Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 5, Quốc hội đã dành hơn một ngày thảo luận ở hội trường đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và ngân sách nhà nước năm 2022; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2023. Những khó khăn, thách thức tiếp tục được các đại biểu phân tích, làm rõ, đồng thời kiến nghị các giải pháp tháo gỡ để Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng.

NHẬN DIỆN RÕ NHỮNG KHÓ KHĂN, THÁCH THỨC

Năm 2022, Việt Nam đã thực hiện toàn diện nhiều mục tiêu, nhiệm vụ, vừa đảm bảo phòng, chống dịch, vừa phát triển kinh tế - xã hội. Dù gặp nhiều thách thức, khó khăn, song kinh tế vĩ mô năm 2022 vẫn ổn định, kinh tế tiếp tục tăng tưởng nhanh, đạt 8,02% - là mức tăng trưởng cao trong khu vực và thế giới. Những tháng đầu năm 2023, thị trường tiền tệ, tín dụng cơ bản ổn định; giải ngân vốn đầu tư công được đẩy mạnh…

Tuy nhiên, tăng trưởng kinh tế quý 1/2023 ước đạt 3,32% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn kịch bản tại Nghị quyết số 01/NQ-CP (5,6%). Nhiều tỉnh, thành phố lớn đang tăng trưởng ở mức âm. Đặc biệt số doanh nghiệp giải thể và phá sản tăng cao; còn tình trạng cắt giảm lao động của doanh nghiệp trong một số ngành, lĩnh vực…

Dẫn báo cáo của Chính phủ, đại biểu Lê Hữu Trí (Khánh Hòa) chỉ rõ, quý 1 tăng trưởng kinh tế chỉ 3,32% là rất thấp. Số doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động giảm; trong khi đó, số doanh nghiệp giải thể, phá sản tăng… Số doanh nghiệp thiếu đơn hàng diễn ra khá phổ biến, người lao động mất việc làm tại nhiều khu công nghiệp. Xu hướng này có thể diễn biến phức tạp hơn trong thời gian tới.

Theo đại biểu, bên cạnh đứt gãy thị trường xuất khẩu, sản lượng và số lượng đơn đặt hàng mới giảm mạnh, hàng tồn kho tăng cao, nguyên liệu nhiều mặt hàng nhập khẩu tăng cao,… còn có nguyên nhân dòng vốn từ thị trường tài chính suy giảm. Mặt bằng lãi suất cho vay tăng mạnh trong năm 2022 và vẫn duy trì ở mức cao trong quý 1/2023. Lợi nhuận doanh nghiệp sụt giảm làm giảm hoạt động đầu tư từ khu vực tư nhân, doanh nghiệp tiếp cận vốn tín dụng rất khó khăn.

Chia sẻ vấn đề, đại biểu Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) chỉ ra những khó khăn và yếu tố bất lợi tác động đến chỉ tiêu năm 2023, như: đầu tư công triển khai chậm, tỷ lệ ước giải ngân 4 tháng đầu năm 2023 đạt 14,66% kế hoạch. Tiêu dùng và xuất khẩu giảm, thị trường xuất khẩu và đơn đặt hàng bị thu hẹp, nguồn lực doanh nghiệp suy giảm nhiều…

Nguyên nhân là do tích tụ bất cập nhiều năm, các thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản gặp khó khăn, nguồn lực và sức chịu đựng của doanh nghiệp suy giảm do trải qua giai đoạn suy thoái dài. Điều này thể hiện rõ qua số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường trong 4 tháng đầu năm 2023 tăng 25,1%. Bình quân một tháng có 19.200 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường.

Theo các đại biểu, không chỉ doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó, mà cả những doanh nghiệp lớn cũng đối diện với tình trạng hạn chế đơn hàng, áp lực trả nợ lớn nên phải ngưng hoạt động, giải thể hoặc chuyển nhượng doanh nghiệp. Hệ lụy là người lao động giảm, mất việc, thất nghiệp đang diễn ra tại nhiều khu công nghiệp. Nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính và phải bán tài sản để giải quyết thanh khoản, trong khi chính sách ưu đãi còn nhiều khó khăn. Thống kê cho thấy số lao động mất việc làm trong quý 1/2023 là 149.000 lao động, tăng 39.000 lao động so với quý 1/2022.

