Khi cây cảnh, hay chim cảnh là thú chơi của nhiều bậc trung niên hay người cao tuổi thì cá cảnh giờ đây đã trở thành thú chơi lành mạnh thu hút từ giới trẻ tuổi đôi mươi đến các đại gia nhiều tiền. Những ngôi nhà chung cư thật dễ dàng trang trí một bể trồng cây thủy sinh xanh mát mà không tốn quá nhiều diện tích. Người chơi có thu nhập cao hơn thì chơi bể nước mặn – đại dương thu nhỏ trong nhà. Người kinh doanh buôn bán thì chơi các bể cá Rồng lớn hơn 2 mét hay các bể cá Rồng cộng đồng. Những nhà có diện tích vườn, hay có nhu cầu làm đẹp một góc giếng trời thì lại sắm cho mình một hồ nước với hệ thống lọc chuyên dụng để nuôi cá chép Koi Nhật… Mỗi lứa tuổi lại tìm thấy một thể loại cá cảnh cho riêng mình và nơi để thể hiện bản thân qua thú chơi đa dạng này.

Niềm tin phong thủy

Có nhiều lợi ích mang lại khi giữ một bể cá cảnh trong nhà. Đầu tiên, có bể cá nghĩa là có nước, một trong năm sức mạnh thiên nhiên của trái đất và tạo ra sự thanh bình và hài hoà nhờ tạo thêm các năng lượng tích cực, hướng đến môi trường sáng tạo hơn và ham học hỏi hơn. Tiếp theo nó có một hiệu quả lạnh và dịu dàng, mang đến sự tĩnh lặng và thư giãn, giúp giảm căng thẳng rất tốt cho cả già lẫn trẻ. Bạn có thể sẽ thích ngắm hồ cá cảnh hơn cả xem ti vi. Từ lâu, các bác sĩ đã có liệu pháp chữa trị bằng các bể cá cảnh, qua đó giúp con người có đầu óc minh mẫn, cơ thể và tinh thần khoẻ mạnh, giảm căng thẳng và chứng cao huyết áp. Cuối cùng, trong nhiều cộng đồng ở châu á, cá được tin là mang lại may mắn và thịnh vượng…

Trước đây, giới chơi cá kiểng thường lựa chọn cá La Hán, Tai Tượng, cá Rồng hay những loại cá nuôi ở hòn bộ, nuôi ở hồ thủy sinh. Hiện nay giới chơi cá cảnh còn ưa chuộng các loài cá được du nhập từ nước ngoài như cá Koi. Với thân hình dài nên lúc bơi rất uyển chuyển, cá Koi còn gây được sự chú ý nhờ trên thân có nhiều màu pha trộn với nhau rất đẹp. Về phong thủy, cá Koi được xem là loài cá tượng trưng cho giàu sang, phú quý, bởi khả năng sinh sôi tốt và đặc biệt là tuổi thọ khá cao. Mặt khác, loài cá này còn là biểu tượng cho tính kiên nhẫn, yếu tố quan trọng dẫn đến thành công… Khi nuôi được những chú cá Koi to đẹp, xem như gia chủ đã có phong thủy tốt, hứa hẹn thuận lợi trong công việc, tinh thần và cả về vật chất. Hiện nay, giá bán mỗi con cá Koi từ 100 - 500 ngàn đồng, tùy vào màu sắc, kiểu dáng và kích cỡ, có con lên đến 2, 5 triệu đồng.Không chỉ giúp ngôi nhà trở nên gần gũi hơn với thiên nhiên mà theo phong thủy, nếu được đặt ở các vị trí phù hợp, nó còn mang lại tài lộc cho các thành viên trong gia đình. Tạo cảnh quan vui vẻ, sống động tác dụng thu hút sinh khí, tăng cường tài vận cho ngôi nhà, bể cá nên đặt trong phòng khách, tối kỵ đặt trong phòng ngủ, phòng bếp. Nên đặt bể cá ở phương "hung" không đặt ở phương "cát" vì bể cá có thể hoá giải ngoại sát, biến "hung" thành "cát".

