Dù năm 2021 được nhận định là năm khó khăn nhất kể từ sau Đổi mới nhưng đầu tư vào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Việt Nam vẫn đạt gần 1,4 tỷ USD - kết quả cao nhất trong cả giai đoạn từ 2016 đến nay.

Số lượng startup cũng không ngừng phát triển với 3.800 startup, hơn 200 quỹ đầu tư và hơn 100 tổ chức thúc đẩy kinh doanh, cơ sở ươm tạo đang hoạt động. Điều này cho thấy Việt Nam đang trở thành một trong những điểm đến đầu tư hấp dẫn của các nhà đầu tư quốc tế; chất lượng của thị trường startup ở Việt Nam cũng được nâng lên. 

Trả lời phỏng vấn Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy, ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC), khẳng định rằng đổi mới sáng tạo của Việt Nam vẫn được đánh giá đầy tiềm năng với nhiều cơ hội tốt để đầu tư và phát triển...

Năm 2021 qua đi với rất nhiều khó khăn, thách thức do những hệ lụy từ đợt dịch Covid-19 thứ tư, song hoạt động thu hút đầu tư vào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo nổi lên là một điểm sáng đáng chú ý. Ông đánh giá như thế nào về điều này?

Trong 5 năm trở lại đây, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam đã phát triển nhanh chóng và hiện đang dần hoàn thiện với các thành tố cơ bản, chủ yếu gồm doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (startup); mạng lưới chuyên gia, trí thức; các tổ chức ươm tạo khởi nghiệp, hỗ trợ đổi mới sáng tạo; tổ chức tài chính, quỹ đầu tư…

Phong trào khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo diễn ra sôi nổi với nhiều dự án đem lại giá trị tích cực cho doanh nghiệp và xã hội. Nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đã phát triển nhanh chóng và có chỗ đứng trên thị trường. Doanh nghiệp có khả năng thích nghi tốt trước những biến động của thị trường nhờ đổi mới mô hình kinh doanh, chuyển đổi số doanh nghiệp, nghiên cứu và sản xuất các sản phẩm bắt kịp xu hướng. Nhiều doanh nghiệp lớn đã thiết lập các trung tâm R&D nghiên cứu các công nghệ của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0)

Hệ thống trường đại học, viện nghiên cứu cũng dần được đổi mới theo hướng tự chủ, tăng cường hợp tác với doanh nghiệp. Mạng lưới chuyên gia, trí thức có trình độ cao, kinh nghiệm phong phú, sẵn sàng hỗ trợ, hợp tác thúc đẩy các hoạt động đổi mới sáng tạo.

Các tổ chức ươm tạo khởi nghiệp, hỗ trợ đổi mới sáng tạo đã tích lũy nhiều kinh nghiệm thực tiễn, đủ năng lực và cơ sở vật chất để hỗ trợ các hoạt động khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Các cơ quan trung ương và địa phương đã thành lập các đơn vị hỗ trợ, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và thường xuyên tổ chức các chương trình, hoạt động kết nối hệ sinh thái. Một số địa phương đã bước đầu hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tương đối hoàn chỉnh như Hà Nội, TP.HCM.

Đặc biệt, môi trường pháp lý cho đầu tư khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ngày càng được hoàn thiện. NIC ngày càng thể hiện rõ nét vai trò một trung tâm của quốc gia trong việc kết nối các nguồn lực nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo, lấy doanh nghiệp là trung tâm.

Nhờ đó, dù năm 2021 được nhận định là năm khó khăn nhất kể từ sau Đổi mới với bối cảnh tình hình thế giới và trong nước tiếp tục diễn biến phức tạp do ảnh hưởng của các làn sóng dịch bệnh Covid-19, tạo ra thách thức lớn trong việc duy trì kết quả phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội.

Tuy nhiên, đầu tư vào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Việt Nam vẫn đạt gần 1,4 tỷ USD - kết quả cao nhất trong cả giai đoạn từ 2016 đến nay. Số lượng startup cũng không ngừng phát triển với 3.800 startup, hơn 200 quỹ đầu tư và hơn 100 tổ chức thúc đẩy kinh doanh, cơ sở ươm tạo đang hoạt động.

Điều này cho thấy Việt Nam đang trở thành một trong những điểm đến đầu tư hấp dẫn của các nhà đầu tư quốc tế; chất lượng của thị trường startup ở Việt Nam cũng được nâng lên.

Hơn 1,4 tỷ USD đầu tư vào đổi mới sáng tạo. Dòng vốn này có khác gì so với trước đây khi dịch Covid-19 làm đảo lộn nhiều vấn đề kinh tế - xã hội?

Đại dịch đặt ra nhiều khó khăn, thách thức, tuy nhiên cũng có thể nói rằng đại dịch cũng đem đến nhiều cơ hội lớn. Đại dịch ảnh hưởng nặng nề đến thu nhập và hành vi người tiêu dùng, do đó tạo điều kiện cho các mô hình kinh doanh mới nếu các doanh nghiệp tranh thủ được thời cơ. Những mô hình kinh doanh đổi mới sáng tạo như đi chợ công nghệ, học tập và làm việc trực tuyến, dịch vụ y tế trực tuyến,… mất nhiều năm để thuyết phục khách hàng sử dụng thì nay nhờ đại dịch mà sự chuyển đổi trở nên nhanh chóng hơn.

