Xây dựng thương hiệu lụa Việt: “Gỡ rối” cho ngành tơ tằm
Chu Khôi
20/11/2023, 07:00
Chuỗi giá trị dâu - tằm - tơ - lụa đang cần một chính sách khuyến khích tổng thể, từ nghiên cứu chuẩn hóa giống tằm, tạo giống dâu tốt, phát triển diện tích trồng dâu nuôi tằm, đến kỹ nghệ dệt lụa, đa dạng chủng loại, mẫu mã, quảng bá hình ảnh, xây dựng thương hiệu cho lụa Việt…
Nghề dệt lụa đang yếu sức cạnh tranh.
Trái với sự tăng trưởng của nhu cầu thị trường, nhiều làng lụa nổi tiếng trong nước đang ngày càng teo tóp. Vì vậy, để tháo gỡ khó khăn, tìm ra những giải pháp đưa nghề tơ lụa trở lại thời hoàng kim, trong khuôn khổ Festival làng nghề vừa qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tổ chức Hội thảo “Xây dựng vùng nguyên liệu và phát triển thương mại ngành dâu tằm tơ”.
NGHỀ TƠ TẰM ĐANG "RỐI" Ở ĐÂU?
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiện nay, cả nước có gần 40.000 hộ nông dân làm nghề trồng dâu nuôi tằm. Diện tích trồng dâu năm 2023 khoảng 13.200ha, sản lượng kén đạt hơn 16.800 tấn/năm, sản lượng tơ đạt khoảng 2.000 tấn/năm. Việt Nam hiện đứng thứ ba trên thế giới về sản lượng tơ, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Giá trị xuất khẩu tơ lụa năm 2022 đạt 70 triệu USD. Phần lớn tơ thô của Việt Nam được xuất khẩu sang Ấn Độ, chiếm tỷ trọng hơn 90%.
Trồng dâu, nuôi tằm hiện được phát triển ở 36 tỉnh/thành, nhưng tập trung chủ yếu ở Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đắk Nông. 3 tỉnh Tây Nguyên này chiếm gần 75% tổng diện tích trồng dâu trên cả nước.
Ông Trần Văn Tuận, đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lâm Đồng, cho biết đến năm 2023, diện tích trồng dâu tại Lâm Đồng đạt 9.882 ha (trong đó diện tích trồng dâu ứng dụng công nghệ cao đạt trên 2.000 ha), với khoảng trên 15.000 hộ trồng dâu nuôi tằm. Diện tích cây dâu tằm tăng bình quân 7,6%/năm. Sản lượng lá dâu đạt 250.398 tấn/năm, sản lượng kén tằm đạt 14.867 tấn/năm; sản lượng sợi tơ các loại đạt 2.117 tấn.
Lâm Đồng hiện có 200 cơ sở nuôi tằm con tập trung (công suất sản xuất bình quân 100 hộp trứng/cơ sở/tháng vào mùa nắng và 200 hộp trứng/cơ sở/tháng vào mùa mưa). Tuy nhiên, do chưa chủ động được nguồn trứng giống tằm và phụ thuộc phần lớn nguồn giống nhập khẩu từ nước ngoài dẫn đến ngành chăn nuôi tằm phát triển thiếu bền vững.
Ông Nguyễn Đức Điển, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Yên Bái, cho hay tỉnh Yên Bái đã ban hành Nghị quyết số 40/2018 để người dân phát triển trồng dâu, nuôi tằm. Từ năm 2021 đến tháng 9/2023, UBND tỉnh Yên Bái đã phê duyệt kinh phí hỗ trợ 9 dự án phát triển sản xuất trồng dâu, nuôi tằm liên kết theo chuỗi giá trị với quy mô hơn 570ha.
Nhận xét về ngành dâu tằm tơ, ông Nguyễn Doãn Hùng, Trưởng phòng Khuyến nông trồng trọt và lâm nghiệp của Trung tâm Khuyến nông quốc gia, cho rằng ngành dâu tằm tơ Việt Nam vẫn bị “rối” suốt nhiều năm qua, đang gặp nhiều trở ngại cả về sản xuất và thị trường.
"Nghề trồng dâu nuôi tằm vẫn chủ yếu tự phát, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Trình độ áp dụng các tiến bộ kỹ thuật về giống, kỹ thuật canh tác, phòng trừ dịch bệnh còn thấp. Việc nuôi tằm vẫn phụ thuộc nhiều vào thời tiết, biến đổi khí hậu, sâu bệnh hại… khiến sản lượng kén thực tế thấp hơn nhiều so với năng suất tiềm năng".
Ông Nguyễn Doãn Hùng, Trưởng phòng Khuyến nông trồng trọt và lâm nghiệp của Trung tâm Khuyến nông quốc gia.
“Nước ta chưa chủ động được nguồn trứng giống tằm và phụ thuộc phần lớn nguồn giống nhập khẩu từ nước ngoài. Các giống tằm trong nước đã cải thiện chất lượng tơ nhưng chỉ chiếm một thị phần nhỏ”, ông Nguyễn Doãn Hùng nêu thực trạng; đồng thời ông Hùng cho biết hiện chưa có một quy hoạch tổng thể và chương trình phát triển dài hạn để hình thành các vùng nguyên liệu gắn với tổ chức sản xuất và liên kết tiêu thụ sản phẩm. Nhiều khâu trong sản xuất dựa vào thủ công. Trong khi đó, mối liên kết giữa người sản xuất và người mua kén không chặt chẽ, thiếu tính bền vững. Điều này dẫn đến việc ngành dâu tằm tơ chủ yếu sản xuất kén, chế biến tơ thô để xuất khẩu nguyên liệu.
