Như các dự báo trước đó của ngành khí tượng thủy văn, vùng đồng bằng sông Cửu Long đang vào cao điểm mùa khô với hạn mặn xâm nhập theo dòng triều cường vào các đợt từ cuối tháng 02 đến những ngày đầu tháng 3/2025, và đợt từ 11/3 - 15/3/2025, ứng vào các đợt triều cường cuối tháng giêng và hậu thượng tuần tháng 02 năm Ất Tỵ.

CÁC ĐỊA PHƯƠNG “CHẠY ĐUA” ỨNG PHÓ VỚI HẠN, MẶN

Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam (SIWRR) cho biết năm 2025, nguồn nước đổ về các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long thuộc nhóm năm dưới trung bình nước, tần suất dòng chảy các tháng kiệt ở mức 60 - 75%, phụ thuộc vào sự vận hành thủy điện trên lưu vực sông Mekong. Dự báo mặn xâm nhập mùa kiệt 2025 ở mức cao hơn trung bình nhiều năm.

Đến thời điểm hiện nay, các địa phương ở đồng bằng sông Cửu Long đã hoàn thành xuống giống vụ đông xuân 2024 - 2025, một số diện tích Đông Xuân sớm đã được thu hoạch tại các tỉnh Sóc Trăng, Long An, Ðồng Tháp, Cần Thơ, Kiên Giang, Tiền Giang, Cà Mau, An Giang và Vĩnh Long.

Nhu cầu nước vào thời kỳ sử dụng nước cao điểm cho thời gian sản xuất vụ lúa hè thu 2025 tiếp theo trùng với thời kỳ khan hiếm nước trên đồng bằng, khi tháng 2 đến tháng 4 là thời kỳ mặn cao.

Các tỉnh, thành trong vùng đang khẩn trương triển khai các giải pháp ứng phó phòng, chống hạn mặn, bảo đảm an toàn, đủ nước cho sinh hoạt và sản xuất.

Tại Bến Tre, một trong các địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề nhất về hạn mặn những năm gần đây, đã và đang tiếp tục triển khai thực hiện các giải pháp ứng phó.

Chẳng hạn như huyện biển Ba Tri đã triển khai thực hiện nghiêm túc công tác bảo đảm trữ nước ngọt, nước mưa và ngăn nước mặn xâm nhập trên địa bàn. Huyện Chợ Lách, các cấp, các ngành chức năng tập trung công tác tuyên truyền, cảnh báo, vận động người dân nâng cao nhận thức về công tác phòng, chống hạn và xâm nhập mặn, bảo vệ sản xuất, không để bị động, bất ngờ trước diễn biến của hạn, xâm nhập mặn; khẩn trương gia cố hệ thống cống, đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình thủy lợi để ngăn mặn.

Tỉnh Vĩnh Long phát huy tối đa hiệu quả các công trình ngăn mặn, trữ nước ngọt; chuyển đổi sang các giống cây trồng có tính chống chịu tốt với hạn, mặn; tập trung duy tu sửa chữa các trạm cấp nước nông thôn; tăng cường thiết bị trữ nước phục vụ sản xuất và dân sinh.

Còn tại Trà Vinh, Ủy ban nhân dân tỉnh này đã chỉ đạo các cơ quan chức năng xây dựng kế hoạch phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn mùa khô năm 2024 - 2025; xây dựng hai kịch bản với chi tiết giả định về rủi ro thiên tai xảy ra và giải pháp phòng, chống, ứng phó theo từng kịch bản khi các cửa sông Cổ Chiên và sông Hậu bị nhiễm mặn với ranh giới độ mặn 4‰, xâm nhập vào sâu từ 25 - 50 km, hoặc khi vào sâu hơn 50 km tính từ cửa sông.

Tại Tiền Giang, dự án “ngọt hóa Gò Công” đã triển khai nhiều giải pháp công trình và phi công trình nhằm bảo đảm ngăn mặn, bảo đảm nước ngọt tưới tiêu cho khoảng 38.400 ha thuộc vùng dự án.

