Chính sách bảo hiểm thất nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định thị trường lao động và đảm bảo an sinh xã hội cho người lao động, đặc biệt thông qua biện pháp hỗ trợ tài chính là chế độ trợ cấp thất nghiệp. Tuy nhiên, thực tế thời gian qua, tình trạng trục lợi bảo hiểm thất nghiệp vẫn tiếp diễn, phần nào kéo giảm hiệu quả chính sách thiết thực này.

TRỤC LỢI BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP, NGƯỜI LAO ĐỘNG "THIỆT ĐƠN, THIỆT KÉP"

Là đơn vị trực tiếp tiếp nhận hồ sơ giải quyết chính sách bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động, bà Vũ Thị Thanh Liễu, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội (thuộc Sở Nội vụ Hà Nội) nêu thực tế hiện nay vẫn xảy ra những trường hợp hưởng trợ cấp thất nghiệp sai quy định, dù đây là chính sách rất nhân văn, là “phao cứu sinh” hỗ trợ người lao động trước những “cú sốc” khi mất việc làm.

Theo thống kê của Sở Nội vụ TP. Hà Nội trong tháng 7/2025, thành phố đã ra quyết định hưởng bảo hiểm thất nghiệp cho hơn 7.400 người lao động, với số tiền được hỗ trợ là 244,55 tỷ đồng; trên 4.900 người lao động hưởng trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp được tư vấn, giới thiệu việc làm; 82 người được hỗ trợ học nghề, với số tiền 345 triệu đồng.

Những người trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp phải nộp lại số tiền hưởng sai; nộp phạt số tiền theo quy định về xử phạt vi phạm hành chính.

Theo bà Vũ Thị Thanh Liễu, có nhiều lý do dẫn đến người lao động trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp. Song phổ biến phải kể đến như lao động không hiểu hết chính sách này; không đọc hết những quy định về nên vô tình mắc phải.

Đáng chú ý là việc người lao động chủ động không khai báo về tình trạng đã có việc làm, nhằm tiếp tục hưởng trợ cấp thất nghiệp. Điều này dẫn đến bị trùng đóng, trùng hưởng và vi phạm chế độ, chính sách bảo hiểm thất nghiệp.

Tình trạng người lao động trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp sẽ bị thiệt đơn, thiệt kép như bị thu hồi số tiền hưởng sai trợ cấp thất nghiệp. Họ cũng sẽ bị xử phạt hành chính với mức tiền theo quy định. Hơn hết chính là không được bảo lưu toàn bộ quá trình đã tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Đặc biệt, khi người lao động sắp được hưởng chế độ gì đó liên quan đến bảo hiểm xã hội, nếu phát hiện gian lận trong hưởng trợ cấp thất nghiệp thì không được thực hiện ngay. “Người lao động sẽ phải mất nhiều thời gian để hoàn tất các thủ tục liên quan đến việc đã hưởng sai chính sách bảo hiểm thất nghiệp, sau đó mới tiếp tục được hưởng các chế độ tiếp theo”, bà Liễu lưu ý.

GIẢI PHÁP ĐỒNG BỘ "NGĂN" TRỤC LỢI CHÍNH SÁCH

Xác định bảo hiểm thất nghiệp là một trong những trụ cột an sinh quan trọng trong thị trường lao động, Luật Việc làm (sửa đổi) có hiệu lực chính thức từ ngày 1/1/2026 tới đây tiếp tục quy định rõ ràng và đầy đủ những điều kiện hưởng chính sách bảo hiểm thất nghiệp, cũng như các trường hợp bị chấm dứt hưởng trợ cấp để người lao động tuân thủ đúng quy định.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng điều quan trọng hơn cả còn phụ thuộc vào sự trung thực, ý chí của người lao động khi đến khai báo về tình trạng việc làm, để không hưởng trợ cấp thất nghiệp trái quy định.

Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Vũ Thị Thanh Liễu nhấn mạnh, để giảm tình trạng trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp, cần tăng cường tuyên truyền và nâng cao nhận thức của người lao động để họ hiểu và không vi phạm quy định. Bản thân người lao động cần hiểu được quyền lợi cũng như trách nhiệm của mình khi tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Theo bà Liễu, đến nay, Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội đã có 15 năm thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp, song chưa có công cụ để phát hiện ra những trường hợp người lao động hưởng sai quy định về bảo hiểm thất nghiệp. "Đây là điều khó khăn nhất", bà Liễu trăn trở.

Bên cạnh đó, hiện Trung tâm chưa được liên thông về phần mềm dữ liệu với cơ quan Bảo hiểm xã hội, vì thế không thể phát hiện ra ngay từ đầu người lao động đã có việc làm để dừng tham mưu quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp cho người lao động.

Do vậy, bà Liễu cho rằng việc ứng dụng công nghệ thông tin khi thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp là vô cùng quan trọng, góp phần hạn chế hành vi trục lợi chính sách này.

Đồng thời, nên có quy định thêm về việc chủ sử dụng lao động thông báo ngay việc tuyển dụng lao động cho cơ quan chức năng biết. Qua đó, cơ quan chức năng biết được người lao động nào có việc làm mà vẫn hưởng trợ cấp thất nghiệp thì dừng việc chi trả trợ cấp này ngay, tránh hưởng sai quy định của chính sách bảo hiểm thất nghiệp.