Triển khai cơ chế đặc thù phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP.HCM

Theo đó, Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, địa phương xác định rõ nhiệm vụ, lộ trình, nguồn lực và trách nhiệm trong quá trình chuẩn bị, đầu tư và phát triển hệ thống đường sắt đô thị; đồng thời bảo đảm tuân thủ quy định pháp luật, tiến độ, chất lượng, công khai, minh bạch và phòng chống thất thoát, lãng phí.

Việc triển khai sẽ bám sát các chủ trương được Quốc hội thông qua, nhằm tổ chức, quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư cho các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP.HCM.

Các chính sách và giải pháp cụ thể sẽ được cụ thể hóa bằng các văn bản quy phạm pháp luật, tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho việc huy động và sử dụng nguồn lực, cũng như đảm bảo phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Theo kế hoạch, Chính phủ giao các bộ, ngành liên quan khẩn trương xây dựng các văn bản pháp lý hướng dẫn triển khai. Trong đó, Bộ Xây dựng được giao chủ trì xây dựng Nghị định quy định nội dung, yêu cầu về khảo sát, lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) thay thế thiết kế cơ sở trong báo cáo nghiên cứu khả thi dự án và các bước thiết kế triển khai sau đó. Cơ chế này được kỳ vọng rút ngắn thủ tục, tăng tính chủ động trong triển khai các dự án quy mô lớn, có yêu cầu kỹ thuật và công nghệ cao.

Bên cạnh đó, các văn bản hướng dẫn cũng sẽ quy định về phát triển khoa học, công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực đường sắt và tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp trong nước tham gia cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt. Các quy định này được xây dựng đồng bộ với kế hoạch triển khai dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam theo Nghị quyết 106/NQ-CP ngày 23/4/2025 của Chính phủ, nhằm đảm bảo thống nhất định hướng phát triển ngành đường sắt quốc gia.

Đối với cấp địa phương, Hội đồng nhân dân TP. Hà Nội và TP.HCM sẽ ban hành nghị quyết cụ thể về phát triển đô thị theo mô hình gắn với giao thông công cộng (TOD), đồng thời quy định chi tiết cơ chế thu, quản lý và sử dụng các khoản thu nhằm phát triển hạ tầng đường sắt đô thị và hệ thống giao thông công cộng kết nối. Hai thành phố có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành để triển khai, bảo đảm công khai, hiệu quả, không để xảy ra trục lợi chính sách.

Kế hoạch giao nhiệm vụ cụ thể cho Hà Nội và TP.HCM trong việc rà soát, điều chỉnh quy hoạch vùng phụ cận ga, đề-pô; tổ chức lập và phê duyệt dự án khai thác quỹ đất theo mô hình TOD; bố trí nguồn vốn ngân sách địa phương cho công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, tạo quỹ đất đấu giá phát triển đô thị. Việc đấu giá quỹ đất quanh các tuyến đường sắt đô thị được xem là giải pháp huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư hạ tầng, giảm gánh nặng ngân sách.

Ngoài ra, các bộ, ngành và chính quyền địa phương có trách nhiệm triển khai đồng bộ các đề án phát triển công nghiệp và nguồn nhân lực đường sắt theo Nghị quyết 127/NQ-CP ngày 13/5/2025 của Chính phủ. Việc phát triển đội ngũ kỹ sư, chuyên gia và công nhân kỹ thuật trình độ cao là điều kiện tiên quyết để đảm bảo tính bền vững cho hệ thống đường sắt đô thị và tiến tới tự chủ công nghệ trong nước.

Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ và Chủ tịch UBND hai thành phố tập trung chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ được giao; định kỳ hằng quý, hằng năm báo cáo kết quả về Bộ Xây dựng để tổng hợp, trình Chính phủ và Ban Chỉ đạo các công trình trọng điểm quốc gia trong lĩnh vực đường sắt.

Trong quá trình triển khai, nếu phát sinh yêu cầu điều chỉnh, bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, các bộ, ngành, địa phương có thể chủ động đề xuất gửi Bộ Xây dựng tổng hợp, báo cáo Chính phủ hoặc trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét.

Việc thí điểm cơ chế đặc thù phát triển mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP.HCM được đánh giá là bước đột phá trong tổ chức đầu tư hạ tầng giao thông đô thị, mở ra cơ hội hình thành mạng lưới vận tải khối lượng lớn, xanh và bền vững – góp phần định hình diện mạo đô thị hiện đại của Việt Nam trong giai đoạn tới.