Bể cá nước ngọt trong nhà

Từ những gia đình nghèo cho đến doanh nhân giàu có. Từ những em bé ôm trong lòng một chiếc lọ thủy tinh với đàn cá bảy màu, cho đến những căn biệt thự có thiết kế một hồ cá nhỏ ở gầm cầu thang… họ đều bình đẳng với nhau trong một thú chơi đầy đam mê. Có thể, người ta nuôi cá vì nhiều lý do khác nhau. Có người cho rằng cá mang đến sự may mắn, số khác cho rằng muốn xây dựng mối quan hệ mật thiết với con cá. Tuy một số loài cá vàng hay những loài cá khác thường có chỉ số thông minh không cao nhưng cũng có những loài cá thông minh hơn. Chẳng hạn như cá Koi hay cá Rồng có thể nhận biết chủ nhân do vậy chúng rất được ưa chuộng. Chúng chỉ bơi đến khi biết đó là chủ nhân, ngược lại khi gặp người lạ thì cá sẽ bơi đi chỗ khác.Thông thường, giống cá nào mới xuất hiện, lạ mắt là được dân chơi "săn" rất dữ, nhưng khi đã đại trà sẽ rớt giá ngay lập tức. Nhưng riêng cá La Hán dù đã có mặt trên thị trường từ rất lâu nhưng vẫn được ưa chuộng vì có hình dạng ngộ nghĩnh, có cặp bướu trên đầu, trán dồ, môi trề, nhất là có mấy "chữ Hán" trên thân cá - được truyền tụng là hiện thân của thần tài. Một chú cá La Hán đẹp phải hội đủ các yếu tố: đầu to, mỏ cụt, mình ngắn, chữ rõ đều, màu sắc nổi. Trong số các loại cá thuộc dòng cao cấp, cá La Hán vẫn mang lại cho người chơi những thích thú riêng, nó được xem như món "đồ chơi" dành cho nhà giàu. Để nuôi được 1 con cá đẹp đúng chuẩn, không "đụng hàng" là cả một nghệ thuật và niềm tự hào của người chơi.

Mấy năm gần đây, thị trường cá cảnh đang được "hâm nóng" bởi sự trở lại của cá Rồng. Đây là loài cá nguyên thuỷ, có nhiều màu lấp lánh và có tuổi thọ cao hơn cả trong các loài cá được nuôi làm cảnh (từ 18 - 20 năm). Nếu trước đây cá rồng chỉ có màu vàng hoặc đỏ ở vài điểm trên thân cá, thì nay người nuôi đã có thể lai tạo ra những con cá đa sắc màu với các tên gọi mỹ miều như Ngân long, Kim long (toàn thân vàng ánh), Huyết long (toàn thân đỏ rực)...; giá bán tùy thuộc vào từng loại, trong đó rẻ nhất là loại Ngân Long đang có giá từ 200.000 - 300.000 ngàn đồng/con, Thanh Long khoảng 500.000 - 800.000 đồng/con, riêng con Kim Long Hồng Vỹ thì giá phải lên đến trên 5 triệu đồng/con... Với mức giá cao ngất ngưởng, chỉ có những "đại gia" mới dám nuôi loại này và hầu hết các cơ sở kinh doanh cá cảnh cũng chỉ bán theo đơn đặt hàng...Ngoài việc chọn lựa giống cá, người chơi còn phải biết thiết kế, phối cảnh  để tạo được một bể cá lung linh sắc màu, mang đầy sức sống - đây được xem là cả một quá trình xây dựng công phu. Hiện trên thị trường cá cảnh, các thiết bị để đáp ứng nhu cầu nuôi, trang trí cũng vô cùng phong phú, đa dạng với đủ loại cây, hòn non bộ, phông giả... Thời gian gần đây, người nuôi bắt đầu chuyển hướng sang thú chơi cá cảnh bằng hồ thủy sinh.

