Vụ nghi lừa đảo xuất khẩu điều sang Italia: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phản ứng gì?

Theo công văn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ngày 17/3, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại công điện số 1583/CĐ-VPCP ngày 14/3/2022 về việc xuất khẩu điều sang thị trường châu Âu, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có cuộc họp với lãnh đạo Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) để hỗ trợ doanh nghiệp xử lý vụ việc điều xuất khẩu sang Italy.

ĐỀ NGHỊ CÁC HÃNG VẬN CHUYỂN ÁP DỤNG BIỆN PHÁP KHẨN CẤP

Đề cập tường tận vụ việc, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, thông qua Công ty môi giới Kim Hạnh Việt, 5 doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu nhân điều đã ký hợp đồng với một số khách hàng Italy để xuất khẩu nhân điều sang nước này.

Tổng lượng hàng xuất khẩu là 74 container. Các doanh nghiệp Việt thực hiện hợp đồng với phương thức thanh toán nhờ thu, hay còn gọi là “trả tiền nhận chứng từ D/P”.

Quy trình của phương thức này như sau: sau khi giao hàng lên tàu tại cảng của nước xuất khẩu (Việt Nam), các doanh nghiệp Việt Nam lấy được bộ chứng từ từ hãng vận chuyển. Chứng từ sau đó được chuyển đến cho ngân hàng của người bán tại Việt Nam. Ngân hàng phía Việt Nam chuyển phát nhanh bộ chứng từ này cho ngân hàng của nhà nhập khẩu ở châu Âu, thông qua Công ty dịch vụ chuyển phát nhanh DHL (việc chọn hãng này cũng là do phía bên mua yêu cầu).

Theo tiến trình, Nhà nhập khẩu sẽ tiến hành thanh toán tiền cho ngân hàng nhập khẩu và nhận bộ chứng từ. Sau đó, nhà nhập khẩu sẽ đem bộ chứng từ này ra cảng, gặp hãng tàu để nhận hàng. Ngân hàng ở nước nhập khẩu sẽ chuyển tiền tới Ngân hàng của nước xuất khẩu để trả cho bên bán,

Tuy nhiên, sau khi nhận được bộ chứng từ, ngân hàng của Thổ Nhĩ Kỳ thông báo cho ngân hàng phía Việt Nam rằng, người mua không phải khách hàng của họ và thông báo đã gửi trả lại bộ chứng từ cho ngân hàng phía Việt Nam.

Khi ngân hàng Việt Nam tra soát với công ty DHL về tình trạng giao phát theo số AWB (số vận đơn) do Ngân hàng Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp thì được phản hồi rằng, số AWB này không thuộc về các ngân hàng phía Việt Nam. Ngân hàng phía Việt Nam đã gửi nhiều điện để hỏi về tình trạng bộ chứng từ trả về nhưng không nhận được phản hồi.

Với các bộ chứng từ gửi đến các ngân hàng tại Italia, các ngân hàng tại Italia đều thông báo cho ngân hàng Việt Nam họ đã nhận được bộ chứng từ từ DHL, nhưng là các bản photocopy không phải bản gốc; hoặc có trường hợp là giấy trắng, không đủ điều kiện để thanh toán.

Điều này cho thấy dấu hiệu nghi lừa đảo, bên đối tác mua hàng đã bắt tay với DHL để tráo đổi bộ chứng từ thật, sau đó chuyển bộ chứng từ giả tới Ngân hàng của nước nhập khẩu. Sau khi sự việc xảy ra, doanh nghiệp Việt Nam đã nhanh chóng thu hồi các bộ chứng từ gốc chưa bị thất lạc.

Về nguyên tắc, phía doanh nghiệp Việt Nam không còn quyền kiểm soát container hàng đã bị mất chứng từ. Theo pháp lý quốc tế, các hãng tàu bắt buộc phải giao hàng cho người nhận khi họ cung cấp đầy đủ chứng từ (bản chứng từ gốc mà các doanh nghiệp Việt Nam đang thất lạc) và nộp phí nhận hàng.

Hiện nay, Văn phòng luật sư Davide Gallasso (đơn vị được doanh nghiệp Việt Nam thuê) đang phối hợp với bộ phận Thương vụ Việt Nam tại Italia để xử lý vụ việc.

