Ngày 15/9/2020, một máy bay của hãng hàng không Lion Air chở 307 hành khách và 11 thành viên phi hành đoàn trên hành trình tới thành phố Medan (tỉnh Bắc Sumatra, Indonesia) đã trượt khỏi đường băng sau khi hạ cánh.

Điều tra cho thấy cơ trưởng có chưa tới ba giờ bay trong vòng 90 ngày trước đó, còn cơ phó không có chuyến bay nào kể từ ngày 1/2. May mắn là không ai bị thương trong sự cố này.

MẤT CƠ HỘI THỰC HÀNH BAY VÌ COVID-19

Theo Bloomberg, vụ việc làm dấy lên quan ngại về nguy cơ mất an toàn hàng không, khi mà các hãng phải ngừng khai thác và thu hẹp hoạt động trong đại dịch, khiến nhiều phi công không có cơ hội bay và "thui chột" kỹ năng.

Trong báo cáo sơ bộ về sự cố trên, Ủy ban An toàn Hàng không Quốc gia Indonesia cho biết đại dịch đã khiến các phi công gặp khó khăn trong việc duy trì phong độ cũng như kinh nghiệm bay. Máy bay gặp sự cố trên là một chiếc Airbus SE A330. Bởi vì Lion Air không có hệ thống mô phỏng cho máy bay A330, phi công của hãng được huấn luyện bay tại các cơ sở đào tạo của bên thứ ba ở Indonesia, Malaysia và Singapore. Tuy nhiên, lệnh phong tỏa và hạn chế đi lại vì Covid-19 đã khiến hoạt động này bị đình trệ. 

"Nếu được bay thường xuyên, tâm trí của phi công sẽ luôn thông suốt trong buồng lái", Mohan Ranganathan, cựu chuyên gia tư vấn an toàn hàng không cho Tổng cục Hàng không dân dụng Ấn Độ, cho biết. "Nhưng nếu không được bay một khoảng thời gian dài, tâm lý của họ sẽ bị ảnh hưởng. Hơn nữa, việc bị giảm thu nhập, công việc bấp bênh hay tương lai của hãng hàng không cũng gây ra cho họ nhiều áp lực. Và khi áp lực gia tăng, hiệu quả sẽ giảm xuống". 

Theo hãng phân tích Cirium, hiện tại gần 1/3 máy bay chở khách trên toàn cầu đang phải "đắp chiếu" tại Australia và hoang mạc Mojave ở Mỹ. Dù nhu cầu đi lại nội địa bằng đường hàng không tại một số nước như Trung Quốc đã phục hồi phần nào, hàng không quốc tế gần như vẫn tê liệt, giảm sâu so với mức trước đại dịch. Do đó, hàng nghìn phi công đã bị sa thải hoặc tạm thời nghỉ việc, còn những phi công đang làm việc thì bay ít hơn trước rất nhiều. 

"CẦN ĐÀO TẠO LẠI PHI CÔNG"

Theo một quan chức về an toàn hàng không hàng đầu tại châu Âu, sự bất cẩn của phi công cũng được cho là một trong những nguyên nhân gây ra vụ tai nạn của Hãng hàng không Quốc tế Pakistan (PIA) tại thành phố Karachi (Pakistan) hồi tháng 5, khiến hai trên tổng số 99 người trên máy bay thiệt mạng. 

"Các phi công của chuyến bay dường như không thông thạo thao tác. Nếu không được bay trong 3-6 tháng, họ cần phải được đào tạo lại để có thể làm việc trở lại", Patrick Ky, giám đốc Cơ quan An toàn Hàng không Liên minh châu Âu, cho biết hồi tháng 9 khi đề cập đến vụ tai nạn của PIA. 

Nhiều người cũng bày tỏ mối quan ngại tương tự. Tại một sự kiện hồi tháng 10, thống đốc ngân hàng trung ương Singapore Ravi Menon cho biết đại dịch Covid-19 gây ra tác động kéo dài đối với ngành hàng không và cả những phi công không được bay trong thời gian dài. 

Trong báo cáo sơ bộ về sự cố của Lion Air, cơ quan chức năng của Indonesia cung cấp các thông tin liên quan tới kinh nghiệm của phi công, khả năng tiếp cận của máy bay, điều kiện thời tiết và quá trình hạ cánh. Trong đó, cơ trưởng của chuyến bay, 48 tuổi, là người huấn luyện bay của Airbus A330 với kinh nghiệm khoảng 17.000 giờ bay. Còn cơ phó, 46 tuổi với kinh nghiệm bay tương tự, từng là cơ trưởng cho hãng hàng không Thai Lion Air trước khi chuyển sang làm cho Lion Air ở Indonesia hồi tháng 3. 

Trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg TV tuần trước, ông Conrad Clifford, Phó chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế, tại châu Á Thái Bình Dương cho biết tổ chức này đang xem xét tạo ra một hàng lang đi lại đặc biệt, cho phép các phi công tiếp cận với những hệ thống mô phỏng bay để duy trì kỹ năng. 

Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế cũng kêu gọi cho phép các phi công sử dụng hành lang đi lại này để tiếp cận các cơ sở đào tạo hàng không, trong đó có hệ thống mô phỏng, để duy trì giấy phép, kinh nghiệm và trình độ của mình. 

Theo chuyên gia Ranganathan, bên cạnh việc đào tạo lại, các phi công sẽ mất khoảng 1 tháng bay thường xuyên để lấy lại tự tin và kỹ năng.

"Khi phi công không tập trung, họ sẽ đưa ra quyết định chậm trễ. Chỉ một vài giây thôi cũng có thể tạo ra kết quả khác biệt, một chuyến bay an toàn hay một vụ tai nạn", Ranganathan nói.