Ngày 3/12, Bộ Tài chính cho biết, sau 11 tháng triển khai các quy định mới về phát hành trái phiếu doanh nghiệp, thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục là kênh huy động vốn quan trọng của các doanh nghiệp trong bối cảnh tín dụng ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước điều hành thận trọng, với khối lượng phát hành đạt trên 495.000 tỷ đồng.

XỬ PHẠT 3 DOANH NGHIỆP VI PHẠM

Tuy nhiên, theo bộ này, việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp, đặc biệt là phát hành không có tài sản đảm bảo của một số doanh nghiệp, tổ chức phát hành có dấu hiệu tăng nhanh và nóng, tiềm ẩn nguy cơ gây hậu quả cho nền kinh tế. 

Để đảm bảo thị trường trái phiếu doanh nghiệp trở thành một kênh huy động vốn quan trọng, hiệu quả và hạn chế tối đa rủi ro cho nhà đầu tư, ngày 3/12, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc ký văn bản số 13838 yêu cầu Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Vụ Tài chính ngân hàng, Thanh tra Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam đẩy mạnh việc kiểm tra, giám sát việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp, đảm bảo thị trường trái phiếu doanh nghiệp trở thành một kênh huy động vốn quan trọng, hiệu quả và hạn chế tối đa rủi ro cho nhà đầu tư.

Đồng thời, tiến hành xử phạt nghiêm, công bố rộng rãi trên phương tiện thông tin đại chúng các hành vi vi phạm của các cá nhân, doanh nghiệp.

“Trường hợp xác định có dấu hiệu lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của nhà đầu tư, khẩn trương chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý theo quy định của pháp luật”, văn bản Bộ Tài chính nêu.

Trên cơ sở kết quả kiểm tra tại 09 công ty chứng khoán và 2 doanh nghiệp phát hành, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã triển khai thủ tục xử phạt vi phạm hành chính đối với 2 doanh nghiệp phát hành là VsetGroup và Apec Group cùng 1 công ty chứng khoán. 

Theo lời giới thiệu, Apec Group là tập đoàn đa ngành với tổng tài sản gần 10.000 tỷ đồng, sở hữu 3 công ty con được niêm yết sàn chứng khoán gồm Công ty Cổ phần Đầu tư IDJ, CTCP Chứng khoán Châu Á Thái Bình Dương (APS), Công ty Cổ phần Đầu tư Châu Á – Thái Bình Dương (API).

Tập đoàn này đang là chủ đầu tư và phát triển hàng loạt dự án tại nhiều tỉnh thành như Phú Yên, Ninh Thuận, Huế, Bắc Ninh, Bắc Giang,... Hàng loạt dự án do Apec Group triển khai như Apec Golden Valley Mường Lò, Apec Diamond Park Lạng Sơn, Apec Royal Park Huế… 

Trên trang web traiphieu.abond.com.vn của Apec Group, tập đoàn này cho biết thời gian qua huy động thành công 6.263 tỷ đồng từ 15.163 nhà đầu tư.

THUA LỖ NHƯNG VẪN RẦM RỘ PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU

Theo Bộ Tài chính, khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ chiếm đến 94,5% trong khi trái phiếu doanh nghiệp phát hành ra công chúng chỉ chiếm 5,5% tổng khối lượng phát hành.  

Các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp bất động sản là các nhà phát hành lớn nhất trên thị trường, chiếm lần lượt 34% và 27,7% tổng khối lượng phát hành. Đáng quan ngại, chất lượng doanh nghiệp phát hành "vàng thau lẫn lộn".

Bộ Tài chính chỉ rõ, trên thị trường vẫn có trường hợp doanh nghiệp phát hành trái phiếu doanh nghiệp với khối lượng lớn trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh lỗ qua các năm.

