Nội dung trên được các chuyên gia chia sẻ chiều ngày 15/12, tại chương trình Làm gì để chủ động ứng phó với xã hội già hóa dân số?

Thông tin về tình hình già hóa dân số tại Việt Nam, TS. Phạm Vũ Hoàng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số, Bộ Y tế cho biết, hiện Việt Nam có dân số gần 100 triệu người, số người từ 60 tuổi trở lên là 12,6 triệu người, chiếm khoảng 11,86% dân số. Dự báo đến năm 2030, sẽ có khoảng 18 triệu người, chiếm 17,5% dân số, tức là cứ 6 người dân thì có hơn 1 người cao tuổi.

Theo ông Hoàng, Việt Nam cũng là một trong số các quốc gia có tốc độ già hóa rất nhanh, nhanh hơn nhiều so với các quốc gia có trình độ phát triển. Theo các số liệu dự báo dân số, đến năm 2038 Việt Nam sẽ chuyển sang giai đoạn dân số già (khi số người từ 60 tuổi trở lên chiếm từ 20% dân số) và là một trong số những quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới, chỉ mất khoảng 27 năm trong khi các nước phát triển mất nhiều thập kỷ, có nước đến hơn 1 thế kỷ.

Ông Hoàng phân tích, già hóa dân số Việt Nam có đặc điểm như dân số cao tuổi tăng nhanh ở nhóm tuổi cao nhất, số lượng và tỷ lệ người cao tuổi nhóm từ 80 tuổi trở lên tăng nhanh nhất. Phần lớn người cao tuổi sống ở nông thôn, là nông dân và làm nông nghiệp. Tỷ lệ người cao tuổi sống ở nông thôn là 67,2% (tương ứng là 7,7 triệu người), gấp 2 lần người cao tuổi sống ở khu vực thành thị và chủ yếu là làm nông nghiệp; đời sống vật chất còn gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, người cao tuổi chủ yếu sống tại gia đình, với 61,3% người cao tuổi sống chung với con cái. “Tuy nhiên, mô hình gia đình ở Việt Nam tiếp tục thay đổi mạnh chuyển từ gia đình truyền thống sang gia đình hạt nhân, ngày càng có nhiều người cao tuổi không sống chung với con cháu”, ông Hoàng lý giải.

Với tốc độ già hóa dân số nhanh, ông Hoàng cho rằng sẽ làm tăng gánh nặng kinh tế, xã hội để duy trì ổn định cuộc sống khoẻ mạnh của nhóm người cao tuổi. Vì vậy, việc chuẩn bị các điều kiện cần và đủ để đáp ứng nhu cầu của dân số già, theo dự báo mới nhất là sẽ bắt đầu là năm 2038, sẽ là một thách thức rất lớn ở nước ta.

Dẫn chứng việc này, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số cho biết, với các nước phát triển, quá trình già hoá dân số diễn ra từ từ, nhưng hệ thống an sinh xã hội cũng đã vấp phải những thách thức giữa tiết kiệm, tích lũy và bảo hiểm cho người cao tuổi. Những thách thức này nảy sinh từ mối quan hệ giữa quy mô dân số già ngày càng tăng, quy mô dân số lao động giảm dần, tạo thêm áp lực cho quốc gia và người lao động khi phải cân đối nguồn lực cho tiết kiệm bảo hiểm tuổi già thông qua hệ thống an sinh xã hội.

Đối với nước ta, việc xây dựng một hệ thống an sinh xã hội phù hợp càng khó khăn, phức tạp hơn vì cùng một lúc phải đầu tư cho phát triển và thích ứng với già hoá dân số.

Mặt khác, tuổi thọ bình quân của người Việt Nam cao (73,6 tuổi) nhưng tuổi thọ khỏe mạnh chỉ là là 63,2 tuổi ở nam và 70,0 tuổi ở nữ, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, người cao tuổi nam giới có 8 năm phải sống với bệnh tật, nữ giới là 11 năm sống chung với bệnh tật, bình quân mỗi người cao tuổi có 3 bệnh, đối diện với nguy cơ giảm chức năng sống, các hoạt động hàng ngày do quá trình lão hóa.

Trong khi đó, hệ thống chăm sóc sức khỏe chưa đáp ứng những nhu cầu ngày càng tăng của người cao tuổi. Bệnh viện, các chuyên khoa về lão khoa và hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu ở các cấp chưa bắt kịp với nhu cầu của người cao tuổi.

GS. Nguyễn Đình Cử, Nguyên Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội, Đại học Kinh tế Quốc dân cũng đánh giá, già hóa dân số trên thế giới cũng như ở nước ta là hoàn toàn không thể đảo ngược và ngày càng trầm trọng, bởi mức sinh ngày càng thấp, tuổi thọ ngày càng cao nên tỷ lệ người cao tuổi trong tổng dân số ngày càng lớn.

Mặc dù vậy, GS. Nguyễn Đình Cử cũng nhìn nhận, già hóa dân số không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội, có thể vượt qua thách thức do già hóa, nếu thực hiện được già hóa khỏe mạnh.

“Cao tuổi nhưng khỏe mạnh, người lao động có thể kéo dài tuổi làm việc. Khi đó, người cao tuổi vẫn duy trì được việc làm có thu nhập, xã hội vượt qua nỗi lo thiếu lao động, suy giảm tăng trường kinh tế. Già hóa khỏe mạnh sẽ mang lại lợi ích kép là giảm chi phí thuốc men, duy trì được thu nhập”, GS. Nguyễn Đình Cử nhấn mạnh.

Mặt khác, khi số lượng người cao tuổi càng lớn, nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ dành riêng cho người cao tuổi, đặc biệt là dịch vụ chăm sóc sức khỏe càng đa dạng và càng nhiều, từ đó cũng tạo cơ hội cho việc phát triển lĩnh vực này.