Thị trường chứng khoán không nên chủ quan với lãi suất

SGI Capital vừa đưa ra nhận định về triển vọng thị trường chứng khoán Việt Nam trong đó nhấn mạnh bối cảnh trong nước đã xuất hiện những tín hiệu vĩ mô đáng chú ý về giới hạn chính sách và chu kỳ lãi suất. 

Theo tính toán của Bộ Tài chính, để đạt tăng trưởng GDP 10%, tổng vốn đầu tư 5 năm tới cần khoảng 1.400 tỷ USD, bình quân mỗi năm khoảng 280 tỷ USD. Hơn 250 tỷ USD hàng năm phải đến từ khu vực trong nước (Chính phủ và tư nhân).

Để giảm bớt áp lực lãi suất trong nước, việc thu hút vốn ngoại dài hạn phục vụ đầu tư sẽ là lựa chọn ưu tiên khi vừa giải quyết nhu cầu vốn đồng thời giúp ổn định tỷ giá khi dư địa tài khóa của Việt Nam còn rất lớn trong khi dư địa tăng trưởng tín dụng của hệ thống ngân hàng đã đến giới hạn.

Hệ thống ngân hàng đang thể hiện mức độ căng thẳng thanh khoản cao hơn khi lãi suất liên ngân hàng qua đêm đã bất ngờ tăng lên vùng trên 7%, cao nhất kể từ 10/2022. Ngân hàng Nhà nước cũng đã nâng lãi suất OMO từ 4% lên 4.5% gửi tín hiệu sớm về khả năng chính sách tiền tệ không còn ưu tiên nới lỏng mà sẽ linh hoạt nhằm cân đối các yếu tố vĩ mô.

Trong tháng 11, hầu hết các ngân hàng đều tăng mạnh lãi suất huy động ở nhiều kỳ hạn nhằm bù đắp thiếu hụt thanh khoản. Huy động luôn thấp hơn cho vay trong suốt 2022-2025 đã khiến hệ thống đi dần vào trạng thái thiếu hụt thanh khoản. Trong có nhiều ngân hàng tư nhân lẫn quốc doanh đã có mức LDR thuần vượt xa mốc 100% và đang phải phụ thuộc vào kênh vốn ngắn hạn là OMO và liên ngân hàng để tài trợ cho tăng trưởng tín dụng.

Việc đẩy mạnh giải ngân các đại dự án đầu tư công và hàng loạt dự án Bất động sản thời gian tới sẽ đòi hỏi lượng vốn dài hạn rất lớn trong khi tốc độ quay vòng chậm có thể khiến LDR thêm căng thẳng. Việc nới lỏng quy định về room tín dụng đầu năm tới có thể tiếp tục đẩy mức độ vay nợ của nền kinh tế lên cao hơn và sự mất cân đối giữa nguồn vốn ngắn hạn cho đầu tư dài hạn gia tăng.

Vấn đề này, hãng định giá tín nhiệm Fitch Ratings đã bày tỏ lo ngại về rủi ro gia tăng nợ của nền kinh tế Việt Nam trong báo cáo đầu tháng 12.

Chu kỳ kinh tế của Việt Nam lâu nay gắn chặt với chu kỳ tín dụng của hệ thống ngân hàng do sự phụ thuộc quá lớn vào nguồn vốn này. Trong chu kỳ tín dụng và tăng trưởng trước đây của Việt Nam, đỉnh điểm chu kỳ tín dụng đạt 115% GDP, LDR thuần toàn hệ thống tăng chạm mốc 115%, và dự trữ ngoại hối giảm về dưới 2 tháng nhập.

Tăng trưởng tín dụng bùng nổ 30-40%/năm trong giai đoạn 2009-2010 không chỉ tạo nên thiếu hụt thanh khoản hệ thống, đẩy giá bất động sản mà còn thổi bùng lạm phát khiến lãi suất tăng vọt, thị trường bất động sản đóng băng và tăng trưởng tín dụng giảm về mức 10-12% ba năm sau đó.

