Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 8/3 đã thực hiện lời cảnh báo trước đó của ông về đánh thuế mạnh đối với thép và nhôm nhập khẩu. Tuy nhiên, ông Trump miễn trừ Canada và Mexico khỏi hàng rào thuế quan này và để ngỏ cánh cửa miễn cho các quốc gia khác trên cơ sở đánh giá về an ninh quốc gia.

Theo tin từ Bloomberg, lệnh đánh thuế thép và nhôm được ông Trump ký trong một cuộc gặp vào buổi chiều ngày thứ Năm với công nhân ngành thép và nhôm Mỹ. Theo đó, Mỹ sẽ đánh thuế nhập khẩu 25% đối với thép và 10% đối với nhôm, đúng như các mức thuế mà ông Trump đã đưa ra hôm 1/3. Hàng rào thuế quan này sẽ có hiệu lực sau 15 ngày.

"Ngày hôm nay, tôi bảo vệ an ninh quốc gia của nước Mỹ bằng cách đánh thuế thép và nhôm nước ngoài nhập khẩu", ông Trump nói, bên cạnh là các công nhân ngành thép và nhôm Mỹ, cùng các cố vấn kinh tế của ông.

Nhà lãnh đạo Mỹ cảnh báo có thể sẽ đánh thuế thêm những mặt hàng khác, nói rằng ông dự định sẽ theo đuổi điều mà ông gọi là "thuế có đi có lại" (reciprocal taxes) đối với hàng nhập khẩu từ các quốc gia đánh thuế hàng Mỹ cao hơn so với mức thuế hiện nay của Mỹ đối với sản phẩm từ các nước đó. "Chúng tôi sẽ hành động nhiều trong vấn đề này", ông nói.

Ông Trump cũng nói rằng các nhà lãnh đạo Mỹ trước ông đã bỏ mặc nền công nghiệp sản xuất của Mỹ đi xuống. "Các nhà máy của chúng ta bị bỏ mục nát và hoen rỉ khắp nơi nơi", ông nói.

Nhiều nghị sỹ cùng Đảng Cộng hòa với ông Trump chỉ trích mạnh việc đánh thuế thép và nhôm. Thượng nghị sỹ Jeff Flake từ bang Arizona nói "cái gọi là ‘thuế quan linh hoạt’ này là sự kết hợp giữa hai liều thuốc độc chết người đối với tăng trưởng kinh tế: chủ nghĩa bảo hộ và sự bấp bênh". Thượng nghị sỹ Orrin Hatch từ bang Utah, Chủ tịch Ủy ban Tài chính Thượng viện, nói: "Đơn giản thôi, đây là sự tăng thuế đối với các nhà sản xuất, công nhân và người tiêu dùng Mỹ".

"Tôi không đồng tình với hành động này và lo ngại nó sẽ dẫn tới những hậu quả khó lường", Chủ tịch Hạ viện Paul Ryan nói trong một tuyên bố. "Đúng là có những hành vi thương mại không tốt của những quốc gia như Trung Quốc, nhưng cách giải quyết tốt hơn là nhằm thẳng vào những hành động như thế".

Hôm thứ Ba tuần này, ông Gary Cohn, cố vấn kinh tế cấp cao nhất của ông Trump, đã từ chức sau khi không thuyết phục được Tổng thống dừng kế hoạch thuế nhôm, thép. Trong lễ ký ngày 8/3, ông Cohn đứng ở phía sau của căn phòng nơi diễn ra lễ ký.

Tuy vậy, việc miễn trừ một số quốc gia đã là một sự nhượng bộ của ông Trump so với kế hoạch ban đầu là đánh thuế đối với thép và nhôm từ tất cả các nước. Động thái này được coi là nhằm tránh nguy cơ nổ ra một cuộc chiến tranh thương mại, cũng như tránh làm xấu đi quan hệ giữa Mỹ với Canada và Mexico - hai nước láng giềng, đồng minh khu vực, và cũng đang đàm phán với Mỹ về điều chỉnh Hiệp định Tự do mậu dịch Bắc Mỹ (NAFTA).

Theo lời một vị quan chức Mỹ, bất kỳ một nước đối tác thương mại nào của Mỹ cũng có thể đề nghị được miễn thuế, và các nước đồng minh của Mỹ có thể được miễn nếu chứng tỏ được hàng rào thuế quan này ảnh hưởng đến an ninh quốc gia của nước đó.

Khả năng miễn trừ này có thể thúc đẩy các nước đồng minh của Mỹ như Australia và các nước châu Âu vận động hành lang để được đối xử như Canada và Mexico.

Việc Mỹ đánh thuế thép và nhôm nhập khẩu đã làm gia tăng căng thẳng những ngày qua. Hôm thứ Năm, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tuyên bố nước này sẽ có "sự đáp trả phù hợp và cần thiết" đối với bất kỳ nỗ lực nào nhằm gây chiến tranh thương mại.

"Một cuộc chiến tranh thương mại chưa bao giờ là cách đúng đắn để giải quyết vấn đề, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hóa", ông Vương nói, và khẳng định rằng xung đột như vậy "sẽ chỉ làm phương hại đến tất cả mọi bên và Trung Quốc chắc chắn sẽ có sự đáp trả phù hợp và cần thiết".

Canada là nước xuất khẩu thép và nhôm lớn nhất sang Mỹ, còn Mexico là nước xuất khẩu lớn thứ tư mặt hàng này sang nền kinh tế lớn nhất thế giới. Trước khi được miễn, cả hai nước đã dọa sẽ trả đũa mạnh.

Các nhà đàm phán Mỹ, Canada và Mexico dự kiến sẽ hoàn tất vòng đàm phán thứ 7 về điều chỉnh NAFTA trong tuần này ở Mexico, dù còn nhiều điểm vướng mắc chưa được tháo gỡ. Hiện các bên chưa đặt ra được thời hạn cho vòng đàm phán tiếp theo và gần như chắc chắn ba nước sẽ không đạt được thỏa thuận trước cuối tháng 3 như dự kiến ban đầu.

"Nếu chúng tôi không đạt thỏa thuận về NAFTA, thì chúng tôi sẽ chấm dứt NAFTA và sẽ bắt đầu lại từ đầu, hoặc tìm cách khác", ông Trump tuyên bố. Ông nói nếu có thỏa thuận, thì "sẽ không có bất kỳ thuế quan nào đối với Canada hay Mexico".

Về phần mình, châu Âu đã cảnh báo sẽ đáp trả bằng cách đánh thuế 25% đối với khoảng 3,5 tỷ USD hàng hóa Mỹ. Liên minh châu Âu (EU) dọa sẽ nhằm vào những thương hiệu biểu tượng của Mỹ, từ hàng nông sản cho tới thép.