CẦN HỖ TRỢ DOANH NGHIỆP, BỔ SUNG NGUỒN LỰC CHO NỀN KINH TẾ

Mặc dù khó khăn, các đại biểu đánh giá cao quan điểm, quyết tâm của Chính phủ và không điều chỉnh mục tiêu đạt tốc độ tăng trưởng 6,5% của năm 2023; giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát tăng dưới 4,5%, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế trong bối cảnh vẫn còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức như hiện nay.

Tuy nhiên, theo các đại biểu, với mức GDP quý 1 chỉ 3,32%, để đạt được mục tiêu 6,5% cần phải có quyết tâm thật cao, mỗi quý còn lại phải đạt 7,5%.

Đại biểu Đặng Xuân Phương (Nghệ An) nhìn nhận, điều cấp bách và thuyết phục nhất lúc này là giải quyết đúng đắn bài toán kinh tế của đất nước; thực thi các chính sách kinh tế - xã hội, cân nhắc hợp lý giữa các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn.

Đưa ra những kết quả tình hình kinh tế - xã hội và những tác động từ trong và ngoài nước, đại biểu chia sẻ qua thảo luận ở tổ, các đại biểu đều băn khoăn việc hoàn thành các mục tiêu tăng trưởng GDP mức 6,5%.

Đại biểu cho rằng trong công tác chỉ đạo, điều hành vĩ mô, cần kiên trì quan điểm đã được Đảng đề ra trong Văn kiện Đại hội 13. Đó là: tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế. Cơ cấu lại, nâng cao hiệu quả đầu tư, nhất là đầu tư công; cơ cấu lại, phát triển lành mạnh các loại thị trường, trong đó có thị trường bất động sản…

Các đại biểu đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quyết liệt chỉ đạo các ngành chức năng tiếp tục rà soát, nghiên cứu, đánh giá, dự báo các yếu tố ảnh hưởng, xu hướng vận động cũng như là khả năng phát triển của các lĩnh vực đầu tư kinh doanh để kịp thời điều chỉnh các cơ chế, chính sách về tín dụng, thuế, phí, lệ phí, đất đai, đầu tư kinh doanh. Đặc biệt, cần ưu tiên nguồn lực và tạo động lực tăng trưởng để tăng khả năng tiếp cận, hấp thụ vốn của doanh nghiệp gắn với chỉ đạo đẩy mạnh thanh tra công vụ.

Đề đạt được các mục tiêu trong năm 2023, đại biểu Lê Hữu Trí (Khánh Hòa) đề nghị cần có giải pháp hữu hiệu, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh; đảm bảo cung ứng đủ vốn cho nền kinh tế. Đây là yêu cầu rất khó khăn khi vừa phải kiểm soát lạm phát, vừa bảo đảm lãi suất phù hợp với nền kinh tế và diễn biến của thị trường.

Trước tình trạng các doanh nghiệp gặp khó khăn, giải thể ngày càng nhiều, cần điều hành chính sách tài khóa có trọng tâm, trọng điểm, chia sẻ vai trò hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế với chính sách tiền tệ, điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, hiệu quả, bảo lãnh hợp lý để vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vừa kiểm soát được lạm phát. Đồng thời, cần chủ động xem xét tiếp tục hạ lãi suất nhằm hỗ trợ tăng trưởng, kiểm soát chặt chẽ việc cấp tín dụng, sử dụng vốn và hạn mức tăng trưởng tín dụng, đại biểu kiến nghị.

Đồng tình với 11 nhóm giải pháp Chính phủ đã chỉ ra, đại biểu Ma Thị Thúy đề nghị Chính phủ và các bộ, ngành sớm rà soát toàn diện các chính sách hỗ trợ, ưu đãi đang được triển khai, chính sách nào chưa thực sự hiệu quả thì tạm dừng hoặc có biện pháp thay đổi kịp thời để bổ sung nguồn lực cho nền kinh tế.

