Dữ liệu từ FiinRatings cho thấy, tiếp nối trầm lắng 2022 khối lượng phát hành 8 tháng đầu năm 2023 tiếp tục nhỏ giọt, giá trị phát hành trái phiếu trên thị trường sơ cấp đạt 140.000 tỷ đồng, đa phần là riêng lẻ chiếm hơn 90% trong bối cảnh nền kinh tế khó khăn, khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư thay đổi nhu cầu vốn doanh nghiệp suy giảm. 

140.000 TỶ ĐỒNG TRÁI PHIẾU PHÁT HÀNH 8 THÁNG 2023 CHỦ YẾU LÀ TÁI CẤU TRÚC

Áp lực trả nợ năm 2024 vẫn cao và không hề giảm so với năm 2023. Một số ngành như bất động sản trái phiếu đến hạn chiếm 50%, là thách thức không chỉ với bất động sản mà còn tác động tới các ngành liên quan như xây dựng, vật liệu xây dựng.

Dự báo về thị trường trong những tháng cuối năm 2023 và năm 2024, tại Hội thảo về giải pháp phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp & Lễ ký kết hợp tác giữa FiinRatings và PVIAM, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinGroup và Tổng Giám đốc FiinRatings, cho rằng, với tốc độ hồi phục hiện nay chậm sẽ khó có bứt phá về khối lượng phát hành trong vòng 12 tháng tới.

Giai đoạn này thị trường đi vào phát triển chiều sâu tập trung về chất, giúp thị trường bền vững và phát triển lâu dài. Đây cũng là giai đoạn tốt để thị trường nhìn lại vấn đề, sửa những vấn đề của giai đoạn trước.

Cũng theo ông Thuân, với 140.000 tỷ đồng phát hành 8 tháng đầu năm 2023, phần lớn là là hoạt động tái cấu trúc, tổ chức và ngân hàng mua dù không có số liệu chính thức. Ngân hàng đang thừa vốn, doanh nghiệp thì áp lực trả nợ cao, nên sẽ rơi vào tình trạng ngân hàng và các tổ chức khác thay thế trái chủ cũ mua vào. 

“Vậy hoạt động này có lành mạnh không? Theo tôi là lành mạnh. Thị trường trái phiếu có thanh khoản, có đảo nợ, từ tay này sang tay người khác là hoạt động bình thường. Đối với chúng tôi nó là chức năng của thị trường quan trọng là doanh nghiệp minh bạch ra sao. 

Còn việc phát hành liệu có bền vững hay không? Tôi nghĩ là chưa thể bền vững, cần thời gian và cần giải pháp không chỉ phía cung mà còn phải khơi thông cho nhà đầu tư. Nhưng nói tóm lại 140.000 tỷ phát hành 8T2023 là tốt còn phần lớn cấu trúc và góp phần hạ cánh mềm cho doanh nghiệp. Đấy là điều tích cực”, ông Thuân nhấn mạnh.

LÃI SUẤT 15% LÀ BÌNH THƯỜNG

Về lãi suất phát hành, trả lời câu hỏi tại sao trong môi trường lãi suất thấp hiện nay thì vẫn có nhiều lô trái phiếu có mức lãi suất cao khoảng 12-15%? Vậy có điều gì bất thường của thị trường hay không và nhà đầu tư nên lưu ý gì khi đầu tư vào các trái phiếu doanh nghiệp có mức lãi suất cao như vậy? Ngược lại, lại có một số trái phiếu doanh nghiệp ví dụ của các ngân hàng lại ở mức 5-7% thì có hấp dẫn để đầu tư không?

Bà Trịnh Quỳnh Giao Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Quản lý quỹ PVI (PVIAM) cho hay, trong đầu tư có câu rủi ro cao lợi nhuận cao. Việc lãi suất trái phiếu như nào phụ thuộc nhiều yếu tố, rủi ro và sức khỏe tài chính tổ chức phát hành, ngành nghề, và thanh khoản. Có thể tổ chức lúc đó cũng tốt nhưng họ cần khoản tiền cho một dự án bắt buộc thì sẽ phụ thuộc vào thương thảo mỗi các bên. Lãi suất tại một thời điểm không phản ánh quá nhiều tổng thể sức khỏe của thị trường. 

Ngoài ra, trong lô trái phiếu còn có bảo lãnh thanh toán ngân hàng, tài sản bảo đảm…tất cả những yếu tố này sẽ hình thành lãi suất trái phiếu như thế nào. Với doanh nghiệp bất động sản, nếu họ huy động trái phiếu lãi suất 15% nhưng dự án họ kiếm lợi nhuận 30% thì lãi suất đó không cao, thậm chí huy động 20% là chuyện bình thường. Nó không mang tính tổng thể.

Với lãi suất trái phiếu ngân hàng, thông thường các ngân hàng chịu nhiều quản trị rủi ro của Ngân hàng Nhà nước nên khả năng mất vốn đầu tư vào trái phiếu ngân hàng thấp, rủi ro thấp nên lãi suất cũng chỉ 5-7% như vậy. "Thị trường và dòng tiền thông minh, có định giá và logic của nó", bà Giao nói. 

Đồng điểm với bà Giao, ông Thuân cho rằng lãi suất 12-15% cao, nhưng minh bạch thế nào nhà đầu tư ra làm sao mới là vấn đề quan trọng. Trái phiếu doanh nghiệp lãi suất bình quân quý 1/2023 là 9% có lô 14% do doanh nghiệp họ tự chào và có giao dịch thành công. Đó là thực tế thị trường không nên đánh đồng là lãi suất cao là tốt hay không tốt. Bình quân chi phí vốn một dự án bất động sản dân cư chiếm 5-7% chi phí đầu tư, lợi nhuận gộp bình quân ngành 35-40%, riêng VHM 50-60% nên không nhất thiết phải có lãi suất rẻ chỉ cần doanh nghiệp họ có lãi và đầu tư.  

Ông Lê Hồng Khang -  Giám đốc phân tích FiinRating thông tin thêm, lâu nay khi mọi người đọc thông tin thì xem ai phát hành mà quan trọng hơn là mục đích phát hành là gì, nhiều khi doanh nghiệp làm ngành này nhưng phát hành làm ngành khác thì nhà đầu tư đòi hỏi lãi suất cao 15% là bình thường. 

Đưa ra lời khuyên cho nhà đầu tư, bà Giao cho rằng bên mua là các tổ chức thông thường họ sẽ có đội ngũ đánh giá phân tích chuyên nghiệp, sử dụng bên thứ ba để đánh giá như bên PVIam sử dụng đánh giá của FiinRating, báo cáo phân tích các công ty chứng khoán nên nhà đầu tư tổ chức họ tự có chiến lược.

Với nhà đầu tư cá nhân, để đánh giá trái phiếu có an toàn hay không thì nên thông qua cố vấn tài chính chuyên nghiệp, qua quỹ để đầu tư. Nếu có kiến thức thì tìm hiểu thông tin đầy đủ, bên FiinRating có định mức tín nhiệm thì nên tham khảo.