Sau khi tiếp thu ý kiến các Bộ, ngành và chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ, Bảo hiểm xã hội Việt Nam vừa báo cáo Chính phủ phương án giải quyết vướng mắc trong việc thực hiện bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp của chủ hộ kinh doanh cá thể.

HAI PHƯƠNG ÁN GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THU SAI BẢO HIỂM

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, qua thống kê có 3.567 số chủ hộ kinh doanh đã có quá trình tham gia và thu bảo hiểm xã hội bắt buộc. Số tiền đã đóng vào Quỹ Bảo hiểm xã hội khoảng 113 tỷ đồng.

Trong đó, số người đã hoàn trả tiền đóng bảo hiểm xã hội là 28 người, 275 người hưởng chế độ hưu trí, tử tuất và 397 người hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần. Còn lại 2.867 người đang có quá trình đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chức danh chủ hộ chưa được tính thời gian đã đóng, để giải quyết hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Để giải quyết vấn đề thu sai bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đề xuất hai phương án.

Phương án 1: Bổ sung chủ hộ thuộc hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc tại dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Các trường hợp chủ hộ đã tham gia, đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp trước thời điểm Luật này có hiệu lực thi hành được tính để hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của pháp luật.

Cùng với đó, dự thảo Luật cũng giao Chính phủ quy định việc hoàn trả số tiền đã đóng bảo hiểm xã hội vào quỹ hưu trí và tử tuất, số tiền đã đóng vào Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp, và thu hồi số tiền đã chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội, trợ cấp thất nghiệp, đối với trường hợp chủ hộ muốn thay đổi nguyện vọng có nhu cầu hoàn trả số tiền đã đóng.

Phương án 2: Đề xuất Chính phủ ban hành hoặc trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết về việc tính thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp để hưởng các chế độ này với các chủ hộ, và hoàn trả số tiền đã đóng đối với trường hợp chủ hộ muốn thay đổi nguyện vọng, có nhu cầu được hoàn trả trong trường hợp Quốc hội chưa thông qua tại Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 7 hoặc trong năm 2024.

Điều này nhằm kịp thời giải quyết dứt điểm các vướng mắc đã phát sinh việc thực hiện bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp của chủ hộ, nhất là các trường hợp đã đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Đối với trường hợp hoàn trả số tiền đã đóng, thu hồi số tiền đã hưởng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, Bảo hiểm xã hội Việt Nam cũng đề xuất 2 trường hợp trình Chính phủ.

Trường hợp 1: Hoàn trả số tiền đã đóng bảo hiểm xã hội vào quỹ hưu trí và tử tuất (không bao gồm các trường hợp đã hưởng bảo hiểm xã hội một lần, hoặc đã được tính hưởng lương hưu), và số tiền đã đóng vào Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp, nhưng chưa hưởng trợ cấp thất nghiệp (không tính lãi).

Trường hợp 2: Hoàn trả số tiền đã đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, và thu hồi số tiền đã chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội, trợ cấp thất nghiệp với số tiền cao hơn, gồm số tiền phải hoàn trả và số tiền phải thu hồi có tính đến lãi suất.

TẠO ĐIỀU KIỆN THUẬN LỢI NHẤT CHO NGƯỜI LAO ĐỘNG THỤ HƯỞNG CHẾ ĐỘ

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, việc chủ hộ được ghi nhận thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp giúp người lao động ổn định cuộc sống, khắc phục khó khăn khi được bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập, và được chăm sóc sức khỏe do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp.

Qua đó, mở ra cơ hội sẽ có nhiều người hơn đủ điều kiện hưởng lương hưu khi về già, giúp họ ổn định cuộc sống lâu dài khi hết tuổi lao động, góp phần đảm bảo mục tiêu an sinh xã hội bền vững.

Đồng thời, góp phần giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước khi không phải chi trả trợ cấp người cao tuổi, bảo hiểm y tế đối với chủ hộ kinh doanh cá thể đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Những chủ hộ đã có quá trình tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp được ghi nhận thời gian đóng sẽ củng cố niềm tin vào chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước.

Nhờ vậy, tạo thuận lợi cho công tác vận động, tuyên truyền, thuyết phục người dân tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, góp phần thúc đẩy mục tiêu bao phủ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, và độ bao phủ người có lương hưu sau độ tuổi lao động.

Mặt khác, việc sớm tính thời gian đã đóng để hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp phát sinh, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho chủ hộ được hưởng chế độ, chính sách theo quy định.

Nhất là với các chủ hộ đã đủ điều kiện để hưởng lương hưu, và các trường hợp đã đủ điều kiện về tuổi đời, có thời gian đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 10 năm trở lên, có nguyện vọng đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện một lần cho thời gian còn thiếu để được hưởng lương hưu. Vì thế, đảm bảo an sinh xã hội trong năm 2024, 2025 trước khi Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có hiệu lực thi hành.

Ngoài ra, việc này cũng giải quyết được khó khăn, phức tạp nếu như phải hoàn trả số tiền đã đóng, thu hồi lại số tiền đã hưởng các chế độ. Hơn hết, sẽ đảm bảo công bằng giữa người đã được giải quyết và người chưa được giải quyết hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp.

Đặc biệt, giúp giải quyết triệt để nguyện vọng của người lao động và sẽ không phát sinh đơn thư, tránh khiếu kiện, khiếu nại kéo dài, đảm bảo ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội như thời gian qua.

Tuy nhiên, cơ quan Bảo hiểm xã hội cũng cho biết do pháp luật về hợp đồng lao động chưa quy định có hợp đồng lao động giữa chủ hộ (người sử dụng lao động) tự ký hợp đồng với chính mình (người lao động), hoặc với đại điện người lao động làm việc tại hộ kinh doanh.

Do đó, việc thực hiện tính thời gian đã đóng để hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp đối với các chủ hộ có thể tạo ra tiền lệ, so sánh đối với các đối tượng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc khác. Vì vậy, Bảo hiểm xã hội Việt Nam báo cáo Chính phủ xem xét, giải quyết vấn đề nêu trên.