Trong quá khứ, chúng ta đã chứng kiến nhiều “kỳ lân” công nghệ được sinh ra trong khủng hoảng, điển hình nhất là AirBnb, Uber, Grab, khi mà thu nhập của người dân bị ảnh hưởng nặng, vai trò của nền kinh tế chia sẻ do đó trở nên quan trọng hơn.

Khảo sát của nhà đầu tư được NIC và Quỹ Đầu tư mạo hiểm Do Ventures thực hiện vừa qua cho thấy “khẩu vị” của nhà đầu tư cũng có sự thay đổi. Quan sát cho thấy, những ngành nào có lợi từ đại dịch thì có tăng trưởng đột phá, như: thương mại điện tử hay công nghệ tài chính (Fintech); công nghệ giáo dục (EdTech), công nghệ y tế (MedTech), truyền thông trực tuyến (Online Media), công nghệ hậu cần (LogTech),… Trên thực tế, tận dụng các cơ hội này, nhiều startup Việt như VNPay, MoMo, Tiki và Sendo…đang lớn mạnh từng ngày, từng giờ nhờ tận dụng cơ hội của cuộc CMCN 4.0.

Thời gian tới, theo ông đâu là ngành nghề đầu tư có khả năng sản sinh ra kỳ lân tiếp theo của Việt Nam? Và để thu hút đầu tư, các startup của chúng ta cần chuẩn bị gì?

Như tôi đã đề cập, hoạt động khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của Việt Nam còn rất nhiều tiềm năng phát triển như: FinTech, HealthTech; LogTech…và một số ngành công nghệ mới nổi như: Trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain), in 3D, VR/AR… Đây là cơ hội để Việt Nam có thêm nhiều “kỳ lân” trong thời gian tới.

Song để thành công, các startup cần rất nhiều yếu tố như thời cơ, ý tưởng, môi trường, mô hình kinh doanh, vốn, đội ngũ, sự hỗ trợ của các tổ chức liên quan để thiết kế ra những sản phẩm phù hợp. Nếu thiếu một yếu tố cũng làm cho cơ hội thành công của startup giảm xuống đáng kể.

Thị trường Việt Nam hiện nay có không ít công ty công nghệ lớn quốc tế hoạt động. Vậy các startup non trẻ Việt Nam có cơ hội để cạnh tranh và có chỗ đứng trên thị trường không, thưa ông?

Trên thế giới nói chung, ở cả các thị trường lớn như Hoa Kỳ và Trung Quốc, hay cả các thị trường nhỏ và mới nổi như Đông Nam Á, các startup non trẻ vẫn hoàn toàn có cơ hội trước những làn sóng công nghệ mới. Chúng ta có thể nói về những ví dụ sinh động như Facebook vượt qua Yahoo, Apple; hay Samsung vượt qua tượng đài Nokia và Blackberry. Có thể nói, cơ hội luôn có ở mọi nơi, mọi thời điểm cho các startup tận dụng tốt thời cơ.

Đối với thị trường Việt Nam nói riêng, các startup của chúng ta vẫn có những lợi thế so với những ông lớn quốc tế. Việc thiết kế ra các sản phẩm phù hợp với thị trường Việt Nam là yếu tố quan trọng nhất. Zalo là một ví dụ điển hình, hay mới đây là các startup về game. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực công nghệ thông tin chất lượng của chúng ta cũng là cơ sở để startup Việt Nam có thể thiết kế được các sản phẩm đi ra thế giới.

Về phía NIC, Trung tâm có kế hoạch gì về hoàn thiện chính sách, pháp luật để tiếp tục thúc đẩy đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong năm 2022 cũng như các năm sắp tới?

Với vai trò là cơ quan phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng trên nền tảng đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và mô hình kinh doanh mới, năm 2022 NIC tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau.

NIC sẽ nghiên cứu, đề xuất các chính sách theo hướng tạo thêm sandbox cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp từ địa điểm làm việc, thuế, vốn đầu tư, rút ngắn các thủ tục hành chính liên quan đến thủ tục đấu thầu, xác lập quyền sở hữu công nghiệp, xuất nhập cảnh...

Trước mắt, NIC sẽ cụ thể hoá các quy định tại Nghị định số 94/2020/NĐ-CP quy định cơ chế chính sách ưu đãi đối với Trung tâm để hướng dẫn các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đổi mới sáng tạo hoạt động tại các cơ sở của NIC. Trong thời gian này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất sửa đổi bổ sung một số Luật, Nghị định để tạo nhiều ưu đãi hơn nữa cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo cũng như thúc đẩy Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển mạnh mẽ hơn, phù hợp với cuộc CMCN 4.0.