra hồi tháng 2.

Nguồn thạo tin tiết lộ rằng Washington đã cử một đại diện tới cuộc đàm phán do Liên hiệp quốc chủ trì ở Moscow hồi đầu tháng này về vấn đề nguồn cung phân bón. Việc không có đủ phân bón trong năm nay còn có thể ảnh hưởng tới các vụ thu hoạch trong năm 2021.

Điện Kremlin đã kêu gọi Mỹ cung cấp sự đảm bảo cho bên mua và bên vận chuyển phân bón và ngũ cốc Nga rằng những mặt hàng này không thuộc phạm vi lệnh trừng phạt. Dường như Nga muốn đây là một điều kiện để nước này có động thái nới phong toả hoạt động xuất khẩu nông sản của Ukraine.

“Đối với Nga, việc rất quan trọng là Mỹ cần gửi đi một tín hiệu rõ ràng rằng những giao dịch này là được phép và mang lại lợi ích cho an ninh lương thực toàn cầu và Mỹ không nên từ chối thực hiện”, chuyên gia Ivan Timofeev thuộc Hội đồng Quan hệ Quốc tế Nga - một tổ chức do Chính phủ Nga sáng lập - phát biểu.

Nga nói rằng nỗi lo sợ về lệnh trừng phạt cũng đang cản trở hoạt động xuất khẩu ngũ cốc của Nga, nhưng tổng lượng xuất khẩu mặt hàng này của Nga trong vụ này chỉ giảm 14% và xuất khẩu lúa mì Nga thậm chí tăng gấp đôi trong tháng 5 – theo dữ liệu từ Liên minh Ngũ cốc Nga.

Trái lại, hơn 25 tấn ngũ cốc, dầu hạt hương dương và các hàng hoá khác đang bị mắc kẹt ở Ukraine vì nỗi lo an ninh tại các cảng biển trên Biển Đen và các tuyến vận tải bấy lâu này được sử dụng để vận chuyển những mặt hàng này ra thị trường toàn cầu. Giới chức Ukraine cảnh báo rằng tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn khi vụ thu hoạch mới ở nước này bắt đầu.

Các cuộc đàm phán tháo gỡ bế tắc cho các lô hàng này vẫn đang diễn ra với tốc độ chậm chạp. Nga đổ lỗi cho Ukraine không muốn tháo gỡ mìn được cài với mục đích phòng thủ tại các bến cảng, trong khi Ukraine không tin vào lời đảm bảo của Nga là sẽ không có các cuộc tấn công.

Tuần trước, Nga nhận được sự ủng hộ của Thổ Nhĩ Kỳ đối với lời kêu gọi nới trừng phạt. Tuy nhiên, nỗ lực của Ankara trong việc đứng ra làm trung gian tìm giải pháp để giải phóng hàng hoá nông sản xuất khẩu của Ukraine đến nay vẫn chưa mang lại kết quả.

Các công ty vận tải vẫn rất dè chừng với khu vực Biển Đen, xét tới mối lo về trừng phạt và an ninh. Giới chức trong ngành nói rằng cần có một nỗ lực hợp tác quốc tế để trấn an các công ty này. Đến nay, việc vận chuyển nông sản Ukraine tới châu Âu bằng đường sắt không mang lại nhiều kết quả do khổ đường sắt không đồng nhất và các vấn đề hậu cần khác.

“Chúng tôi đang làm việc cùng các đối tác để Ukraine có thể xuất khẩu được một nửa lượng lúa mì hàng tháng so với bình thường. Tuy nhiên việc này cần thời gian. Bởi vậy, chúng tôi lường trước một sự thiếu hụt nguồn cung quan trọng”, ông James O’Brien - trưởng Căn phòng Điều phối lệnh trừng phạt thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ - phát biểu tại một cuộc họp báo hôm 9/6.