Ưu điểm của hồ thủy sinh là tạo không khí mát mẻ và sang trọng cho ngôi nhà. Để tạo được một hồ thủy sinh sống động, gần gũi với thiên nhiên, ngoài các loại sỏi, cây, người nuôi phải lựa chọn những viên đá có hình dáng độc để tạo điểm nhấn; phải có sự tính toán kỹ lưỡng về tỷ lệ giữa các loại cây, sỏi, ánh sáng để tạo ra một môi trường lý tưởng cây thủy sinh phát triển. Phải tuân thủ các yêu cầu về bật, tắt đèn thủy sinh - loại "mặt trời" tạo ánh sáng tự nhiên giúp cây thực hiện quá trình quang hợp; cắt bớt ngọn khi cây mọc quá tốt, chăm sóc, vệ sinh bể theo định kỳ.Khách hàng chơi bể thủy sinh ngày nay có thể yên tâm khi nhiều cửa hàng cá cảnh đã có dịch vụ chăm sóc bể tại nhà. Với giá trung bình từ vài trăm nghìn đến hơn 10 triệu đồng/bể, người chơi sẽ có được bể cá với đầy đủ dụng cụ đi kèm.

Hay chơi một "đại dương thu nhỏ"?

Công phu hơn cả là phải kể đến thú chơi "đại dương thu nhỏ". Việc nuôi cá cảnh biển đã du nhập vào nước ta khá lâu nhưng khoảng từ vài năm trở lại đây mới bắt đầu nở rộ. Tuy cá cảnh biển có giá khá mềm, chỉ từ vài chục đến vài trăm nghìn/con nhưng không phải ai cũng dám chơi loại cá này.Thường thì chủ nhân của những bể cá biển phải là giới nhà giàu. Bởi chỉ đơn giản để thiết kế ra một bể cá cảnh biển, người chơi phải chi đến hàng trăm triệu đồng.Nuôi cá biển có cái thú mà cá nước ngọt không thể mang lại được. Màu sắc lộng lẫy của các loài cá biển như cá hoàng đế, đô-mi-nô, nàng đào, cầu gai, sao biển, hải quỳ… làm cho bể cá cảnh nước ngọt khó sánh được. Vì màu sắc tuyệt đẹp này mà nhiều người chơi đã "dính" với cá biển là khó rời ra được, dù biết là nhiều tốn kém và nhiều rủi ro. Số lượng người chơi chưa nhiều nên chơi cá biển vẫn là thú chơi độc so với số đông.

Người chơi thường chia cá cảnh biển thành hai dòng. Một dòng gồm những loại cá sống chung với san hô, hải quỳ. Dòng còn lại sống độc lập. Cá cảnh biển đa dạng, màu sắc rất phong phú. Với một bể cá cảnh biển trong nhà, tạo cho người chơi có được một cảm giác thư thái, khám phá thế giới kỳ diệu dưới đáy biển, nơi mà nhiều người trong chúng ta không có cơ hội đặt chân tới.Hiện trên thị trường, san hô được bán với giá từ 30.000 đến 70.000 đồng/cành, hải quỳ tuỳ loại và màu sắc giá từ 30.000 đến 60.000 đồng/con, cát sống giá 10.000 đồng/kg... Và để cá có thể sống, không thể thiếu hệ thống lọc sinh học chạy suốt 24/24 giờ. Trong đó, bể lọc tuỳ kích cỡ mà có giá từ 1 triệu đến vài chục triệu đồng, bộ lọc tạo bọt cũng có giá 2 đến 3 triệu đồng. Đó là chưa kể phải có ít nhất 3 bóng đèn màu bật 14h/ngày nhằm tăng hiệu quả màu sắc cho các loại cá trong bể đồng thời đủ ánh sáng cho rong phát triển. Rồi còn cả thiết bị để đo độ pH, NO3, NO2, PO4, NH3, NH4, nhiệt độ nước... Không chỉ vậy, khi nhiệt độ khí hậu quá nóng hoặc quá lạnh theo mùa, nếu muốn cá luôn khỏe mạnh thì phải chi thêm hàng chục triệu đồng mua máy lạnh và máy sưởi để ổn định nhiệt độ nước.Và đối với những người chơi cá sành điệu thì việc tốt nhất là thuê một chuyên gia về chăm sóc cho bể cá. Chi phí để thuê chuyên gia về nhà chăm sóc cá cũng không hề rẻ từ 500.000 đồng đến 1 triệu cho mỗi lần. Nhờ vậy mà nhiều ông chủ cửa hàng có có thêm việc và thêm nguồn thu nhập.

