Ngày 11/9, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo về kế hoạch hành động quốc gia khắc phục ô nhiễm lưu vực sông, môi trường không khí; tình hình xử lý ô nhiễm môi trường không khí tại TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh.

Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, ô nhiễm môi trường, đặc biệt là không khí tại các đô thị lớn, đã trở thành vấn đề kéo dài nhiều năm, gây bức xúc trong dư luận và đòi hỏi giải pháp căn cơ, đồng bộ.

MÔI TRƯỜNG PHẢI ĐƯỢC TÍNH TRONG BÀI TOÁN PHÁT TRIỂN KINH TẾ- XÃ HỘI, HƯỚNG TỚI KINH TẾ XANH

Theo Phó Thủ tướng, một mặt, người dân đồng tình, chia sẻ bức xúc về tình trạng ô nhiễm ngày càng trầm trọng, mặt khác, cũng đặt câu hỏi về tính hiệu quả khi nhiều biện pháp mới chỉ dừng lại trên giấy, chưa đi vào thực tế. Thực tế cho thấy, ô nhiễm vẫn tăng theo từng năm và tỷ lệ thuận với quá trình tăng trưởng kinh tế, phản ánh một mô hình phát triển chưa bảo đảm chất lượng môi trường.

"Mong muốn của người dân về môi trường trong lành là chính đáng. Tuy nhiên, cách giải quyết của Nhà nước phải bài bản, có kế hoạch, chính sách, lộ trình và từng bước đi phù hợp, để vừa xử lý ô nhiễm, vừa không gây tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế và lợi ích chính đáng của người dân", Phó Thủ tướng nói.

Với tinh thần đó, Phó Thủ tướng đề nghị các cơ quan liên quan bám sát quy định pháp luật khi xây dựng kế hoạch hành động khắc phục ô nhiễm môi trường nước, không khí, bao gồm luật pháp, thanh tra, kiểm tra, giám sát, chính sách.

Để bảo đảm khả thi, kế hoạch phải cụ thể, rõ ràng về mục tiêu, lộ trình, trách nhiệm từng bộ ngành, địa phương và đơn vị liên quan: Nông nghiệp và Môi trường, Xây dựng, Tài chính, Công an, các cơ quan thanh tra, giám sát, truyền thông... Kết quả phải được đánh giá hằng năm và báo cáo Chính phủ.

“Kế hoạch hành động giai đoạn 2026- 2030 sẽ là bước chuyển quan trọng để tập trung khắc phục hậu quả ô nhiễm môi trường trong quá trình phát triển kinh tế- xã hội. Sau năm 2030, lĩnh vực môi trường phải được tính ngay trong bài toán phát triển kinh tế- xã hội, hướng tới mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Theo Phó Thủ tướng, khi môi trường đã trong lành, tư duy phát triển sẽ thay đổi, môi trường sẽ trở thành trụ cột cùng với kinh tế và xã hội.

Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh là hai đô thị chịu áp lực ô nhiễm lớn nhất, cần được chọn làm điểm để xây dựng kế hoạch xử lý ô nhiễm không khí và nước. Kế hoạch này phải dựa trên ý kiến chuyên môn của các bộ, ngành, nhà khoa học, tổ chức y tế, doanh nghiệp và đặc biệt là sự ủng hộ của người dân.

KINH TẾ, XÃ HỘI VÀ MÔI TRƯỜNG SẼ ĐƯỢC ĐẶT NGANG HÀNG

Bảo vệ môi trường đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, là trọng tâm trong phát triển kinh tế- xã hội. Nhấn mạnh điều này, Phó Thủ tướng cho biết trong các báo cáo, văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV sắp tới, kinh tế, xã hội và môi trường sẽ được đặt ngang hàng.

Vì vậy, giải quyết ô nhiễm môi trường là ưu tiên cấp bách, đòi hỏi phải có kế hoạch toàn diện, chính sách hỗ trợ, công cụ kinh tế, công nghệ hiện đại và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương. Đây là cơ hội để Việt Nam hướng tới kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và bảo vệ sức khỏe người dân.

Để thực hiện mục tiêu này, Phó Thủ tướng chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng kế hoạch toàn diện, xử lý ô nhiễm không khí, nước và chất thải rắn, nhưng bắt đầu từ các đô thị trọng điểm như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh để đảm bảo tính khả thi. "Địa phương làm được thì cả nước mới thành công”.