Đối với vốn vay của doanh nghiệp, từ đầu năm 2023 Ngân hàng Nhà nước đã có ba đợt giảm lãi suất điều hành, tuy nhiên, hiện nay doanh nghiệp cũng khó tiếp cận với vốn vay. Vì vậy, đại biểu Tô Ái Vang (Sóc Trăng) đề nghị Ngân hàng Nhà nước phải quy định trần room tín dụng, có phương thức điều hành linh hoạt. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại rà soát lại thủ tục, điều kiện tín dụng, tăng khả năng tiếp cận vốn vay của doanh nghiệp, đẩy nhanh giải ngân gói hỗ trợ lãi suất...

Về vấn đề này, đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng cùng với việc giảm lãi suất, điều quan trọng là việc tiếp cận vốn và đưa nguồn vốn này vào sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, việc giảm lãi suất và đơn giản thủ tục vay cần thực chất để vốn đến đúng, trúng và trực tiếp đối với doanh nghiệp đang cần.

ĐẨY NHANH GIẢI NGÂN VỐN ĐẦU TƯ CÔNG

Một nội dung quan trọng được nhiều đại biểu quan tâm thảo luận góp ý đó là vấn đề đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công. Trong những năm qua, nhất là từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đã dành rất nhiều thời gian để kiểm tra, chỉ đạo, tháo gỡ những điểm nghẽn, vướng mắc, giúp giải ngân nhanh hơn, nhằm đạt mục tiêu giải ngân vốn giao hàng năm.

Tuy nhiên, theo đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Ninh Thuận), số liệu giải ngân từng năm cho thấy vẫn chưa đạt như kỳ vọng, chưa thể tháo gỡ tận gốc các bất cập, vướng mắc. Qua báo cáo về nguyên nhân giải ngân chậm dường như vướng mắc ở trung ương không nhiều mà chủ yếu ở cách thực hiện. Điều này cần được sớm đánh giá lại và có giải pháp xử lý tận gốc rễ để sớm khơi thông hoạt động đầu tư công, tránh gây lãng phí nguồn lực.

Để giảm bớt quy trình, thủ tục, tránh gây mất thời gian, đợi chờ các cấp thẩm quyền cho ý kiến, các địa phương chủ động và chịu trách nhiệm trong chỉ đạo, điều hành công tác đầu tư công, phát huy hiệu quả sử dụng vốn, đẩy mạnh tiến độ thực hiện dự án, bà Hương cho rằng cần sớm rà soát, xem xét lại các quy định về đầu tư công theo hướng phân cấp mạnh hơn, nhiều hơn cho địa phương.

Cùng quan điểm, đại biểu Ma Thị Thúy nhấn mạnh, chỉ có phân cấp, phân quyền mạnh và nêu cao trách nhiệm của người đứng đầu mới đẩy nhanh tiến độ đầu tư công trong giai đoạn tới. Đây là một trong những nút thắt lớn ảnh hưởng đến tiến độ triển khai thực hiện các dự án liên quan đến Luật Đầu tư công và Luật Đất đai. Do vậy, đề nghị Quốc hội, Chính phủ quan tâm xem xét tích hợp phần bồi thường, hỗ trợ tái định cư, giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập để đảm bảo kịp thời trong quá trình thực hiện các dự án đầu tư.

Các bộ, ngành và địa phương cần tập trung triển khai quyết liệt các giải pháp, tăng cường kỷ luật trong giải ngân vốn đầu tư công và cần bám sát, đánh giá đúng tình hình, chú trọng nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị dự án, chuẩn bị mặt bằng sạch.

Góp ý vấn đề này, đại biểu Phạm Đình Thanh (đoàn Kon Tum) đề nghị Chính phủ chỉ đạo, thực hiện ngay việc rà soát, làm rõ nguyên nhân, từ đó triển khai quyết liệt các giải pháp phù hợp nhằm khắc phục tình trạng giải ngân vốn đầu tư công chậm.