Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) ngày 19/3 có đợt tăng lãi suất lần đầu tiên kể từ năm 2007, chấm dứt lãi suất âm cuối cùng còn lại trên thế giới. Sau động thái mang tính bước ngoặt này của BOJ, giới đầu tư và chuyên gia kinh tế có quan điểm bất đồng quanh việc sau bao lâu Nhật Bản sẽ có đợt tăng lãi suất thứ hai.

Các nhà quan sát đều đồng tình rằng sẽ không có chuyện BOJ tăng lãi suất quyết liệt như chiến dịch chống lạm phát của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Nhưng khi bàn tới việc BOJ sẽ tăng lãi suất tới đâu và bao giờ tăng tiếp, giới quan sát lập tức chia làm hai phe. Đặc biệt, những phát biểu mà Thống đốc BOJ Kazuo Ueda đưa ra trong cuộc họp báo đầy sự cẩn trọng vào ngày 19/3 giúp mỗi phe đều có những lập luận sắc bén để bảo vệ quan điểm của mình.

ĐỒNG YÊN VẪN ĐƯƠNG ĐẦU ÁP LỰC GIẢM GIÁ

Theo hãng tin Bloomberg, các nhà giao dịch tiền tệ đang tập trung chủ yếu vào sự khẳng định của ông Ueda và BOJ rằng điều kiện tài chính nới lỏng sẽ tiếp tục duy trì ở thời điểm hiện tại. Lập trường này khiến đồng yên rớt giá ngay cả sau khi BOJ công bố quyết định tăng lãi suất. Phiên sáng ngày 20/3, đồng yên rớt giá về mức 151 yên đổi 1 USD, thấp nhất trong gần 4 tháng, từ ngưỡng 149 yên đổi 1 USD trước cuộc họp của BOJ.

Phần đông giới giao dịch tiền tệ tin rằng BOJ sẽ duy trì lãi suất ở ngưỡng 0-0,1% cho tới hết năm nay, và một lý do quan trọng là nền kinh tế đang có dấu hiệu yếu đi.

Các nhà phân tích được Bloomberg khảo sát dự báo lãi suất chính sách của BOJ sẽ ở mức 0,1% vào cuối năm nay. Điều này cho thấy phần đông không cho rằng tăng lãi suất trong thời gian còn lại của năm là kịch bản chính. Tuy nhiên, cũng có không ít chuyên gia cảnh báo rằng BOJ có thể chưa hoàn tất việc tăng lãi suất của năm 2024.

Bằng cách nâng lãi suất ngay vào tháng 3 thay vì đợi đến tháng 4 như dự báo của giới quan sát lúc đầu, Thống đốc Ueda tạo thêm được dư địa để có thể tăng lãi suất lần nữa trong năm 2024 nếu các số liệu kinh tế cho phép. Tại họp báo ngày 19/3, ông Ueda liên tục nói rằng lãi suất thực ở Nhật Bản vẫn còn đang nằm sâu trong trạng thái âm, và xu hướng mất giá kéo dài của đồng yên có thể khiến giới chức chíh phủ nước này tìm cách để vực dậy tỷ giá.

Nhìn vào lãi suất thực của Nhật Bản, có thể thấy BOJ có nhiều dư địa để tăng lãi suất trong khi vẫn giữ các điều kiện tài chính ở trạng thái nới lỏng. Các nhà kinh tế học ước tính lạm phát tháng 2 ở Nhật là 0,9%, đồng nghĩa lãi suất thực là -2,8%. Mục tiêu lạm phát của BOJ là 2% bền vững, và ông Ueda ngày 19/3 nói mục tiêu này đã trong tầm tay.

Trong cuộc khảo sát của Bloomberg, bình quân các chuyên gia kinh tế cho rằng 0,5% có thể là mức lãi suất cực đại trong chu kỳ tăng này của BOJ. Tuy nhiên, các con số dự báo đưa ra có sự chênh lệch lớn. Chẳng hạn, chuyên gia Masaaki Kanno của công ty Sony Financial Group dự báo lãi suất cực đại 2%, trong khi chuyên gia Atsushi Takeda của viện nghiên cứu Itochu Research Instittue dự báo 2,5%.

Ông Ueda thừa nhận không dễ để xác định một mức lãi suất lý tưởng cho nền kinh tế. Vị Thống đốc đề cập đến khó khăn cả trong việc ước lượng mức lãi suất trung tính, đồng thời nhất trí về tất cả các yếu tố đầu vào của Talor Rule - quy tắc Taylor, một công thức mà các ngân hàng trung ương sử dụng để thiết lập lãi suất ở mức tối ưu nhằm ổn định các hoạt động kinh tế. Trước đây, ông Ueda đã có dịp đề cập đến quy tắc này để lý giải quan điểm của ông về lãi suất.

