Sau khi chỉ số giá tiêu dùng (CPI) liên tục tăng cao trong năm 2008, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, có phần nguyên nhân đến từ danh mục và quyền số hàng hóa trong giỏ hàng tính CPI đã không còn hợp lý.

Theo kế hoạch, bắt đầu từ tháng 10/2009, Tổng cục Thống kê sẽ triển khai trên tất cả các tỉnh phương pháp tính chỉ số giá tiêu dùng (CPI) được cập nhật mới, trong đó quyền số và danh mục hàng hóa thiết yếu sẽ có điều chỉnh.

Trao đổi với VnEconomy ngày 16/7, ông Nguyễn Đức Thắng, Phó vụ trưởng Vụ Thương mại - Dịch vụ - Giá cả (Tổng cục Thống kê) khẳng định: “Phương pháp tính mới được cập nhật sẽ phản ánh chính xác hơn cơ cấu tiêu dùng của người dân”.

Ông Thắng nói:

- Nó không phải là mới, mà chỉ là cập nhật theo phương pháp tính quốc tế, phải ánh chính xác hơn cơ cấu tiêu dùng của người dân ví dụ như tivi đen trắng hay đài cát-sét thì bây giờ được đổi bằng tivi màu, màn hình tinh thể lỏng... Phải đưa vào so sánh cho chính xác.

Các nhóm, mặt hàng trong giỏ hàng hóa tính CPI sẽ thay đổi như thế nào, thưa ông?

Danh mục mặt hàng sẽ tăng lên 572, trước đây là 490. Trong số này, có hơn 100 mặt hàng là mới. Nhóm mặt hàng sẽ tăng từ 10 lên 11, do nhóm giao thông - bưu chính viễn thông được tách ra thành giao thông và bưu chính viễn thông.

Hai ngành này khác nhau và hiện thì trái chiều nhau (về diễn biến giá cả - PV), mà để chung thì nó không tốt. Ví dụ như giao thông thì trong ấy gồm xe cộ, giá vé… nhất là xăng dầu thì thường là nhóm trong xu hướng tăng.

Còn nhóm bưu chính viễn thông thì lại nằm trong nhóm giảm rất mạnh. Trước đây giá điện thoại cố định chiếm tỷ trọng lớn và ít giảm. Nhưng mà từ ngày có điện thoại di động thì người dân dùng nhiều và nó cũng giảm liên tục, nên nó có cái trái chiều.

Khi CPI tăng mạnh trong năm ngoái, nhiều ý kiến đã cho rằng quyền số nhóm lương thực, thực phẩm là quá cao, không còn chính xác…

Quyền số mặt hàng, hiện có rất nhiều người quan tâm. Nhưng, chúng tôi điều tra thì thấy nhóm lương thực, thực phẩm giảm không nhiều.

Tất nhiên là theo xu hướng đời sống tăng thì chi tiêu người dân vào y tế, giáo dục, du lịch sẽ tăng. Nhưng mà với Việt Nam, đời sống người dân vẫn nặng về ăn uống, do chúng ta còn là nước nghèo.

Với việc điều chỉnh cách tính CPI, Tổng cục Thống kê có lo ngại sẽ có những ý kiến cho rằng việc này là để làm “giảm tốc” CPI?

Theo thông lệ quốc tế, cứ 4-5 năm/lần sẽ có sự điều chỉnh cập nhật mới. Có những mặt hàng không còn được dùng phổi biến sẽ được thay thế bằng những mặt hàng thông dụng hơn.

Thứ hai là quyền số trước đây tính theo các tính từ năm 2005 thì tới đây sẽ chuyển sang quyền số mới được cập nhật của năm 2009, trên cơ sở là năm 2008 vừa qua, Tổng cục Thống kê đã triển khai một cuộc tổng điều tra quy mô khá lớn để điều tra chi tiêu của hộ gia đình.

Hiện nay, số liệu về quyền số vẫn đang được chúng tôi tổng hợp và sẽ được triển khai cách tính tới 63 tỉnh, thành phố. Dự kiến, trong tháng 10, chúng ta sẽ triển khai theo phương pháp cập nhật này.

Như vậy, có một vấn đề là giữa giỏ hàng cũ và giỏ hàng mới có sự khác nhau, vì số mặt hàng tăng lên, giỏ hàng mới sẽ tăng hơn 100 mặt hàng nữa. Sẽ có hai giỏ hàng khác nhau, hai quyền số khác nhau, dẫn đến những lo ngại dãy số sẽ khác.

Tôi xin giải thích là cách làm này là theo kỹ thuật của quốc tế rồi. Trong tháng 10/2009, chúng tôi sẽ tính theo cả hai giỏ hàng cũ và mới, cho ra chỉ số giá của cả hai.

Hai số này chia cho nhau thì ra hệ số chuyển đổi. Cái này trong nguyên lý tính CPI nó có hệ số chuyển đổi theo từng nhóm hàng, theo từng hệ số đó để tính.

Nhưng cách tính cập nhật mới, chỉ số giá có cho kết quả thấp hơn so với cách tính cũ?

Chắc chắn không ảnh hưởng gì cả. Cái chuyện thấp hơn hay cao hơn chỉ phù thuộc vào thị trường. Thị trường tăng thì nó tăng và thị trường giảm thì nó giảm. Nó vẫn phản ánh thị trường như bình thường.

Cách tính hệ số chỉ dùng một lần cho tháng 10, sau đó hệ số này được dùng trong suốt các tháng còn lại của năm 2009. Nếu cần thì có thể quy đổi về cách tính áp dụng từ năm 2005. Việc quy đổi rất dễ. Các tỉnh cũng vậy, có hệ số riêng từng tỉnh.

Việc tách riêng nhóm giao thông vận tải có mang tính khuyến cáo sớm hơn với những tác động từ giá xăng dầu?

Theo chúng tôi thì cái này là theo đúng phương pháp quốc tế. Danh mục quốc tế là danh mục hàng hóa phân theo mục đích sử dụng, người ta cũng chia ra đi lại riêng, giao thông, liên lạc riêng. Cũng không phải theo mục đích nào đó.