Trong phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội trước Quốc hội, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách cho biết, khác với nhiều quốc gia trên thế giới có sở hữu về đất đai, thể chế ở Việt Nam có đặc thù nhất định. Hiến pháp Việt Nam khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý; như vậy, quyền lực trao cho bộ máy Nhà nước rất lớn.

Trên thực tế, trong quá trình quản lý đất đai, bên cạnh những kết quả đạt được thì cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Đó là hiệu quả sử dụng đất chưa cao. Giai đoạn vừa qua, số thu ngân sách liên tục tăng nhưng chủ yếu từ thị trường sơ cấp. Trong đó, 67% là tiền sử dụng đất, hơn 15% là tiền thuê đất và số thu tăng thêm từ đầu tư trên đất không cao.

Ngoài ra, theo báo cáo của Bộ Tài chính, trên phạm vi toàn quốc có 743.786.825m2 đất để hoang hóa, sử dụng sai mục đích, số tiền thu về chỉ đạt 286 tỷ đồng. Qua giám sát 7 địa phương cho thấy 1.379 dự án treo tương ứng với 12.000 ha đất.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai nhận định, nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, trong đó “lối tư duy nhiệm kỳ cũng là một nguyên nhân gây nên tình trạng lãng phí đất đai”. Ngoài ra, qua giám sát, bên cạnh việc nhiều địa phương tích cực thu hồi diện tích đất hoang hóa, vẫn còn địa phương cứ sau mỗi nhiệm kỳ, số lượng dự án treo lại tăng thêm.

Đặc biệt, còn tình trạng lạm dụng quyền lợi để trục lợi cá nhân từ đất đai. Trong báo cáo số 599 của Kiểm toán Nhà nước thì có biểu hiện lợi ích nhóm ở một số địa phương, vi phạm pháp luật về đấu thầu, giao đất không qua đấu giá. Mặt khác, trách nhiệm trong bộ máy công quyền ở một số trường hợp chưa cao, “Có nhiều con người đang ngày đêm cống hiến nhưng vẫn còn một bộ phận thờ ơ thiếu trách nhiệm”, bà Mai chia sẻ.

Theo đại biểu Vũ Thị Lưu Mai, hiện nay, việc giải quyết những vướng mắc đất đai không chỉ thuộc trách nhiệm của địa phương mà có trách nhiệm của nhiều bộ ngành liên quan. Tuy nhiên, khi vướng mắc, địa phương gửi văn bản đề nghị làm rõ ý kiến với các bộ, ngành, câu trả lời từ phía bộ ngành lại là cứ thực hiện theo quy định của pháp luật, ngay cả khi pháp luật không có quy định, hoặc có quy định khác nhau. Bên cạnh đó, vẫn còn tâm lý e dè sợ trách nhiệm, điều này tạo ra sự trì trệ trong cơ quan công quyền.

Hiện người dân vẫn luôn mong rằng chính quyền làm được một số điểm sau: Thứ nhất, cần quyết liệt hơn nữa trong xử lý các vướng mắc về đất đai, phải đưa ra một lộ trình cụ thể và điều này phải được nghị quyết hóa, bởi vì đó là thước đo mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan công quyền.

Thứ hai, về thể chế, tại kỳ họp này, Quốc hội sẽ thảo luận Luật Đất đai, hiện đang có rất nhiều tư tưởng, vấn đề, ý tưởng mới được đưa ra. “Tuy nhiên, cá nhân tôi cho rằng nên đi vào trọng tâm, trọng điểm và chỉ cần chúng ta giải quyết được những vướng mắc, bức xúc đang đặt ra đã là thành công lớn”, đại biểu Mai cho biết.

Thứ ba, về trách nhiệm, phải xử lý nghiêm đối với lối tư duy nhiệm kỳ, đề cao trách nhiệm nhưng rất cần một cơ chế minh bạch, ranh giới giữa đúng - sai rõ ràng, để tạo công cụ bảo vệ những người trong bộ máy công quyền, không tạo một tâm lý e dè, lo lắng, khơi thông tư tưởng, có như vậy hiệu quả quản lý nhà nước mới không đi xuống.

Thứ tư, tăng cường hơn nữa trách nhiệm giám sát để đảm bảo không lạm dụng quyền lực nhằm trục lợi cá nhân, không cho phép các thế lực thù địch có thể nói rằng nếu như đất đai này trong tay sở hữu tư nhân thì hiệu quả sẽ cao hơn nhiều trong tay nhà nước.

“Đất đai không chỉ mang ý nghĩa là tài sản mà còn mang giá trị lịch sử rất lớn. Tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai cũng là trách nhiệm trước lịch sử”, bà Mai khẳng định.