Theo đó, các kế hoạch phải có lộ trình rõ ràng, bắt đầu từ các thành phố lớn như Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh để thử nghiệm, sau đó nhân rộng ra các địa phương khác. Việc đo lường tác động đến sức khỏe người dân sẽ được thực hiện định kỳ, dựa trên các quy chuẩn cao, không hạ thấp tiêu chuẩn môi trường. Phó Thủ tướng nhấn mạnh: "Người Việt Nam cần được thở không khí sạch, sống trong môi trường an toàn và phát triển."

"Môi trường là nhiệm vụ của địa phương, Trung ương hỗ trợ, hướng dẫn và cam kết tiến độ. Khi địa phương thực hiện tốt, hiệu quả sẽ lan tỏa ra toàn quốc", Phó Thủ tướng nêu rõ.

Phó Thủ tướng yêu cầu các địa phương xác định đầy đủ các nguồn ô nhiễm chính gồm giao thông, dân sinh, nông nghiệp, xây dựng, nhà máy xử lý chất thải rắn, khu công nghiệp, làng nghề và các nguồn liên tỉnh như nhà máy nhiệt điện, xi măng. Các địa phương cần xây dựng kế hoạch đồng bộ, báo cáo Chính phủ trước khi phê duyệt.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ rà soát toàn bộ quy chuẩn môi trường hiện hành đối với không khí, nước, đất… tham khảo các tiêu chuẩn của quốc tế mức giới hạn ô nhiễm không khí hoặc nước của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hay các nước tiên tiến như Hàn Quốc, Nhật Bản, Bắc Âu; thiết lập hệ thống quan trắc hiện đại, kết hợp trí tuệ nhân tạo, sẽ theo dõi và cung cấp dữ liệu liên tục về chất lượng không khí và nước cho người dân, các nhà nghiên cứu và Bộ Y tế.

Các bộ Xây dựng, Công Thương phối hợp chặt chẽ với địa phương trong quy hoạch phát triển hạ tầng giao thông công cộng, bao gồm tàu điện ngầm, tàu điện trên cao, xe buýt năng lượng sạch; ban hành tiêu chuẩn an toàn cho trạm sạc điện công cộng và chung cư, đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy. Đồng thời, nghiên cứu áp dụng công cụ kinh tế thay vì hành chính trong quản lý hoạt động các phương tiện giao thông không đáp ứng quy chuẩn môi trường, hỗ trợ tài chính cho người dân và doanh nghiệp chuyển đổi phương tiện.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì xây dựng và triển khai cơ chế, chính sách về xử lý phụ phẩm nông nghiệp, áp dụng công nghệ sinh học hoặc tái chế phát điện sinh khối. Chính sách phải đảm bảo lợi ích cho nông dân, khuyến khích thu gom và chuyển đổi. Các tổ chức, cá nhân cố tình xả thải, gây ô nhiễm nghiêm trọng phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Đối với lĩnh vực xây dựng và công nghiệp, Phó Thủ tướng yêu cầu phải có hệ thống kiểm soát khí thải, bụi và tiếng ồn từ các công trình xây dựng, quy định rõ trách nhiệm giữa chủ đầu tư và nhà thầu. Việc vận chuyển vật liệu xây dựng trong nội đô phải được kiểm soát chặt chẽ để hạn chế ô nhiễm. Đồng thời, các khu công nghiệp và làng nghề phải được quy hoạch lại, vừa giảm phát thải, vừa có lộ trình di dời hợp lý.

Ngoài ra, Phó Thủ tướng đề nghị phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương, đặc biệt là Hà Nội, TPHCM với các tỉnh lân cận trong xây dựng kế hoạch đồng bộ, đảm bảo hiệu quả đầu tư và quản lý môi trường liên vùng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ hướng dẫn, giám sát tiến độ, đảm bảo các biện pháp được thực hiện bài bản, với các mốc kiểm tra, báo cáo định kỳ lên Chính phủ.

Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành bám sát tinh thần Chỉ thị 20 /CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, đẩy nhanh tiến độ xây dựng quy chuẩn, kế hoạch, đặc biệt với các nội dung liên quan trạm sạc điện, giao thông công cộng và xử lý nước thải.