Theo nhận định của một số chuyên gia, ngành dâu tằm tơ lụa của Việt Nam đang bị tụt hậu quá xa so với Trung Quốc. Dù sản phẩm nhiều làng nghề lụa ở nước ta vẫn giữ được chất lượng sản phẩm truyền thống cổ xưa, nhưng áo lụa chỉ thích hợp với việc giặt bằng tay, không sử dụng xà phòng. Nay, lụa Trung Quốc đã có nhiều cải tiến về công nghệ, có thể cho phép giặt bằng máy mà không bị nhăn nhúm.
Nhiều nông dân nước ta vẫn nuôi loại kén tằm màu vàng, khi ươm tơ buộc phải tẩy bằng hóa chất, rồi mới nhuộm sang các màu khác. Trong khi đó, các giống tằm thế hệ mới của Trung Quốc cho tơ màu trắng, nên không cần qua công đoạn tẩy, giúp cho lụa đạt chất lượng tốt hơn. Giống tằm thế hệ mới của Trung Quốc cũng cho sợi kén dài hơn, không bị đứt mảnh, năng suất tơ cao hơn nhiều.
CẦN GIẢI PHÁP ĐỒNG BỘ, TỔNG THỂ
TS. Lê Hồng Vân, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Dâu tằm tơ Trung ương, cho biết hiện trung tâm đã nghiên cứu ra giống dâu GQ2 được trồng phổ biến tại miền Bắc và miền Trung, năng suất trung bình đạt trên 35 tấn lá/ha. Trong điều kiện thâm canh có thể đạt năng suất 40 - 45 tấn/ha. Với vùng Tây Nguyên, 2 giống dâu S7-CB và VA-201 được trồng phổ biến, bà con nông dân quen gọi là giống siêu lá và giống siêu cành.
Về giống tằm, có hai loại tằm chính là tằm dâu và tằm thầu dầu lá sắn. Tuy nhiên, các cơ sở sản xuất mới chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu giống đa hệ kén vàng (một loại thuộc tằm dâu) và giống tằm sắn. Hơn 90% nhu cầu giống tằm lưỡng hệ (giống cho chất lượng tơ tốt nhưng khó nuôi) vẫn đang phải nhập khẩu từ Trung Quốc.
“Hệ thống sản xuất trứng giống tằm nội địa thay thế cho nhập khẩu cần được xây dựng đồng bộ với hệ thống phân phối tới tay người dân, là cơ sở để huy động sự tham gia của các doanh nghiệp trong những giai đoạn tiếp theo”, ông Lê Hồng Vân khuyến nghị...
Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 47-2023 phát hành ngày 20-11-2023. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
5 nhiệm vụ trọng tâm của ngành mía đường trong niên vụ mới
Dự báo niên vụ 2025-2026 sẽ có nhiều thách thức đến mức "sống còn" đối với ngành mía đường Việt Nam khi phải đối phó với tình hình bùng phát đường nhập lậu và gian lận thương mại đường, tình hình lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và thị trường đường bị thu hẹp do sự gia tăng nhập khẩu đường lỏng siro ngô (HFCS)…
5 giải pháp thu hút hàng hoá, khách du lịch qua cảng biển miền Trung
Cảng biển miền Trung vẫn chưa hoạt động hết công suất do lượng hàng hoá còn hạn chế. Để tăng trưởng cần có các giải pháp thu hút hàng hoá, khách du lịch qua cảng biển, có khu thương mại tự do, khu chế xuất, khu công nghiệp…
Côn Đảo chính thức có điện từ lưới điện quốc gia
Sáng 4/9, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã đóng điện xung kích thành công trạm biến áp 110 kV Côn Đảo, phục vụ việc cấp điện từ điện lưới quốc gia cho đặc khu Côn Đảo…
Giá vonfram tăng cao, cơ hội nào cho mảng khoáng sản của Masan?
Trong bối cảnh địa chính trị và thương mại toàn cầu biến động, khoáng sản chiến lược như vonfram (tungsten) ngày càng khẳng định vai trò sống còn đối với các ngành công nghệ cao. Giá APT, nguyên liệu chính để sản xuất vonfram, hiện dao động quanh 630 USD/MTU, gần gấp đôi so với mức bình quân ước tính của Masan High-Tech Materials (UpCom: MSR) năm 2024 (318 USD/MTU) và cao nhất trong hơn 13 năm qua.
Đối thoại nông nghiệp Việt Nam – Nhật Bản: Thúc đẩy hợp tác xanh và bền vững
Chiều 4/9/2025 tại Tokyo - Nhật Bản, đã diễn ra ký kết 10 biên bản ghi nhớ hợp tác trong lĩnh vực thương mại và đầu tư nông sản giữa các doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp Nhật Bản, mở ra cơ hội thúc đẩy thương mại, đầu tư và chuyển giao công nghệ, và khẳng định quyết tâm chung trong phát triển nông nghiệp xanh, giảm phát thải và nâng cao năng suất bền vững…
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: