Tấm pin năng lượng mặt trời đã trở nên rẻ tới mức được dùng để làm hàng rào vườn ở Hà Lan và Đức, trong bối cảnh sự bùng nổ sản lượng mặt hàng này của Trung Quốc khiến thị trường toàn cầu trở nên bão hoà - tờ báo Financial Times cho hay.

Theo giới chuyên môn, tấm pin năng lượng mặt trời bắt được ít ánh nắng hơn khi lắp làm hàng rào so với khi lắp trên mái nhà, nhưng cách này lại giúp tiết kiệm chi phí nhân công và giàn giáo.

“Tấm pin năng lượng mặt trời đã rẻ tới mức chúng được lắp đặt ở mọi nơi. Do chi phí lắp đặt gồm nhân công và giàn giáo chiếm phần lớn chi phí của việc lắp hệ thống quang điện trên mái nhà, nên lắp tấm pin làm hàng rào là hợp lý”, nhà phân tích về thị trường thái dương năng Jenny Chase của công ty nghiên cứu BloombergNEF nhận định. “Việc gì phải làm hàng rào khi bạn chỉ cần lắp đặt các tấm pin, cho dù làm như vậy đồng nghĩa các tấm pin không hướng thẳng lên trời. Khi tấm pin rẻ tới mức khó tin, trở ngại của một hệ thống điện mặt trời sẽ nằm ở chi phí lắp đặt và nơi lắp đặt. Và người ta có một chút tinh thần tự làm lấy việc này”.

QUÁ NHIỀU TẤM PIN TRUNG QUỐC

Nguồn cung tấm pin năng lượng mặt trời trên toàn cầu sẽ đạt tổng công suất 1.100 gigawatt vào cuối năm nay, lớn gấp 3 lần so với mức dự báo hiện tại về nhu cầu - theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA). Tình trạng sản xuất ồ ạt ở Trung Quốc là nguyên nhân dẫn tới sự dư thừa này, IEA cho biết.

Cùng với đó, việc lắp đặt tấm pin năng lượng mặt trời đã trở nên đắt đỏ hơn, chủ yếu do giá nhân công tăng. Ngoài ra, thời gian chờ đợi để tấm pin được kết nối với lưới điện là một vấn đề đang thử thách lòng kiên nhẫn của ngành công nghiệp thái dương năng và các hộ gia đình. Vấn đề công suất lưới điện ảnh hưởng đến hầu hết các quốc gia và khó có thể được giải quyết một cách nhanh chóng và dễ dàng.

Longi Green Energy Technology, một trong những nhà sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời lớn nhất thế giới, gần đây cho biết đã sa thải hàng nghìn công nhân nhà máy, do tình trạng thừa mứa nguồn cung khiến các nhà sản xuất Trung Quốc phải thu hẹp hoạt động. Ở châu Âu, các doanh nghiệp trong lĩnh vực điện mặt trời đang cảnh báo về nguy cơ đang đến với một ngành công nghiệp đang chật vật xoay sở với tình trạng mất việc làm, các vụ phá sản và đóng cửa công ty trong những tháng gần đây.

Uỷ ban châu Âu (EC) cam kết “đánh giá tất cả mọi bằng chứng về nghi vấn hành vi thương mại không bình đẳng” và cải thiện khả năng tiếp cận của các nhà sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời châu Âu với quỹ hỗ trợ của Liên minh châu Âu (EU) - theo một dự thảo kế hoạch mà Financial Times thu thập được. Tuy nhiên, cam kết này khó có thể làm thoả mãn các nhà sản xuất của khu vực này.

Ông Alessandro Barin, Giám đốc điều hành của FuturaSun - một công ty Italy sản xuất tấm pin ở Trung Quốc để bán ở thị trường châu Âu, cho biết các thùng tấm pin ế ẩm đang chất đầy tại các bến cảng và nhà kho ngay cả sau khi nhà máy kéo dài thời gian của kỳ nghỉ Tết cổ truyền ở Trung Quốc từ 1 tuần lên 3 tuần.

Theo BloombergNEF, một tấm pin mặt trời có giá 11 US cent/watt ở thời điểm cuối tháng 3, chỉ bằng một nửa so với cùng thời điểm năm ngoái, và dự kiến ​​sẽ giảm sâu hơn nữa trong “cuộc đua xuống đáy” khi các nhà sản xuất cạnh tranh để xả bớt hàng tồn.

Theo ông Barin, dưới “giới hạn đỏ” 15 xu/watt, công ty sẽ không thể đầu tư nghiêm túc vào sản xuất ở châu Âu. “Chẳng ai đi sản xuất để có được một biên lợi nhuận bé tí tẹo chẳng đủ để chi trả cho thứ gì”, ông nói.

