Tái cấu trúc logistics để thích ứng với chuỗi cung ứng toàn cầu

Tại FIATA World Congress 2025, ngày 9/10, tại Hà Nội, các chuyên gia đến từ nhiều quốc gia đã cùng bàn luận về chủ đề "Tái cấu trúc thương mại toàn cầu: Thách thức và chiến lược thích ứng mới". Trong bối cảnh kinh tế thế giới biến động, các chuyên gia nhấn mạnh khả năng thích ứng nhanh và phối hợp giữa các bên là chìa khóa giúp chuỗi cung ứng duy trì ổn định, đồng thời mở ra cơ hội mới cho Việt Nam trong chiến lược logistics.

BỐI CẢNH TOÀN CẦU NHIỀU THÁCH THỨC

Áp lực từ xung đột địa chính trị, gián đoạn chuỗi cung ứng và biến động nhu cầu tiêu dùng, chính sách thuế quan đang diễn ra gây nhiều thách thức tới ngành logistics, buộc các quốc gia và doanh nghiệp phải chủ động thích ứng.

Ông Mousa Al Bargi, Thứ trưởng phụ trách Dịch vụ Logistics, Bộ Giao thông và Dịch vụ Logistics Vương quốc Ả Rập Saudi, cho biết, thời gian trước, vấn đề Biển Đỏ gây gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng không chỉ của Ả Rập Saudi mà còn ở cấp khu vực và toàn cầu, khiến thời gian vận chuyển tăng thêm 10–12 ngày.

Theo ông, trong giai đoạn đầu khủng hoảng (3- 4 tháng), Chính phủ tập trung tìm kiếm các phương án thay thế. Sau đó, một loạt biện pháp cụ thể được triển khai để giảm thiểu rủi ro. Vương quốc Ả Rập Saudi cũng đã mở các hành lang vận tải đa phương thức, cho phép hàng hóa chuyển hướng qua Vịnh phía trên, rồi vận chuyển tiếp đến bờ biển phía bắc Biển Đỏ, tránh khu vực bị phong tỏa.

Bên cạnh đó, quy trình thông quan được tối ưu, ưu tiên cho các doanh nghiệp có hồ sơ hải quan tốt nhằm rút ngắn thời gian kiểm tra biên giới, bảo đảm luồng hàng xuất khẩu không bị gián đoạn. Nhờ vậy, các container từ biên giới đất liền Ả Rập Saudi vẫn được vận chuyển bình thường.

"Chính phủ cũng đang tái cấu trúc hệ thống logistics để giảm thiểu chậm trễ, đồng thời phối hợp với các hãng tàu quốc tế nhằm duy trì dòng chảy hàng hóa ổn định," ông Al Bargi cho biết thêm. "Dù vậy, cuộc khủng hoảng vẫn khiến công suất hoạt động tại các cảng thương mại toàn cầu giảm so với trước đây."

Với thị trường Mỹ, theo ông Brandon Fried, Giám đốc điều hành, Chuyên gia xây dựng đội ngũ và hàng hóa hàng không của Hiệp hội giao nhận hàng không (Mỹ), cho biết ngành logistics đang đối mặt nhiều biến động liên quan đến Quy tắc thuế tối thiểu (De minimis). "Thuế đối ứng thực chất là phép đo cán cân thương mại hai chiều giữa các quốc gia, nhưng người tiêu dùng mới là đối tượng chịu tác động nặng nề nhất," ông Fried nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, trước đây, các lô hàng trị giá dưới 200 USD được nhập vào Mỹ miễn thuế và không cần thủ tục thông quan chính thức và ngưỡng này sau đó được nâng lên 800 USD. Tuy nhiên, chính sách mới của Mỹ buộc những lô hàng trước đây được miễn thuế phải thông quan và chịu thuế. Hiện nhiều hãng hàng không phải điều chỉnh hệ thống công nghệ thông tin và quy trình vận hành để thích ứng. 

"Đây là giai đoạn đầy thử thách cho các công ty giao nhận nhỏ, các doanh nghiệp thiếu năng lực số hóa trong tuân thủ hải quan sẽ gặp khó khăn lớn," ông cho biết.

