TẠP CHÍ ĐIỆN TỬ
Thận trọng với “vị thuốc của quý bà”
Đông y cho rằng, ích mẫu có vị cay đắng, tính mát, đi vào kinh can và tâm bào nên có tác dụng hoạt huyết, khứ ứ, sinh tân (thải huyết ứ, sinh huyết mới), tiêu thủy nên còn là thuốc có tác dụng trị nhiều bệnh cho chị em như điều kinh tiêu thủy, chữa kinh nguyệt không đều (rối loạn kinh nguyệt), đau bụng kinh, kinh nguyệt ra nhiều, máu ứ tích tụ sau khi sinh đẻ, làm an thai, giảm đau, làm dễ đẻ, thống kinh, bế kinh, phù nề cổ trướng... Hạt dùng vào thuốc phụ khoa, làm cho dạ con mau co lại, co tử cung, làm thuốc lợi tiểu. Hạt ích mẫu có vị cay, tính hơi ấm, tác dụng bổ can thận, ích tinh sáng mắt, bổ huyết, hoạt huyết và điều kinh. Mỗi ngày dùng 6 - 12g thân lá hoặc hạt sắc uống. Dùng ngoài giã đắp hoặc sắc lấy nước rửa chữa bệnh sưng vú, chốc đầu, lở ngứa... PGS. TS Nguyễn Duy Thuần, Phó giám đốc Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dược liệu TW đánh giá: “Hiện nay, có rất nhiều nghiên cứu về tác dụng của cây ích mẫu đối với thai sản, đặc biệt là với tử cung. Ngoài ra, chúng tôi còn lưu giữ những nghiên cứu về loại cây này liên quan đến tim mạch, hô hấp. Còn về mặt thực tế, ích mẫu được dùng chữa bệnh đối với phụ nữ sau khi đẻ như chữa rong huyết, rối loạn kinh nguyệt, khí hư. Các bài thuốc để chữa kinh nguyệt không đều, thuốc bổ điều kinh, đau mắt, các loại sưng đau… đều sử dụng cây ích mẫu. Theo tôi được biết, ở Trung Quốc cũng sử dụng cây ích mẫu để chữa các loại bệnh trên. Ngoài ra, họ còn sử dụng để chữa viêm cầu thận”. Vị chuyên gia này cũng nhấn mạnh, về nguyên tắc, những loại thuốc bổ huyết, hoạt huyết nhẹ thì đều có tác dụng làm lưu thông mạch ngoại vi. Vì thế, có tác động đến làn da, dưỡng da tốt hơn. Có thể từ đó, họ suy luận ra tác dụng làm đẹp. “Một số bản thảo y thư cổ còn kết hợp ích mẫu với các vị thuốc đại bổ hoặc chế độ ăn uống có công dụng đặc biệt để tạo nên một thứ thuốc có tác dụng cải thiện khả năng sinh lý phụ nữ”.
Gần đây, nhiều phương tiện truyền thông đại chúng quảng cáo cao ích mẫu trị chứng rối loạn kinh nguyệt nên rất nhiều chị em nghĩ rằng cứ có kinh không đều thì đều dùng được cao ích mẫu. Nhưng PGS.TS. Phùng Hòa Bình, Trưởng Bộ môn Dược học cổ truyền, Trường Đại học Dược Hà Nội lại cho rằng: “Nói cao ích mẫu trị chứng rối loạn kinh nguyệt là một cách nói chung chung nên nhiều người hiểu lầm. Ví dụ vòng kinh khoảng 5 ngày hay 50 mới có kinh đều gọi là rối loạn kinh nguyệt. Nhưng trong trường hợp cứ 5 - 7 ngày lại có kinh thì không cần dùng cao ích mẫu”. Đặc biệt ích mẫu không nên dùng cho các trường hợp băng huyết, rong huyết. Nguyên nhân là ích mẫu hoạt huyết nên khi đang chảy máu mà dùng ích mẫu thì làm chảy máu tăng lên. Những người kém đông máu mà uống ích mẫu sẽ tăng nguy cơ chảy máu, gây bất lợi cho sức khỏe và có thể xảy ra những biến chứng khó dự đoán. Những trường hợp rong kinh nhưng do cường estrogen thì ích mẫu càng không có tác dụng. Ích mẫu chỉ nên dùng cho những trường hợp bế kinh (lâu mới có kinh), vô kinh (không có kinh), thống kinh (đau bụng khi có kinh) và nên dùng theo chỉ định cụ thể của bác sỹ. Mặc dù có nguồn gốc thảo dược nhưng ích mẫu cũng cần được dùng theo liều lượng nhất định. TS. Phùng Hòa Bình cho hay ích mẫu an toàn ở liều điều trị 6 -30g/ngày và liều thường dùng 6 - 12g/ngày. Khi sử dụng quá liều sẽ gây cảm giác mệt mỏi, tăng tiết mồ hôi, tăng cường nhạy cảm đau, tức ngực, khó thở, suy nhược. Việc dùng quá liều cũng gây kích thích cơ quan tiêu hóa làm tiêu chảy hoặc kích ứng dạ dày. Trên cơ quan sinh dục, liều ích mẫu quá cao có thể làm chảy máu tử cung. Với những chị em có tiền sử hạ huyết áp thì càng phải đặc biệt cẩn trọng khi dùng bởi ích mẫu có tác dụng hạ huyết áp. Theo bác sỹ Bình thì ích mẫu không tốt cho những người đang muốn sinh con. Vì vậy phụ nữ mang thai không nên dùng ích mẫu và các chế phẩm của nó. Thử nghiệm trên súc vật còn cho thấy ích mẫu có tác dụng ngừa thai, do đó, những người hiếm muộn thì thận trọng và không nên dùng. Nếu vì vòng kinh không đều khiến khó có con, bạn nên đến khám bác sỹ để điều trị bằng phương pháp khác chứ không nên trông chờ vào cao ích mẫu.
