Thị trường tài chính toàn cầu bất an sau động thái tăng lãi suất của Nhật Bản

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) ngày 19/12 nâng lãi suất lên mức cao nhất trong 3 thập kỷ qua, đánh dấu bước đi tiếp theo trong tiến trình dịch chuyển khỏi chính sách tiền tệ siêu lỏng lẻo mà nước này đã duy trì trong nhiều năm. Giới phân tích cho rằng động thái này có thể dẫn tới sự dịch chuyển mạnh mẽ của dòng tiền trên thị trường toàn cầu.

Trong cuộc họp cuối cùng của năm 2025, BOJ đã nâng lãi suất chính sách ngắn hạn thêm 0,25 điểm phần trăm lên 0,75%, mức cao nhất kể từ năm 1995. Việc tăng lãi suất này đã được dự báo từ trước, nhưng những tín hiệu mà BOJ đưa ra kèm quyết định này lại mang tính "diều hâu" hơn so với kỳ vọng. Thống đốc BOJ Kazuo Ueda nhấn mạnh rằng thời kỳ lãi suất cực thấp của Nhật Bản đang dần kết thúc và những tác động của nó có thể lan rộng ra ngoài biên giới nước này.

Trong tuyên bố chính sách sau cuộc họp,, BOJ nhấn mạnh rằng "lãi suất thực tế dự kiến sẽ vẫn âm đáng kể" và các điều kiện tài chính nới lỏng sẽ tiếp tục hỗ trợ hoạt động kinh tế. Đồng thời, cơ quan này khẳng định rằng nếu triển vọng tăng trưởng và lạm phát được nêu trong Báo cáo Triển vọng tháng 10 trở thành hiện thực, BoJ sẽ "tiếp tục nâng lãi suất chính sách và điều chỉnh mức độ nới lỏng tiền tệ". Ông Ueda cũng cảnh báo rằng việc trì hoãn điều chỉnh chính sách có thể dẫn đến việc phải tăng lãi suất mạnh hơn trong tương lai.

Quyết định của BOJ đã gây ra những phản ứng mạnh mẽ từ các nhà phân tích và thị trường tài chính - theo trang Euronews.

Ông Dariusz Kowalczyk, một nhà phân tích tại ngân hàng BBVA, nhận định BOJ đã thực hiện một nước đi cứng rắn bằng cách nhấn mạnh cam kết rõ ràng đối với việc bình thường hóa chính sách.

Ông Bart Wakabayashi, giám đốc chi nhánh ngân hàng đầu tư State Street ở Tokyo, cho rằng mặc dù lãi suất chính sách của BOJ mới chỉ đạt 0,75%, nhưng lần tăng lãi suất này là một động thái "mang tính lịch sử".

Ông Akira Otani, nhà kinh tế trưởng của ngân hàng Goldman Sachs tại Nhật Bản, cảnh báo đây không phải là điểm dừng cuối cùng của BOJ trong việc nâng lãi suất, và quyết định này củng cố xu hướng tăng lãi suất dần dần nhưng liên tục.

Tại sao quyết định lãi suất lần này của BOJ lại có ý nghĩa quan trọng đối với thị trường tài chính toàn cầu? Câu trả lời nằm ở vai trò to lớn của Nhật Bản trên thị trường trái phiếu của thế giới.

Nhật Bản từ lâu đã là chủ nợ lớn nhất thế giới, với vị thế đầu tư quốc tế ròng khoảng 3,66 nghìn tỷ USD ở thời điểm tháng 9/2025.

Trong nhiều năm, lãi suất cực thấp của Nhật Bản đã khuyến khích dòng vốn đầu tư từ nước này chảy ra nước ngoài. Các nhà đầu tư tổ chức Nhật Bản, bao gồm các quỹ hưu trí và công ty bảo hiểm, đã đổ hàng nghìn tỷ vào thị trường trái phiếu nước ngoài, đặc biệt là trái phiếu chính phủ Mỹ và châu Âu.