Nhìn chung, ông Fried nhấn mạnh nhiều tuyên bố cho rằng Mỹ thu được hàng tỷ USD từ thuế nhập khẩu, nhưng chi phí thực tế rơi vào người tiêu dùng và doanh nghiệp nhỏ – những mắt xích quan trọng trong nền kinh tế. "Cần trở lại chính sách thuế quan hợp lý và ổn định hơn để đảm bảo cân bằng thương mại", ông nói.

Tại Phiên thảo luận, các chuyên gia đến từ châu Âu và khu vực châu Á – Thái Bình Dương cũng đồng thuận rằng thuế đối ứng làm gián đoạn kết nối, tăng chi phí và ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong bối cảnh hiện nay, chuỗi cung ứng toàn cầu đang chịu sức ép lớn từ sự bất định chính sách.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp logistics và xuất khẩu cần nhanh chóng thích nghi với yêu cầu tuân thủ thương mại ngày càng chặt chẽ, đặc biệt là về quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn ESG.

VIỆT NAM CHỦ ĐỘNG XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN LOGISTICS MỚI 

Với vấn đề thích ứng với tác động thuế quan, phát biểu tại phiên thảo luận, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết Việt Nam vẫn kiên định với định hướng tự do hóa thương mại và duy trì cam kết hội nhập quốc tế.

Khi một số quốc gia tăng thuế nhập khẩu, Việt Nam đã có những phản ứng chính sách kịp thời khi điều chỉnh thuế nhập khẩu từ 49% xuống còn 20%, thậm chí 0% với một số mặt hàng, nhằm tăng khả năng cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Chính sách thuế này hỗ trợ Việt Nam trở thành điểm đến thay thế Trung Quốc trong sản xuất và xuất khẩu.

Tuy nhiên, ông Thanh Hải cũng lưu ý rằng các bên trong chuỗi cung ứng cần tuân thủ nghiêm quy tắc xuất xứ và quy định sản xuất để tránh bị phạt.

Để thích ứng những thay đổi lớn nêu trên, ông Hải chia sẻ Việt Nam đang xây dựng Chiến lược phát triển logistics quốc gia với 8 trọng tâm lớn. Trong đó, hoàn thiện khung pháp lý được xác định là ưu tiên hàng đầu nhằm tạo môi trường minh bạch, thuận lợi cho doanh nghiệp.

Cùng với đó, Việt Nam sẽ đầu tư hai trung tâm logistics quy mô lớn tại phía Nam, nâng cao năng lực kết nối quốc tế, giảm chi phí vận chuyển và hỗ trợ thương mại xuyên biên giới. Một mục tiêu khác là nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp logistics trong nước, vốn còn nhỏ lẻ và tập trung ở thị trường nội địa, đồng thời khuyến khích vươn ra quốc tế, tìm kiếm cơ hội mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu. "Chúng tôi muốn thúc đẩy các doanh nghiệp vươn ra thị trường quốc tế, tìm kiếm đối tác và cơ hội mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu", ông Hải nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, theo ông Hải, chiến lược không chỉ tập trung vào hạ tầng mà còn hướng tới phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và logistics xanh. Việt Nam sẽ ưu tiên đào tạo nhân lực có kỹ năng quốc tế, thích ứng nhanh với công nghệ mới. Các hiệp hội như VLA (Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam) sẽ được phát huy vai trò trong việc xây dựng một cộng đồng logistics gắn kết và hỗ trợ lẫn nhau.

Chiến lược còn đề cập việc hình thành các khu thương mại tự do để thu hút đầu tư, phát triển dịch vụ logistics giá trị cao, đồng thời khai thác hành lang kinh tế Đông – Tây kết nối miền Trung với Lào, Campuchia và Myanmar, mở ra động lực tăng trưởng mới cho khu vực. "Với chiến lược mới, Việt Nam mong muốn trở thành một điểm đến hấp dẫn hơn cho các nhà đầu tư quốc tế, đồng thời nâng tầm năng lực logistics nội địa để bắt nhịp với xu thế toàn cầu hóa mới," ông cho biết.