Phía luật sư cho biết đã làm việc với công an, hải quan, các hãng tàu và lấy phán quyết từ toà án để hàng không được thông quan dù họ có trong tay bộ giấy tờ gốc. Phía luật sư cũng đang tiếp tục làm việc với các ngân hàng để xem ai là người chịu trách nhiệm cho vụ việc này, đồng thời, sẽ làm việc để lấy lại quyền sở hữu hàng hoá cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Ngày 10/3/2022, VINACAS đã gửi văn bản đến các hãng vận chuyển liên quan và đề nghị các hãng vận chuyển áp dụng biện pháp “Khẩn cấp”, tạm thời giữ lại các lô hàng đang nằm tại cảng và sẽ đến cảng; không giải phóng hàng cho người nhận ngay cả trong trường hợp họ trình vận đơn gốc. Chỉ cho phép giải phóng hàng khi nhận được xác nhận từ các công ty chủ hàng (người bán). Cho đến nay, hãng vận chuyển HMM đã có những phản hồi tích cực, đồng ý hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu điều của Việt Nam theo đề nghị trên.

HÀNH ĐỘNG CỦA BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Theo Công văn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ đã chỉ đạo Hiệp hội Điều Việt Nam và các doanh nghiệp tiếp tục làm việc với Văn phòng luật sư Davide Gallasso và Đại sứ quán Việt Nam, Thương vụ Việt Nam tại Italy để làm việc với các cơ quan thẩm quyền của Italy chưa thông quan với 36 container hàng đang mất chứng từ gốc hoặc chỉ cho thông quan khi có xác định của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam (bên bán).

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao: Bộ Giao thông và Vận tải làm việc với các hãng tàu vận tải 36 container hàng đang thất lạc hồ sơ gốc để phối hợp giữ hàng, tạo điều kiện cho bên luật sư xử lý dứt điểm vụ việc, để doanh nghiệp được lấy lại hàng và tái xuất sang thị trường khác.

Đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam làm việc với các ngân hàng thương mại (là ngân hàng thực hiện nghiệp vụ nhận tiền cho công ty xuất khẩu) rà soát lại quá trình thực hiện giao dịch với ngân hàng của bên mua hàng để xác định nguyên nhân và hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam xử lý hồ sơ của những lô hàng đang thất lạc hồ sơ gốc.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công an tìm hiểu vụ việc, nếu phát hiện có yếu tố phạm pháp là các tổ chức, cá nhân trong nước thì xử lý theo quy định pháp luật Việt Nam; là các tổ chức, cá nhân nước ngoài, làm việc với Interpol để xử lý theo quy định quốc tế.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhận định, bản chất của phương thức thanh toán D/P là nhờ thu qua ngân hàng, nghĩa là đơn vị nhập khẩu phải trả tiền mới lấy được chứng từ.

Tuy nhiên, khi xảy ra việc mất chứng từ gốc, phương thức thanh toán D/P được đánh giá là thiệt hại và rủi ro cho người bán. Bởi vì, bên bán hàng không nhận tiền đặt cọc, không nhận được tiền ứng trước, mà lại chủ động xuất hàng, cho hàng lên tàu, hàng đi trên tàu rồi, khách vẫn có quyền lựa chọn mua hay không mua, thanh toán hay không thanh toán.

Điều này cho thấy, khi hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, thì rủi ro mà doanh nghiệp phải đối mặt ngày càng lớn. Vì vậy, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ phối hợp với các Bộ, ngành liên quan và VINACAS phổ biến cho các doanh nghiệp kiến thức kinh tế, thương mại quốc tế tốt, thận trọng khi giao dịch với các bạn hàng mới để tránh các rủi ro đáng tiếc có thể xảy ra.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khuyến cáo các doanh nghiệp khi ký kết hợp đồng xuất khẩu phải phối hợp với hiệp hội ngành hàng, Thương vụ Việt Nam tại nước nhập khẩu để tìm hiểu rõ về đơn vị môi giới, khách hàng, ngân hàng thanh toán để tránh những rủi ro trong thương mại. Các doanh nghiệp nên trao đổi với đơn vị tư vấn để hiểu rõ, nắm vững nội dung các điều khoản của hợp đồng, các nghĩa vụ của mỗi bên, các trường hợp miễn trừ trách nhiệm, quy định về xử lý tranh chấp, bồi thường, ...

Các doanh nghiệp cũng lưu ý các các biện pháp phòng ngừa và quản trị rủi ro, trong đó có việc mua bảo hiểm đầy đủ và chủ động thuê tàu, kiểm soát các khâu trong chuỗi logistics.