“Xét đến tất cả các con số làm đầu vào, các tham số khác nhau, và cách áp dụng, kết quả đầu ra sẽ là các mức lãi suất rất khác nhau”, ông Ueda nói, ý nói rằng ông phản đối việc áp dụng máy móc một quy tắc có thể dẫn tới nhiều kết quả khác nhau khi tính toán lãi suất tối ưu.

Về phần mình, những người dự báo BOJ còn nâng lãi suất trong năm nay đề cập tới Rengo - liên đoàn các tổ chức công đoàn ở Nhật Bản. Rengo cho biết đến nay các tổ chức công đoàn thành viên đã đạt được mức tăng lương bình quân 5,28% trong cuộc đàm phán tiền lương mùa xuân năm nay, đánh dấu đợt tăng lương lớn nhất trong hơn 30 năm. Chính mức tăng lương này đã khiến giới chuyên gia dự báo trước được việc BOJ tăng lãi suất vào tháng 3 và tính đến khả năng lạm phát còn tăng cao hơn nữa.

“THẦN KINH THÉP” CỦA ÔNG UEDA

Nhà kinh tế Ryutaro Kono của ngân hàng BNP Paribas cảnh báo khả năng BOJ tăng lãi suất nhanh hơn nếu đợt tăng lương này đẩy lạm phát leo thang. “Trong trường hợp đó, lãi suất sẽ vượt mức 1% vào cuối năm 2025. Ngoài ra, tuỳ vào tỷ giá hối đoái và chi phí nhân công dẫn tới sự tăng giá hàng hoá ở mức độ nào sau thời điểm tháng 4, có khả năng BOJ sẽ tăng lãi suất lần thứ 2 trong thời gian đến tháng 7”, ông Kono viết trong một báo cáo ngày 19/3.

Các chuyên gia ở luồng quan điểm ngược lại nói rằng tăng trưởng kinh tế vẫn còn yếu, lạm phát đang có chiều hướng giảm, và các ngân hàng trung ương lớn khác đang chuẩn bị cắt giảm lãi suất. “BOJ sẽ chỉ tăng lãi suất một lần rồi thôi. Họ phải hành động ngay bây giờ, vì có thể chỉ sau 1 tháng nữa, họ sẽ không còn cơ hội để đưa mọi thứ trở lại trạng thái bình thường”, nhà kinh tế cấp cao Tuuli McCully của Viện Các nền kinh tế mới nổi thuộc Ngân hàng Trung ương Phần Lan (BOFIT) nhận định.

Việc BOJ và ông Ueda nói rằng các điều kiện tài chính nới lỏng sẽ duy trì đã củng cố quan điểm trên, nhưng nhiều chuyên gia kinh tế khác lại cho rằng hay nhìn vào những gì ông Ueda đã làm thay vì thông điệp mềm mỏng của ông.

Khi vị Thống đốc lên cầm quyền ở BOJ vào tháng 4 năm ngoái, những phát biểu đầu tiên của ông cho thấy ông rất hợp với quan điểm của người tiền nhiệm Haruhiko Kuroda và sẽ từ tốn trong việc thắt chặt chính sách tiền tệ. Nhưng cuối cùng, mong muốn của ông Ueda về một khuôn khổ chính sách tiền tệ truyền thống hơn có vẻ đã khiến ông nhanh chóng dỡ bỏ chương trình kích cầu bằng chính sách tiền tệ lớn nhất trong lịch sử sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

Nhà đầu tư có thể nên chuẩn bị sẵn sàng cho kiểu hành động như vậy của ông Ueda. Ông đã nhấn mạnh trong cuộc họp báo ngày 19/3 về sự cần thiết phải duy trì điều kiện nới lỏng cho nền kinh tế ở thời điểm này, nhưng đồng thời cũng cảnh báo khả năng giá cả tiếp tục tăng và dẫn tới một đợt tăng lãi suất nữa.

Nhà kinh tế Hideo Kumano của Viện nghiên cứu Dai-Ichi Life dự báo BOJ sẽ có thêm một đợt tăng lãi suất trong năm nay do áp lực giảm phát tăng, chẳng hạn do tăng lương tại các công ty nhỏ hơn, giá dầu tăng, hay việc Chính phủ chấm dứt các biện pháp hỗ trợ. Ông Kumanjo cũng nhấn mạnh về quyết tâm của ông Ueda trong việc tăng lãi suất sớm hơn so với thời điểm tháng 4 - một quyết định được đưa ra sau các số liệu tăng lương công bố mới hôm thứ Sáu tuần trước.

“Ông ấy đã đưa ra một quyết định lớn như vậy chỉ vài ngày sau khi có kết quả tăng lương mạnh của cuộc đàm phán tiền lương mùa xuân. Không ai có thể hành động như vậy nếu không có ‘thần kinh thép’”, ông Kumano nhận xét, và dự báo đợt tăng lãi suất tiếp theo của BOJ có thể diễn ra vào tháng 10 hoặc tháng 12 năm nay.