Sáng 28/5, dự án Luật Trung cầu ý dân đã được Hội Luật gia Việt Nam trình Quốc hội. Một trong các vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau là chủ thể có quyền đề nghị  trưng cầu ý dân.

Đã cân nhắc kỹ

Ban soạn thảo thiết kế hai phương án. Một là Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ hoặc ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội có quyền trình đề nghị trưng cầu ý dân.

Phươn án hai, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng, Đoàn chủ tịch Ủy ban Trung ương Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, hoặc ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội có quyền trình đề nghị trưng cầu ý dân.

Các ý kiến theo phương án một cho rằng phương án này để đảm bảo thống nhất với quy định tại khoản 1, điều 19 Luật tổ chức Quốc hội (sửa đổi 2014).

Các ý kiến đề nghị phương án hai đưa ra ba lý do.

Thứ nhất, theo quy định tại điều 98 Hiến pháp 2013, Thủ tướng là người đứng đầu Chính phủ, lãnh đạo việc xây dựng chính sách và tổ chức thi hành pháp luật, lãnh đạo và chịu trách nhiệm về hoạt động của hệ thống hành chính nhà nước từ trung ương đến địa phương, bảo đảm tính tính thống nhất của hệ thống hành chính quốc gia.

Thứ hai, việc quy định Đoàn chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có quyền đề nghị trưng cầu ý dân sẽ tạo thêm một kênh thông tin quan trọng để Quốc hội xem xét, quyết định vấn đề trưng cầu ý dân, đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát huy vai trò của mình.

Thứ ba, việc Luật Tổ chức Quốc hội (khoản 1, điều 19) chỉ quy định 4 chủ thể (như phương án 1) không cản trở Luật Trưng cầu ý dân bổ sung thêm chủ thể vì Luật này là luật chuyên ngành trong lĩnh vực trưng cầu ý dân.

Đối với phương án này, cũng có ý kiến cho rằng, để phù hợp với Hiến pháp, thì cần phải giới hạn Thủ tướng và Đoàn chủ tịch Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam không được đề nghị trưng cầu ý dân về Hiến pháp, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam Nguyễn Văn Quyền cho biết.

Thẩm tra dự án luật, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội đồng ý với phương án một.

Trưng cầu ý dân là hình thức thực hiện quyền dân chủ trực tiếp cao nhất của người dân. Chủ thể đề nghị trưng cầu ý dân đã được Quốc hội thảo luận và cân nhắc kỹ tại kỳ họp thứ 8 khi xem xét, thông qua Luật tổ chức Quốc hội, Chủ nhiệm Phan Trung Lý nhấn mạnh.

Do vậy, quy định như phương án một là để bảo đảm tầm quan trọng của việc đề nghị trưng cầu ý dân và để thống nhất với Luật Tổ chức Quốc hội, báo cáo thẩm tra nêu.

Dân đã quyết, nhà nước phải theo

Cũng còn ý kiến khác nhau là những vấn đề đề nghị trưng cầu ý dân. Chỉ quy định về mặt nguyên tắc, khái quát những vấn đề nào được đề nghị để Quốc hội quyết định đưa ra trưng cầu ý dân. Nếu quy định quá cụ thể có thể sẽ không bao quát hết được, ban soạn thảo giải thích.

Đồng ý là chỉ quy định một cách khái quát, song cơ quan thẩm tra đề nghị dự thảo luật cần bổ sung các điều kiện và tiêu chí đối với vấn đề được đề nghị trưng cầu ý dân.

Về kết quả trưng cầu ý dân, cơ quan thẩm tra tán thành phương án một tại dự thảo luật. Đó là: “Cuộc trưng cầu ý dân hợp lệ phải được quá nửa tổng số cử tri có tên trong danh sách cử tri đi bỏ phiếu. Phương án trưng cầu ý dân được quá nửa số phiếu hợp lệ tán thành được công bố để thi hành”.

Chủ nhiệm Phan Trung Lý cho biết, có ý kiến cho rằng, để bảo đảm tính pháp lý của kết quả trưng cầu ý dân, đề nghị Quốc hội phải ra nghị quyết xác nhận kết quả trưng cầu ý dân do Ủy ban thường vụ Quốc hội công bố.

Nhưng, cơ quan thẩm tra cho rằng, vấn đề đưa ra trưng cầu ý dân đã được người dân lựa chọn, quyết định theo ý chí của họ nên cơ quan nhà nước phải tôn trọng và thực hiện. Do vậy, Quốc hội không cần thiết phải ra nghị quyết xác nhận kết quả trưng cầu ý dân hay thông qua lại các nội dung đã được người dân biểu quyết tán thành.