Tại Sóc Trăng, mới đây, công trình cống âu Rạch Mọp thuộc dự án Công trình kiểm soát nguồn nước bờ Nam sông Hậu đã đi vào vận hành tạm nhằm phục vụ nhu cầu cấp bách về ngăn mặn xâm nhập sâu vào nội đồng tại các tỉnh Sóc Trăng và Hậu Giang…

CÁC GIẢI PHÁP DÀI HƠI NHẰM BẢO ĐẢM SẢN XUẤT BỀN VỮNG

Ngay từ đầu mùa khô 2024 - 2025, Ủy ban nhân dân tỉnh Bến Tre đã chỉ đạo các cấp, các ngành, địa phương chủ động bảo đảm nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, dân sinh. Tỉnh đã xác định phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn là nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách nhằm tập trung huy động nguồn lực và thực hiện với quyết tâm cao nhất; tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện có hiệu quả các giải pháp phòng, chống hạn, mặn mùa khô năm 2025.

Các cơ quan chức năng, cơ quan chuyên môn của tỉnh Bến Tre đã khuyến cáo, hướng dẫn người dân thực hiện các giải pháp canh tác, sản xuất phù hợp, nhất là với các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, cây giống, hoa kiểng…

Để chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, phát triển nông nghiệp xanh thích ứng hạn mặn, Bến Tre ưu tiên các vùng có điều kiện đất đai, khí hậu thuận lợi cho từng đối tượng cây trồng, vật nuôi để sản xuất an toàn, sản xuất hữu cơ. Đồng thời ưu tiên chọn lựa giống cây trồng, vật nuôi thích ứng tốt với điều kiện thổ nhưỡng, chống chịu dịch bệnh và có thị trường tiêu thụ sản phẩm ổn định.

Công trình cống âu Rạch Mọp thuộc dự án Công trình kiểm soát nguồn nước bờ Nam sông Hậu, ngoài phục vụ nhu cầu cấp bách về ngăn mặn xâm nhập sâu vào nội đồng tại tỉnh Sóc Trăng, Hậu Giang, còn giúp kiểm soát mặn, giữ ngọt tạo điều kiện sản xuất ổn định, bền vững cho vùng diện tích tự nhiên trên 19.000 ha thuộc các huyện Kế Sách, Châu Thành, Long Phú, thành phố Sóc Trăng (tỉnh Sóc Trăng).

Công trình cũng giúp giảm thiểu ảnh hưởng do hạn mặn gây ra, tạo nguồn hỗ trợ cấp nước ngọt ứng phó trong các đợt mặn lên cao trên sông Hậu cho vùng diện tích tự nhiên trên 36.700 ha địa bàn huyện Châu Thành, thị xã Ngã Bảy (tỉnh Hậu Giang) và một phần diện tích thuộc tỉnh Sóc Trăng.

Bên cạnh đó, công trình thủy lợi Cái Lớn - Cái Bé lớn nhất đồng bằng sông Cửu Long đi vào vận hành giai đoạn 1 đã giúp kiểm soát độ mặn nguồn nước không vượt quá giới hạn, tạo điều kiện sản xuất ổn định cho diện tích gần 380.000 ha đất sản xuất nông nghiệp, thủy sản thuộc 4 tỉnh Kiên Giang, Hậu Giang, Cà Mau và Bạc Liêu…

Nhiều địa phương đã triển khai công tác phòng chống khô hạn, xâm nhập mặn theo phương châm “4 tại chỗ”: chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện, vật tư tại chỗ, hậu cần tại chỗ nhằm kịp thời đáp ứng và nâng cao hiệu quả phòng chống.

Theo Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam, giai đoạn sau năm 2030, tùy theo mức độ xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long mà ngành nông nghiệp sẽ xem xét, nghiên cứu triển khai xây dựng các cống cửa sông lớn như cống Vàm Cỏ, Cổ Chiên, sông Hậu, Hàm Luông, hoàn thiện hệ thống phân ranh mặn, ngọt. Đồng thời có kế hoạch xây dựng 13 công trình trữ nước; trong đó ưu tiên cho vùng ven biển, cho cấp nước sinh hoạt và mở rộng công suất, đường ống cấp nước sinh hoạt nông thôn.