Tuy nhiên, khi lợi suất trái phiếu trong nước tăng, dù chỉ là một chút, động lực đầu tư ra nước ngoài đối với nhà đầu tư Nhật giảm đi. Kết quả là có thể dẫn đến việc giảm mua trái phiếu nước ngoài, điều mà nhiều nhà kinh tế gọi là "hồi hương" dòng vốn của các nhà đầu tư Nhật Bản.

Khi lợi suất trong nước thấp, các nhà đầu tư tổ chức Nhật Bản có xu hướng tìm kiếm lợi nhuận tốt hơn ở nước ngoài, thường là trong trái phiếu chính phủ Mỹ, trái phiếu chính phủ châu Âu hoặc nợ thị trường mới nổi. Nhưng khi lợi suất Nhật Bản tăng, động lực này yếu đi. Ngay cả những thay đổi nhỏ trong lợi nhuận tương đối cũng có thể thay đổi phân bổ danh mục đầu tư ở mức độ cận biên, làm tăng khả năng dòng vốn quay trở về với các tài sản Nhật Bản.

Khả năng dịch chuyển của dòng vốn trở về Nhật Bản đã bắt đầu được thể hiện rõ ràng qua việc chênh lệch lợi suất thu hẹp.

Khoảng cách giữa lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm và trái phiếu chính phủ Nhật Bản cùng kỳ hạn đã giảm xuống còn 2,12 điểm phần trăm, mức thấp nhất kể từ tháng 3/2022. Chênh lệch giữa trái phiếu chính phủ Đức kỳ hạn 10 năm và trái phiếu chính phủ Nhật Bản cùng kỳ hạn cũng giảm xuống còn 0,85 điểm phần trăm, mức thấp nhất trong hơn 3 năm.

Khi những chênh lệch này thu hẹp, các nhà đầu tư Nhật Bản có thể bắt đầu chuyển hướng vốn trở lại quê nhà, để lại thị trường trái phiếu toàn cầu với một lượng thanh khoản bớt dồi dào hơn so với trước.

Thị trường trái phiếu đã phản ứng mạnh sau động thái tăng lãi suất ngày 19/12 của BOJ.

Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 30 năm của Đức đã tăng vọt lên 3,51% trong phiên giao dịch cùng ngày, mức cao nhất kể từ tháng 7/2011. Một động thái như vậy ở nền kinh tế lớn nhất châu Âu - nơi thường được coi là một mỏ neo của thị trường tài chính thế giới - là một dấu hiệu cảnh báo.

Rủi ro không chỉ giới hạn ở châu Âu. Lợi suất trái phiếu ở Nhật Bản tăng có thể gây đảo ngược dòng đầu tư ở các thị trường khác, đặc biệt thông qua việc đảo ngược giao dịch chênh lệch lãi suất carry trade dùng đồng yên làm đồng tiền cấp vốn.

Khi lãi suất cực thấp của Nhật Bản tạo ra một nguồn vốn rẻ, các nhà đầu tư đã lâu nay đã quen với việc vay đồng yên Nhật để đầu tư vào tài sản có lợi suất cao hơn ở nước ngoài. Chiến lược này, đã hoạt động tốt trong nhiều thập kỷ, hiện đang chịu áp lực.

Khi lãi suất Nhật Bản tăng, lợi thế của việc vay bằng đồng yên trở nên kém hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư. Kết quả có thể là một làn sóng giảm đòn bẩy trên các thị trường trái phiếu và cổ phiếu toàn cầu, gây ra sự gia tăng hỗn độn của lợi suất.

Mặc dù tốc độ tăng lãi suất của BOJ có thể vẫn sẽ chậm, nhưng hướng đi đã rõ ràng. BOJ không còn là “chú bồ câu bất diệt” về chính sách tiền tệ của thế giới phát triển. Đối với các nhà đầu tư, thông điệp ở đây rất đơn giản nhưng không thể xem nhẹ: những thay đổi chính sách ở Nhật Bản đang trở nên quan trọng trở lại.