| Một số bài thuốc dùng ích mẫu - Canh ích mẫu: Dùng lá ích mẫu non nấu canh, nấu cháo kích thích tiêu hóa và chữa bệnh đường ruột, hạ cao huyết áp. - Ích mẫu với trứng gà: Ích mẫu 30-60 g, huyền hồ 20 g, trứng gà 2 quả. Cho 2 vị thuốc vào túi vải thưa nấu chung với trứng gà. Khi trứng chín, bóc bỏ vỏ, xong cho trứng vào thuốc nấu một lúc nữa, sau đó ăn trứng, uống nước thuốc, bỏ bã. Dùng trước kỳ kinh nguyệt 1 lần trong 7 ngày để chữa rối loạn kinh nguyệt, thống kinh do huyết ứ (có kinh đau bụng). - Gà tiềm ích mẫu: Gà mái 1 con, ích mẫu 2 lạng hầm ăn cái, uống nước, chữa kinh nguyệt không đều, bồi dưỡng sau sinh và phòng chứng ứ huyết. - Trà ích mẫu: Nhúng lá ích mẫu vào nước sôi rồi phơi khô. Mỗi lần lấy tỉ lệ 1 trà - 5 nước, cho vài hạt muối nấu sôi 10 phút, có tác dụng làm mạnh tiêu hóa, trừ giun sán (uống lúc đói), chữa vàng da, điều hòa kinh nguyệt, chậm kinh, kinh bế. - Cháo ích mẫu thảo: Nước ích mẫu tươi 10 g, nước sinh địa tươi và nước ngó sen tươi, mỗi loại 10 - 40 g, nước gừng tươi 2 g, mật ong 10 ml, gạo tẻ 100 g, nấu cháo sắp chín thì cho các nước trên vào, hòa ít mật ong khuấy đều là được. Ngày ăn 2 lần, ăn nóng, bệnh thuyên giảm thì ngừng. Công dụng: chữa sốt cao, phát ban, lưỡi đỏ, cuống lưỡi vàng bẩn, sốt mê man. Không dùng trường hợp tỳ hư, tiêu chảy. Không dùng kèm với hành, kiệu, hẹ. Nên nấu vào dụng cụ tráng men để tránh tiếp xúc kim loại. - Gà ích mẫu hương phụ: Thịt gà 250 g, 100 g, hương phụ 100 g, hành 5 củ. Hành giã nhuyễn cho vào nồi cùng thịt gà, ích mẫu, hương phụ, đổ nước nấu chín. Dùng trước kỳ kinh 3 - 4 ngày. Trị hành kinh đau bụng. |
| Tác dụng làm đẹp Cỏ ích mẫu hàm chứa nhiều loại nguyên tố vi lượng. Se-len (Se) có tác dụng tăng cường tính linh hoạt của tế bào miễn dịch, làm chậm quá trình xơ cứng động mạch. Mangan (Mn) có thể phòng chống lão hoá, chống mệt mỏi và khống chế tế bào ung thư tăng trưởng. Vì vậy, cỏ ích mẫu rất có ích trong việc giữ gìn sắc đẹp cho phụ nữ. Dùng cỏ ích mẫu làm đẹp được chia làm 2 dạng: dạng uống và dạng đắp bên ngoài, những phương pháp này đơn giản dễ làm, không có tác dụng phụ, tác dụng rõ rệt. - Mặt nạ “đánh bật” mụn. Cách làm: cỏ ích mẫu nghiền thành bột, dưa chuột xay nhỏ lọc lấy nước, cho bột cỏ ích mẫu và một lượng mật ong thích hợp vào trong nước dưa chuột xay, quấy đều. Cách dùng: buổi tối sau khi rửa sạch mặt đắp lên mặt, đợi khô đi rửa sạch là được. - Cháo trị mụn: lấy 50g cỏ ích mẫu, cây gỗ vang, đào nhân mỗi loại 9g cắt vụt, cho một lượng nước thích hợp vào, nấu trong vòng 30 phút, lọc nước bỏ bã, sau đó lấy 100g đỗ đen cho vào nước vừa lọc, cho thêm một ít nước lạnh nấu chín, lại cho thêm gạo và nước vào nấu thành cháo, khi gạo chín nhuyễn,cho vào một chút đường đỏ quấy đều lên lấy ra ăn là được. Sáng trưa tối mỗi bữa 1 bát, cách ngày uống 1 liều. - Canh hoạt huyết dưỡng dung nhan: Lấy 4 quả trứng gà luộc chín bóc vỏ, lấy 30g cỏ ích mẫu, tầm gửi cây dâu 30g rửa sạch, sau đó bỏ tất cả vào trong nồi, dùng lửa vừa đun sôi, 30 phút sau cho đường phèn vào, hầm cho tới lúc tan đường phèn là được. Bài thuốc này bổ gan dưỡng máu, chị em nên uống trước và sau khi “đèn đỏ” thì hiệu quả càng tốt. Có thể dùng trứng chim cút thay thế trứng gà, hiệu quả giống nhau. - Canh thịt heo ích mẫu: Thịt heo nạc 200 g, ích mẫu 30 g, đào nhân 10 g, tô mộc 15 g, đậu đen 150 g. Thịt heo thái miếng nhỏ, nấu với các vị trên đến khi thịt chín nhừ là được. Ăn thịt, uống nước. Trị mụn nổi kết cứng, sưng đau, để lại sẹo trên mặt, dưỡng da. |
Thanh Huyền