Ước tính đến cuối 2025, tín dụng sẽ chạm mốc kỷ lục 145% GDP, LDR thuần toàn ngành lên gần 115%, và dự trữ ngoại hối (trừ đi phần đã bán FW) cũng sẽ giảm về dưới 2 tháng nhập khẩu (80 tỷ USD).

Điểm đáng lưu ý khác là các nguồn hỗ trợ thanh khoản ngắn hạn như vốn từ kho bạc, OMO và kênh hỗ trợ khác từ SBV cũng đã được sử dụng với số dư OMO đang duy trì mức kỷ lục trên 350 ngàn tỷ. Các ngân hàng do khó huy động từ dân cư đã tăng huy động liên ngân hàng ở mức rất cao (15% tổng tài sản). Với quy mô hỗ trợ thanh khoản này, lãi suất liên ngân hàng vẫn liên tục duy trì trên 7% các tuần gần đây cho thấy sự thiếu hụt thanh khoản đã ở mức hệ thống chứ không chỉ dừng lại ở tính mùa vụ cuối năm hoặc cục bộ ở vài tổ chức tín dụng.

Trên thị trường chứng khoán, thanh khoản chưa cải thiện nhưng áp lực bán ròng của nhà đầu tư nước ngoài đã giảm bớt, cùng với tỷ lệ margin giảm đã bớt đi sức ép nguồn cung cho thị trường chung. Tuy nhiên, áp lực của thị trường tài chính vẫn còn do: các khoản đáo nợ trái phiếu cuối năm và lượng phát hành cổ phần và IPO vẫn ở mức cao, dự kiến vượt qua năm 2021, đạt kỷ lục mới của lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam.

Thêm vào đó, thị trường chứng khoán chưa đủ rẻ trong bối cảnh lãi suất vẫn đang tăng lên đã hạn chế lực cầu khiến thị trường chứng khoán rất khó bứt phá trong ngắn hạn.

Nhìn cho 3 tháng tới, có nhiều kỳ vọng room tín dụng được mở cho 2026 sẽ tạo một con sóng đầu năm như thường lệ. Điều này, theo SGI Capital, phụ thuộc nhiều vào tốc độ cải thiện thanh khoản hệ thống theo khả năng huy động vốn trong các tháng tới.

Trong trường hợp huy động tốt, lãi suất có thể ổn định trở lại tạo điều kiện cho dòng tiền lan tỏa tìm kiếm các cơ hội đầu tư. Trường hợp tín dụng tiếp tục tăng quá mạnh vượt qua khả năng huy động, mặt bằng lãi suất sẽ tiếp tục tăng và hiệu ứng cạnh tranh về nguồn vốn sẽ diễn ra liên thị trường khiến dòng tiền tiếp tục giảm trên thị trường chứng khoán, tạo thêm sức ép nếu nhà đầu tư và chủ doanh nghiệp phải bán bớt chứng khoán để giảm nợ và bù đắp thanh khoản thiếu hụt.

Với kinh nghiệm của những chu kỳ tăng lãi suất trước đây, doanh nghiệp và nhà đầu tư không nên chủ quan với kịch bản lãi suất sẽ tăng kéo dài và thanh khoản trở nên khó khăn hơn trong 2026 khiến giao dịch trên thị trường chứng khoán và Bất động sản thu hẹp.

Cơ hội lớn dành cho trường phái đầu tư giá trị có thể sẽ xuất hiện trong những tháng tới, khi dòng tiền nóng có nguồn gốc vay nợ gia nhập thị trường trong giai đoạn tiền rẻ vừa qua rút lui dưới áp lực tăng lãi suất và sức ép thanh khoản, đưa thị trường về mức định giá thực sự hấp dẫn. "Chúng tôi sẽ theo dõi sát diễn biến thanh khoản hệ thống để có chiến lược linh hoạt thích hợp trong giai đoạn rất nhạy cảm này của thị trường tài chính nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng", SGI Capital nhấn mạnh.