Ngày 9/9, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) đã khởi động dự án “Canh tác nông nghiệp kết hợp điện mặt trời cho nông thôn Việt Nam” (Agri-PV). Dự án được tài trợ bởi Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Cộng hòa Liên bang Đức (BMZ).

Theo đại diện Ban Quản lý các Dự án Nông nghiệp, dự án Agri-PV sẽ được triển khai trong 3 năm (2025 – 2027) tại các địa phương có tiềm năng phát triển điện mặt trời nông nghiệp.

Để hiện thực hóa mục tiêu trong 3 năm thực hiện, dự án sẽ tập trung vào việc đánh giá hiện trạng và tiềm năng phát triển điện mặt trời nông nghiệp tại Việt Nam, từ đó có các giải pháp tư vấn về các mô hình và chiến lược phát triển điện mặt trời phù hợp. Ngoài ra, tăng cường năng lực, cung cấp dịch vụ tư vấn cho các bên liên quan và huy động nguồn lực, góp phần vào quá trình chuyển đổi nông nghiệp cũng như các cam kết về chuyển đổi năng lượng công bằng, Net Zero và NDC 3.0.

Cụ thể, dự án gồm bốn hợp phần: đánh giá hiện trạng và tiềm năng phát triển điện mặt trời nông nghiệp ở Việt Nam; tư vấn các mô hình và chiến lược phù hợp; tăng cường năng lực cho các bên liên quan, đặc biệt là phụ nữ và nhóm dễ bị tổn thương, để triển khai mô hình thân thiện với nông dân; và huy động nguồn lực để phát triển điện mặt trời nông nghiệp cho các đối tác Việt Nam.

Dự án đặt mục tiêu ít nhất 10 mô hình điện mặt trời nông nghiệp được triển khai. Đối tượng hưởng lợi trực tiếp là nông dân ở nhiều quy mô, hợp tác xã nông nghiệp, doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp và năng lượng, cùng cơ quan quản lý nhà nước. Ngoài việc tạo thêm thu nhập, dự án còn giúp nông dân nâng cao kỹ năng, tiếp cận tài chính thuận lợi hơn, cải thiện kết nối thị trường và gia tăng giá trị chuỗi nông sản.

Đồng thời, dự án góp phần mở rộng tiếp cận năng lượng sạch cho khu vực nông thôn. Với những mục tiêu này, Agri-PV được kỳ vọng sẽ thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo kết hợp nông nghiệp, giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch, cắt giảm phát thải carbon và mở rộng hợp tác công– tư trong đầu tư hạ tầng, logistics, công nghệ và phân phối lương thực. Dự án cũng đóng góp quan trọng vào việc thực hiện cam kết giảm phát thải trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) 3.0 của Việt Nam.

Ông Phạm Ngọc Mậu, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết Agri-PV là dự án điện mặt trời nông nghiệp đầu tiên tại Việt Nam. Dự án nhằm thúc đẩy sự phát triển của các mô hình điện mặt trời trong các hệ thống canh tác trên đất nông nghiệp theo hướng nâng cao bình đẳng giới và góp phần gia tăng thu nhập cho nông dân, thúc đẩy chuyển đổi năng lượng. Mô hình này mang lại lợi ích kép: vừa tạo ra năng lượng sạch, vừa sản xuất nông nghiệp.

Còn theo đại điện tổ chức GIZ Việt Nam, điện mặt trời trong nông nghiệp không chỉ đơn thuần là đặt các tấm pin trên cánh đồng. Đó là việc kiến tạo sự cộng hưởng giữa hai hệ thống: tối ưu hóa giữa năng lượng và cây trồng cho tối đa hóa sản lượng, trong khi vẫn đảm bảo sản lượng điện hiệu quả.

Trong bối cảnh Việt Nam phải đối mặt với thách thức đảm bảo an ninh lương thực song song với an ninh năng lượng, mô hình Agri-PV được kỳ vọng mang lại giải pháp tối ưu. Trên cùng một diện tích đất, người dân vừa có thể sản xuất nông nghiệp, vừa khai thác điện mặt trời để cung cấp năng lượng sạch.

Với lợi thế bức xạ mặt trời cao, đặc biệt tại Tây Nguyên, Duyên hải Nam Trung Bộ và đồng bằng sông Cửu Long, mô hình này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất, chủ động nguồn điện, mà còn góp phần cải thiện năng suất, giảm thiểu tác động thời tiết cực đoan. Đây cũng là cơ hội để nông dân đa dạng hóa nguồn thu, trở thành tác nhân trực tiếp trong chuỗi sản xuất nông nghiệp- năng lượng.

Tuy nhiên, việc nhân rộng mô hình điện mặt trời nông nghiệp còn vướng không ít thách thức lớn. Chưa có chính sách cụ thể để thúc đẩy, phát triển canh tác nông nghiệp kết hợp điện mặt trời tại Việt Nam. Không những thế còn là lỗ hổng kiến thức và năng lực kỹ thuật: khái niệm về điện mặt trời nông nghiệp chưa đồng thuận, các nghiên cứu phân mảnh và thiếu dữ liệu thí điểm tin cậy; năng lực của các bên liên quan về lĩnh vực này còn hạn chế