"Cú sập" 40 tỷ USD và bản án 15 năm tù làm rung chuyển thị trường tiền điện tử

Do Kwon, 34 tuổi, đồng sáng lập Terraform Labs - công ty có trụ sở tại Singapore, vừa bị tuyên án 15 năm tù vì gây thiệt hại ước tính từ 40 đến 60 tỷ USD cho các nhà đầu tư toàn cầu.

Bê bối của công ty này xuất phát từ dự án Terra, mạng lưới phi tập trung được quảng cáo xây dựng dựa trên blockchain Ethereum, trong đó LUNA là token quản trị của dự án Terra và là trụ cột để nâng đỡ stablecoin UST.

BÊ BỐI LÀM RUNG CHUYỂN TOÀN BỘ THỊ TRƯỜNG TIỀN ĐIỆN TỬ 

Tại Tòa án ở quận Manhattan (Thành phố New York, Mỹ), thẩm phán Paul A. Engelmayer đã lên án gay gắt hành vi lừa đảo của Do Kwon: “Đây là vụ lừa đảo quy mô rất lớn, để lại hậu quả kéo dài cho nhiều thế hệ. Trong lịch sử các vụ án liên bang, hiếm có vụ việc nào gây thiệt hại nặng nề như trường hợp của ông Kwon”.

Xuất hiện trước tòa trong bộ đồ phạm nhân màu vàng, Kwon đã công khai xin lỗi các nạn nhân, nhận lỗi về những mất mát tài chính và tổn thương tinh thần mà các nạn nhân phải gánh chịu.

Ayyildiz Attila, một trong hàng trăm nạn nhân, cho biết bản thân đã mất khoảng 500.000 USD sau cú sụp đổ của hệ sinh thái Terra. “Tiền tiết kiệm, tương lai và thành quả nhiều năm chắt chiu của tôi đã tan biến. Tôi đang phải vật lộn để trả nợ, gánh vác trách nhiệm gia đình, tài sản mà tôi vất vả tiết kiệm gần như bị xóa sạch”, ông viết trong thư gửi hội đồng xét xử.

Tại phiên xét xử, công tố viên nhấn mạnh Do Kwon đã xây dựng những kế hoạch tinh vi nhằm thổi phồng giá trị các đồng tiền điện tử do mình kiểm soát, đồng thời tìm cách trốn tránh trách nhiệm khi các hành vi sai trái dần bị phơi bày.

Trước đó, các công tố viên đã đề nghị mức án ít nhất 12 năm tù với Kwon. Lý do vì cú sụp đổ của dự án Terra không chỉ khiến nhà đầu tư thiệt hại hàng tỷ USD mà còn làm rung chuyển toàn bộ thị trường tiền điện tử. 

Trong khi đó, đội ngũ luật sư bào chữa cho Do Kwon đề nghị mức án không quá 5 năm tù, với lập luận rằng bị cáo cần sớm trở về Hàn Quốc để đối mặt với các cáo buộc hình sự trong nước.

Đến tháng 1 năm nay, Do Kwon chính thức bị truy tố với 9 tội danh hình sự, gồm gian lận chứng khoán, gian lận qua mạng, âm mưu rửa tiền,...  

RỦI RO TỪ CÁC DỰ ÁN LỢI NHUẬN CAO 

Stablecoin TerraUSD (UST) trong dự án Terra của Kwon ban đầu được quảng bá sẽ luôn giữ giá ổn định ở mức 1 USD. Thậm chí, người dùng có thể mua UST rồi gửi vào Anchor Network (nền tảng cho vay phi tập trung nằm trong hệ sinh thái Terra) để cho vay, đổi lại là mức lãi suất hấp dẫn lên tới 20%.

Tuy nhiên, khi UST lần đầu đánh mất mốc giá 1 USD vào tháng 5/2021, thay vì trung thực, Kwon đã trấn an nhà đầu tư rằng thuật toán “Terra Protocol” sẽ giúp kéo giá đồng tiền trở lại trạng thái ổn định.

Nhưng thực chất, theo tài liệu điều tra, Kwon đã âm thầm thuê một công ty mua vào lượng lớn UST, để tạo ra lực đỡ giá và che giấu những lỗ hổng của dự án.

Đáng chú ý, hồ sơ còn chỉ ra cơ chế giúp UST duy trì mốc 1 USD được gọi là cơ chế “đốt – đúc”. Theo đó, mỗi khi UST rơi xuống dưới mức 1 USD, hệ thống sẽ cho phép đốt bớt UST để làm giảm nguồn cung, đồng thời phát hành thêm token LUNA.

Ngược lại, khi nhu cầu tăng, UST có thể được “đúc” thêm thông qua chuyển đổi từ LUNA. Người dùng thậm chí có thể chủ động thực hiện các giao dịch này để hưởng chênh lệch giá, qua đó góp phần giữ cho UST quanh mốc 1 USD.

Bên cạnh đó, Anchor Network còn được quảng cáo với lời hứa "gây choáng": lợi suất lên tới 20% mỗi năm nếu gửi UST vào đây.

Để duy trì mức lãi suất này trong giai đoạn đầu, nền tảng này đã liên tục phát hành thêm token ANC (token của của Anchor Network) – giống như “in tiền” để trả lợi nhuận, thay vì tạo ra dòng tiền thực sự bền vững.

Hệ quả là chỉ sau một thời gian ngắn, khoảng 70% tổng nguồn cung UST được đổ ngược vào Anchor. Lúc này, để tránh nguy cơ lạm phát vì liên tục phát hành thêm token để trả lãi, Anchor buộc phải điều chỉnh, thông báo hạ lợi suất.

Chính quyết định này đã làm lung lay niềm tin của thị trường, kích hoạt làn sóng rút tiền. Ban đầu chỉ là một vài giao dịch lớn, nhưng rất nhanh chóng, biến thành dòng chảy bán tháo UST.

Khi này, cơ chế ổn định giá của Terra buộc phải hoạt động hết công suất. Hệ thống phát hành ồ ạt LUNA để hấp thụ lượng UST bị bán ra. Việc LUNA bị pha loãng với tốc độ quá nhanh khiến giá trị của nó sụp đổ, và khi LUNA mất giá, UST cũng không còn điểm tựa để giữ mốc 1 USD.

Một vòng xoáy hình thành, trong đó, UST mất giá, LUNA bị in thêm, LUNA lao dốc, niềm tin biến mất, và toàn bộ hệ thống tự sụp đổ.

Dự án Terra chính là minh chứng điển hình cho bất kỳ lời hứa đầu tư lợi nhuận cao nào cũng luôn đi kèm với rủi ro nghiêm trọng tương tự. Hệ sinh thái Terra sẽ chỉ vận hành trơn tru khi thị trường thuận lợi và dòng tiền liên tục chảy vào, nghĩa là chỉ tiếp tục hoạt động được khi giá tài sản liên tục tăng và niềm tin của nhà đầu tư không bị lung lay. 

Do Kwon, người từng được gọi là doanh nhân tiền điện tử gốc Hàn, nay lại phải xếp chung với danh sách với những cái tên tai trong ngành tiền số, như Sam Bankman-Fried (FTX) hay Alex Mashinsky (Celsius) cũng từng bị kết tội vì gian lận tài chính gây thiệt hại nghiêm trọng.

Tuy nhiên, nếu cú sụp đổ của FTX gây thiệt hại khoảng 9 tỷ USD, còn Celsius vào khoảng 4,7 tỷ USD, thì rõ ràng "thảm họa" của Terra còn lớn hơn nhiều so với những con số này.