Tại hội nghị Lấy ý kiến về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức chiều 9/3/2013, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết Bộ đã thành lập Tổ công tác đề rà soát, góp ý dự thảo Luật Đất đai sửa đổi.

Hiện Tổ công tác đã thu nhận được 70 ý kiến bằng văn bản. Nhiều nội dung góp ý đã tập trung vào các nhóm vấn đề chính liên quan đến ngành nông nghiệp: như Luật Đất đai và luật chuyên ngành sau này sẽ áp dụng như thế nào; chế độ quản lý và sử dụng đất lúa; trong đó có tích tụ tập trung đất đai, bồi thường… 

NHIỀU BỨC XÚC VỀ ĐẤT NÔNG NGHIỆP

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp mong muốn tiếp tục nhận được những ý kiến đóng góp vào dự thảo Luật Đất đai sửa đổi, hướng vào 5 vấn đề: (i) Tác động của Luật đất đai luật đến 7 luật chuyên ngành trong nông nghiệp; (ii) Vấn đề đất nông nghiệp như thế nào trong Luật đất đai sửa đổi; (iii) Vấn đề sử dụng tốt quỹ đất cho khoa học công nghệ; (iv) Vấn đề đa mục đích sử dụng đất; (v) Vai trò của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong quản lý đất nông nghiệp.

Theo đại diện Hội Khoa học Kinh tế nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam, thời gian qua, chính sách, pháp luật về đất đai vẫn còn những hạn chế, bất cập; chất lượng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chưa cao, chưa đảm bảo tính đồng bộ, tổng thể, hệ thống, thiếu tầm nhìn dài hạn.

Việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư có nơi chưa đảm bảo hài hòa lợi ích của người dân; thị trường quyền sử dụng đất phát triển chưa ổn định; tài chính đất đai và giá đất còn nhiều bất cập, gây khó khăn trong triển khai thực tiễn. Nguồn lực đất đai chưa được khai thác, phát huy đầy đủ và bền vững.

Sản xuất nông nghiệp quy mô nông hộ nhỏ lẻ, ruộng đất manh mún, phân tán vẫn là rào cản lớn trong phát triển kinh tế nông nghiệp. Khiếu nại, tố cáo, vi phạm pháp luật về đất nông nghiệp còn nhiều, nhưng việc xử lý còn hạn chế. Tích tụ ruộng đất diễn ra chậm; ruộng đất manh mún, lợi nhuận sản xuất nông nghiệp thấp.

Để sử dụng hiệu quả hơn tài nguyên đất nông lâm ngư nghiệp, đại diện Hội Khoa học Kinh tế nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng Luật Đất đai (sửa đổi) cần có sự điều chỉnh, phải “cởi trói” được cho đất nông nghiệp.

Ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Giống cây trồng Thái bình (ThaiBinh Seed), cho rằng Luật đất đai sửa đổi cần phải có những quy định làm sao giữ được diện tích đất lúa, làm thế nào dù có chuyển đổi cơ cấu cây trồng nhưng khi cần thì đất vẫn có thể trồng lúa.

“Hạn điền là vấn đề bức xúc nhất trong sản xuất nông nghiệp, do đó cần có cơ chế để tích tụ đất đai với diện tích lớn để doanh nghiệp có thể đảm bảo hiệu quả sản xuất. Bên cạnh đó, thời hạn thuê đất đối với doanh nghiệp phải dài như trong hợp đồng kinh doanh, tránh việc quy định thời hạn thuê tự do, mỗi địa phương cho thuê một kiểu thời gian khiến doanh nghiệp suốt ngày phải đi xin lại”, ông Báo nói.

CẦN CHÍNH SÁCH  KHUYẾN KHÍCH TÍCH TỤ ĐẤT NÔNG NGHIỆP

PGS.TS Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, nêu vấn đề: Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam là một đơn vị sự nghiệp công lập đang quản lý diện tích đất lớn. Tuy nhiên, theo quy định hiện hành các tổ chức khoa học công nghệ công lập ngành nông nghiệp đều không được sử dụng giá trị quyền sử dụng đất để góp vốn liên doanh, liên kết, thực hiện dự án đầu tư. Điều này gây lãng phí và áp lực bảo vệ, giữ đất đối với đơn vị đang quản lý.

“Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) mới chỉ quy định đơn vị tự chủ hoàn toàn mới được quyền cho phép thuê đất. Vì vậy, cho phép các đơn vị tự chủ một phần cũng được phép thuê đất”, ông Đào Thế Anh kiến nghị.

Cùng chung mối quan tâm về vấn đề này, TS. Hà Công Tuấn, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho hay các công ty nông, lâm nghiệp đang quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc nông trường, lâm trường. Đất đã cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng cho các công ty nông, lâm nghiệp, thì các công ty này đã được xác lập đầy đủ địa vị pháp lý của chủ thể sử dụng đất, có quyền tự chủ sản xuất kinh doanh theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp.

Vì vậy, TS. Tuấn kiến nghị, cần có chế định rõ ràng, đảm bảo công ty nông lâm nghiệp được giao, cho thuê đất có quyền bình đẳng như các doanh nghiệp khác trong tự chủ tổ chức sản xuất kinh doanh và chịu trách nhiệm trước nhà nước về quản lý sử dụng hiệu quả đất được giao.

TS. Tuấn nêu vấn đề thực tiễn hiện nay, các tổ chức phát triển quỹ đất ở các địa phương phần lớn hoạt động khó khăn, chủ yếu thực hiện nhiệm vụ giải phóng mặt bằng theo yêu cầu của địa phương, chưa thực hiện được chức năng tạo quỹ đất phát triển theo quy hoạch, kế hoạch do vướng mắc về cơ chế hoạt động, nhất là cơ chế về tài chính. Để “cởi trói” vấn đề này, cần tạo ra loại hình Ngân hàng quyền sử dụng đất nông nghiệp nhằm thúc đẩy quá trình tích tụ, tập trung đất đai, thúc đầy hình thành thị trường quyền sử dụng đất lành mạnh.

TS.Trần Công Thắng, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, cho rằng nên có chính sách khuyến khích tích tụ đất nông nghiệp để giúp doanh nghiệp xây dựng vùng nguyên liệu riêng, nhưng mức độ khuyến kích không cao bằng hình thức tập trung. Thuế và phí liên quan đến chuyển nhượng đất nông nghiệp chung như bất động sản khác hiện đang là tương đối cao so với lợi nhuận có thể tạo ra từ sản xuất nông nghiệp. Đề xuất giảm thuế, phí liên quan đến chuyển nhượng đất nông nghiệp.

Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất trong nội bộ ngành nông nghiệp cần linh hoạt; trong đó có đất lúa. Ngoài ra cần phải luật hóa hoạt động chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất rừng sản xuất không phải rừng tự nhiên.

“Cần xây dựng cơ chế đối với đất thuê từ 5 năm trở lên thì cá nhân, tổ chức đi thuê đất được thế chấp bằng giá trị thuê để vay vốn sản xuất nông nghiệp. Bên cạnh đó, doanh nghiệp thuê đất trả tiền hàng năm gặp khó khăn trong huy động vốn từ đất đai. Do đó nên tăng chu kỳ trả tiền từ hàng năm thành từ 5-10 năm/một lần và cho phép thế chấp quyền sử dụng đất để doanh nghiệp vay vốn ngân hàng”, ông Trần Công Thắng góp ý.