Hồi tháng 2, Hội đồng Sản xuất năng lượng mặt trời châu Âu (ESMC) lên tiếng cảnh báo rằng các nhà sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời của của khu vực sẽ sớm bắt đầu ngừng hoạt động nếu không nhận được sự hỗ trợ khẩn cấp.

Công ty sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời Systovi của Pháp cho biết đang tìm kiếm đối tác mua lại với lý do “hoạt động bán phá giá của Trung Quốc tăng đột ngột". Công ty năng lượng Pháp EDF nói rằng công ty con sản xuất tấm pin mặt trời Photowatt của họ đang “gặp khó khăn trong việc tìm kiếm sự cân bằng kinh tế”.

TƯƠNG LAI ẢM ĐẠM CỦA CÁC NHÀ SẢN XUẤT TẤM PIN

Trước đó, công ty REC ở Na Uy đóng cửa một nhà máy sản xuất polysilicon - nguyên liệu thô quan trọng trong các tấm pin mặt trời - vào tháng 11. Công ty Meyer Burger Technology của Thụy Sĩ cho biết sẽ đóng cửa một nhà máy sản xuất tấm pin mặt trời ở Đức - một trong những nhà máy lớn nhất châu Âu.

Ngay cả ở Mỹ - nơi các nhà sản xuất linh kiện năng lượng mặt trời được tiếp cận các khoản trợ cấp theo Đạo luật Giảm lạm (IRA) phát trị giá 369 tỷ USD của Tổng thống Joe Biden - lĩnh vực này cũng đang gặp khó khăn. Hàng nhập khẩu từ Đông Nam Á - nguồn hàng mà Mỹ nhập khẩu hầu hết tấm pin mặt trời vào nước này  - được bán với giá rẻ hơn so với sản phẩm do Mỹ sản xuất ngay cả sau khi đã tính thuế.

Thực tế này gây ra khó khăn cho các công ty, bao gồm cả Cubic PV - một công ty do tỷ phú Bill Gates hậu thuẫn. Hồi tháng 2, công ty này đã hủy bỏ kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất tấm pin được công bố ngay sau khi IRA được ký thành luật vào năm 2022. Lý do được đưa ra cho việc huỷ kế hoạch này là giá cả “sụt giảm nghiêm trọng”.

“Tâm trạng của các nhà sản xuất tấm pin đang ảm đạm. Điều kiện hiện nay khó mà mang lại thành công cho các nhà sản xuất trong nước, đặc biệt là trong giai đoạn đầu tăng trưởng mong manh này”, ông Danielle Merfeld - Giám đốc công nghệ tại Hanwha Q-Cells, một trong những nhà sản xuất linh kiện năng lượng mặt trời lớn nhất ở Mỹ - nhận định.

Phát biểu tại một nhà máy năng lượng mặt trời ở Georgia cách đây ít hôm, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen kêu gọi Trung Quốc ngừng bán tháo các sản phẩm năng lượng xanh giá rẻ. Tuy nhiên, CEO Sumant Sinha của ReNew - nhà cung cấp năng lượng mặt trời và gió hàng đầu của Ấn Độ - cho rằng chính viện trợ của Chính phủ Mỹ cho ngành năng lượng mặt trời của nước này đang cản trở nỗ lực của Ấn Độ trong việc trở thành nhà sản xuất tấm pin mặt trời chi phí thấp và giải pháp thay thế cho sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

“Có phải khoản trợ cấp khổng lồ đó là khoản đầu tư tốt nhất cho toàn thế giới? Không phải vậy, nhưng Chính phủ Mỹ trợ cấp như vậy vì Mỹ muốn tạo việc làm cho riêng họ. Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu đang gặp trở ngại”, ông Sinha nói.

Đối với một số nhà quan sát và những người ủng hộ cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, bao gồm cả IEA, vấn đề cung vượt cầu về tấm pin năng lượng mặt trời là hệ quả của một tin tốt.

Và tin tốt đó là sự bùng nổ của năng lượng mặt trời đã giúp nhiều quốc gia ứng phó với tình trạng khan hiếm năng lượng do Nga cắt nguồn cung khí đốt sau khi nổ ra chiến tranh Nga-Ukraine. Giá năng lượng tăng vọt đã trở thành động lực khuyến khích các hộ gia đình lắp đặt tấm pin mặt trời để tiết kiệm hóa đơn và bán điện xanh còn dư vào lưới điện.