Sáng 25/5, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng đã trình Quốc hội dự án Luật Quản lý nợ công (sửa đổi).

Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, quản lý nợ công đã bộc lộ một số bất cập. Như, nợ công tăng nhanh, áp lực trả nợ trong ngắn hạn lớn, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn nhưng chưa được kiểm soát chặt chẽ.

Việc quản lý, sử dụng vốn vay còn bất cập, phân bổ vốn đầu tư từ nguồn vốn vay nợ công còn dàn trải và hiệu quả đầu tư chưa cao.

Đã phát sinh những rủi ro từ các dự án sử dụng vốn vay của Chính phủ và vốn vay Chính phủ bảo lãnh dẫn đến không trả được nợ, Chính phủ phải trả nợ thay, thiếu gắn kết giữa quyết định đầu tư với cân đối nghĩa vụ trả nợ - Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết.

Một trong những mục tiêu sửa luật, theo Chính phủ là để phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trong công tác quản lý nợ công, gắn trách nhiệm giải trình căn cứ vào chức năng nhiệm vụ được giao trong tất cả các khâu từ huy động, phân bổ, quản lý sử dụng và trả nợ công.  

Về nội dung sửa đổi, Chính phủ cho biết đã bổ sung nguyên tắc “kiểm soát chặt chẽ các chỉ tiêu nợ công trong giới hạn cho phép, bảo đảm nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững và ổn định kinh tế vĩ mô".

Tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ cũng đã bổ sung thêm nguyên tắc: “không chuyển khoản nợ vay lại vốn vay nước ngoài của Chính phủ nợ được Chính phủ bảo lãnh thành vốn cấp phát ngân sách nhà nước”.

Đáng chú ý, dự thảo luật bố cục lại thành một chương riêng gồm 5 điều để quy định về chỉ tiêu an toàn, chiến lược, chương trình và kế hoạch vay, trả nợ công.

Liên quan đến quản lý, Kiểm toán nhà nước đã hơn một lần bối rối khi khó xác định được con số thực sự của nợ công mà một phần nguyên nhân là do công tác tổ chức quản lý nợ công phân tán.

Nhưng, lần sửa đổi này, Chính phủ vẫn trình Quốc hội giữ nguyên quy định như hiện hành tại Luật Quản lý nợ công 2009 nhằm ổn định bộ máy, không gây xáo trộn tổ chức, chức năng và nhiệm vụ của ba cơ quan.

Theo đó, Bộ Tài chính là cơ quan giúp Chính phủ thống nhất quản lý nợ công, chủ trì đàm phán, ký kết các hiệp định, thỏa thuận vay cụ thể (trừ các thỏa thuận vay với các tổ chức tài chính quốc tế do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chủ trì). Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì thống nhất quản lý vốn vay ODA, trong đó chủ trì vận động, điều phối, đàm phán ký kết các hiệp định khung về ODA và vay ưu đãi. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện vai trò chủ trì đàm phán ký kết các hiệp định vay ODA với các tổ chức tài chính quốc tế (Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển Châu Á). 

Thẩm tra dự án luật, nhiều ý kiến trong Ủy ban Tài chính -  Ngân sách Quốc hội đề nghị quy định theo hướng chỉ giao một cơ quan là đầu mối thống nhất theo sự phân công của Chính phủ để thực hiện chức năng quản lý nhà nước về nợ công, trong đó bao gồm cả chức năng quản lý nhà nước đối với nguồn vốn ODA, vay ưu đãi từ các nhà tài trợ nước ngoài, làm đầu mối thống nhất vận động, đàm phán hiệp định khung, hiệp định vay, phân bổ, sử dụng vốn, trả nợ vay... 

 Quy định như dự thảo luật chưa phù hợp với yêu cầu đặt ra trong Nghị quyết số 07/NQ-TW ngày 18/11/2016 của Bộ Chính trị về chủ trương, giải pháp cơ cấu lại ngân sách nhà nước, quản lý nợ công để bảo đảm nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững là phải bảo đảm tập trung thống nhất trong quản lý về nợ công nhằm sớm khắc phục tình trạng “quản lý đầu tư công, nợ công còn chồng chéo, chưa gắn trách nhiệm cân đối ngân sách, vay và trả nợ với phân bổ, sử dụng vốn” - Chủ nhiệm Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh.

Cơ quan thẩm tra cho rằng, việc quy định nhiều cơ quan cùng là đầu mối quản lý nợ công như hiện nay là chưa đáp ứng yêu cầu về cải cách hành chính và sẽ không khắc phục được các hạn chế đang diễn ra trên thực tế, nhiều cơ quan cùng quản lý nợ công ở các công đoạn khác nhau, dẫn đến tình trạng quản lý phân tán, việc phối hợp chưa chặt chẽ nên công tác theo dõi, tổng hợp báo cáo, quyết toán, thống kê, đặc biệt việc xác định trách nhiệm vay, trả nợ, đánh giá hiệu quả sử dụng vốn vay, bố trí vốn đối ứng còn khó khăn, bất cập. 

Thông lệ tốt được nhiều nước trên thế giới đã và đang thực hiện là quy định rõ một đầu mối quản lý tập trung, thống nhất nguồn lực nợ công. Trường hợp cần thiết sẽ điều chỉnh các luật có liên quan cho phù hợp - cơ quan thẩm tra nêu quan điểm.

Một số ý kiến cho rằng, đây là vấn đề quan trọng liên quan đến tổ chức bộ máy và nhiều nội dung của luật nên đề nghị xin ý kiến Quốc hội - báo cáo thẩm tra phản ánh.

Liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, Thủ tướng, cơ quan thẩm tra cũng còn băn khoăn.

Uỷ ban Tài chính - Ngân sách đề nghị, đối với một số nội dung liên quan đến quyết định việc cấp bảo lãnh Chính phủ, quyết định việc cho vay lại đối với chương trình, dự án trong trường hợp cơ quan cho vay lại không chịu rủi ro tín dụng,… là những nội dung quan trọng trong quy trình huy động, quản lý, phân bổ, sử dụng vốn vay, chỉ tiêu an toàn nợ nên có thể cân nhắc theo hướng giao thẩm quyền cho Chính phủ xem xét, quyết định.

Đồng thời, một số nội dung liên quan đến biện pháp, chế tài xử lý trong trường hợp người được bảo lãnh gặp khó khăn trong trả nợ dự thảo luật đang quy định theo hướng giao Thủ tướng Chính phủ quyết định cũng cần được cụ thể hóa và quy định trong luật để tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, minh bạch, thuận tiện cho quá trình tổ chức thực hiện.