Tại một hội thảo gần đây, các chuyên gia đến từ đơn vị xếp hạng tín nhiệm FiinRatings bày tỏ sự lo ngại với những nhà phát hành là doanh nghiệp bất động sản chưa niêm yết có sức khỏe tài chính ở mức yếu rất đáng báo động.

Tại thời điểm 30/6/2021, hệ số nợ vay trên vốn chủ hữu bình quân của các doanh nghiệp bất động sản niêm yết chỉ ở mức 2,5 lần, trong khi tỷ lệ này của các doanh nghiệp bất động sản chưa niêm yết leo cao ở mức 8,1 lần.

Đối với các nhà đầu tư, số liệu thống kê cho thấy nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp có xu hướng giảm mua trên thị trường sơ cấp trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, tuy nhiên, trên thị trường thứ cấp, tỷ lệ nắm giữ của các nhà đầu tư cá nhân vẫn rất cao.

Một điểm đáng lưu ý, theo thống kê của Bộ Tài chính, trong số các trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ các tháng đầu năm 2021, trái phiếu doanh nghiệp có tài sản đảm bảo chiếm 50,9%.

Trái phiếu không có tài sản đảm bảo chiếm 49,1%. Trong đó, trái phiếu do các tổ chức tín dụng và công ty chứng khoán phát hành chiếm 76%.

Tuy nhiên, dù trái phiếu doanh nghiệp có tài sản đảm có tỷ trọng lớn hơn, nhưng nhà đầu tư chưa thể an tâm hoàn toàn do chất lượng tài sản bảo đảm, bởi lẽ, tài sản đảm bảo chủ yếu là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của doanh nghiệp.

"Giá trị của các tài sản này thường không định giá được chính xác hoặc có biến động mạnh theo diễn biến thị trường. Theo đó, trường hợp thị trường bất động sản hoặc thị trường chứng khoán có biến động, giá trị tài sản đảm bảo có thể không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu", Bộ Tài chính khẳng định.

Bộ Tài chính cũng lưu ý: tài sản đảm bảo của trái phiếu có thể dùng để bảo đảm cho các khoản vay, khoản phát hành trái phiếu khác của doanh nghiệp, do đó, nhà đầu tư cần đánh giá kỹ các rủi ro này.

Bộ cũng yêu cầu Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tiếp tục kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc phát hành trái phiếu của các doanh nghiệp phát hành với quy mô lớn so với vốn tự có, phát hành không có tài sản đảm bảo và phát hành nhiều đợt.

Đồng thời, lưu ý nhà đầu tư, khi được giới thiệu mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, cần yêu cầu doanh nghiệp phát hành, tổ chức phân phối cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, trong đó, quan tâm 4 nội dung chính.

Thứ nhất, tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành bao gồm cả tình hình huy động vốn trái phiếu.

Thứ hai, mục đích phát hành trái phiếu.

Thứ ba, tài sản đảm bảo của trái phiếu. Trường hợp tài sản đảm bảo của trái phiếu chưa được đăng ký giao dịch tài sản đảm bảo thì nhà đầu tư phải rất thận trong nếu doanh nghiệp phát hành sử dụng cùng một tài sản để đảm bảo cho nhiều nghĩa vụ nợ trái pháp luật. Theo đó quá trình xử lý tài sản đảm bảo có thể kéo dài và nhà đầu tư nắm giữ trái phiếu có thể không được thanh toán”, Bộ Tài chính lưu ý.

Thứ tư, đặc điểm của trái phiếu, quyền lợi, nghĩa vụ của chủ sở hữu trái phiếu, các cam kết đối với trái phiếu, nghĩa vụ của doanh nghiệp phát hành, nghĩa vụ của tổ chức phân phối đối với trái phiếu.

Ngoài ra, sau khi mua trái phiếu, nhà đầu tư cần thường xuyên cập nhật về tình hình tài chính, khả năng trả nợ của doanh nghiệp phát hành và việc sử dụng vốn huy động từ trái phiếu có phù hợp với mục đích phát hành trái phiếu hay không.