Chăm cá như chăm con mọn

Là người có sở thích, đam mê chơi cá cảnh từ nhiều năm nay, anh Lưu Đức Long (Bắc Từ Liêm, Hà Nội) đang có một bể cá Ali với đủ các loại cá màu sắc rực rỡ. Anh Long chia sẻ: "Chơi cá cảnh vốn không cầu kỳ nhưng nước, thức ăn và thường xuyên quan sát thăm bệnh cho cá là rất quan trọng. Với loại cá Ali, có thể vài tháng mới phải thay nước một lần nếu có hệ thống lọc nước tốt. Theo kinh nghiệm của tôi, nên đặt bể ở nơi có ít người thường xuyên đi qua đi lại sẽ tốt hơn, khi đó cá sẽ không bị hoảng sợ và không bị stress...."Còn anh Hoàng Việt (Kim Mã, Hà Nội) tâm sự: "Tôi đã nuôi cá cảnh được 5 năm. Mới đầu là các loại cá vừa tiền, sau đó chơi các loại cá đắt tiền hơn, giá từ 200.000 - 1.000.000 đồng/con. Tôi vừa đầu tư mua một con cá rồng với giá hơn 5 triệu đồng. Do là cá cảnh nên hình dáng, màu sắc rất quan trọng; cho cá ăn gì, ăn như thế nào để màu sắc luôn tươi tắn, rực rỡ và khỏe mạnh linh hoạt là điều không dễ. Nếu cho ăn không đúng cách cá sẽ không lên màu hoặc màu lòe loẹt, khi đó công sức người nuôi coi như bằng không. Môi trường nước cũng rất quan trọng, đặc biệt là đối với những loài khó tính như cá rồng, cá dĩa nếu người nuôi không kiểm soát kỹ có thể dẫn đến cá bị những di chứng về vây, vảy hoặc có thể chết".

Anh Trần Minh Chương (hồ Ba Mẫu, Hà Nội) thì chia sẻ về cách chăm sóc cá La Hán của mình: "Tôi nuôi cá La Hán đã mười mấy năm nay. Chúng không chịu được không khí lạnh, nếu để nhiệt độ trong bể xuống dưới 30 độ C, cá sẽ bị "xẹp" đầu, màu sắc xuống và dễ mắc bệnh. Để cá "lên" đầu thì phải cho ăn đúng chế độ dinh dưỡng, giữ nguồn nước luôn sạch, đảm bảo nhiệt độ, oxy… Cá cảnh được ví như một đứa trẻ vậy, cần phải chăm sóc, nâng niu, theo dõi hàng ngày để phát hiện triệu chứng bệnh kịp thời. Bù lại, khi nuôi được một con cá đẹp, độc, người chơi sướng lắm và giá trị của con cá cũng tăng lên rất nhiều".Trong Kinh Dịch có nói: "mọi vật đều tốt tươi nhờ nước", vì vậy bể cá nước ngọt tạo nên sự tốt tươi cho ngôi nhà là đương nhiên. Cá theo âm ngữ Trung Quốc là "ngư" gần giống với từ "dư" (dư thừa của cải). Vì vậy, dù là thú chơi hay theo phong thủy, việc có một bể cá trong nhà chỉ có lợi chứ không có hại.