Qua 5 năm thực hiện Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 490/QĐ-TTg ngày 7/5/2018, đến nay cả nước đã có 63/63 tỉnh, thành phố đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP.

Đã có 10.322 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, trong đó 67,3% sản phẩm 3 sao, 31,2% sản phẩm 4 sao, 0,8% sản phẩm tiềm năng 5 sao và 42 sản phẩm 5 sao. Bên cạnh đó, đã có 5.361 chủ thể OCOP, trong đó có 38,1% là hợp tác xã, 24,2% là doanh nghiệp, 34,9% là cơ sở sản xuất/hộ kinh doanh, còn lại là tổ hợp tác.

Các địa phương đã khai thác được tiềm năng, thế mạnh để phát triển sản phẩm OCOP, điển hình như: vùng Đồng bằng sông Hồng chiếm 31,36% tổng sản phẩm OCOP cả nước; vùng miền núi phía Bắc chiếm 19,8% và vùng Đồng bằng sông Cửu Long chiếm 18,4%.

SẢN PHẨM CHƯA “BỀN VỮNG”

Tại hội nghị “Kết nối tiêu thụ sản phẩm OCOP” ngày 5/12, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn - Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho rằng sản phẩm OCOP đang từng bước khẳng định được giá trị và chất lượng trên thị trường, được người dân tín nhiệm.

Đặc biệt, các sản phẩm OCOP 5 sao đã được lãnh đạo Đảng và Nhà nước tin tưởng, lựa chọn làm quà tặng trong các hội nghị quan trọng và các chuyến công tác nước ngoài, được một số bộ, ngành sử dụng làm quà tặng đại biểu trong các hội nghị của ngành.

Tuy nhiên, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn thẳng thắn cho rằng việc tiêu thụ các sản phẩm OCOP còn nhiều khó khăn, hạn chế nhất định. Sản phẩm chế biến còn ít, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ. Trình độ quản trị sản xuất, kinh doanh của các hợp tác xã, doanh nghiệp, chủ cơ sở, kinh doanh còn thấp.

Cùng với đó thói quen phát triển thụ động, hiểu biết về sản phẩm, năng lực nghiên cứu và phát triển còn yếu dẫn đến năng suất, chất lượng, số lượng sản phẩm chưa cao, sức cạnh tranh của sản phẩm còn hạn chế nên việc triển khai chương trình chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế của tỉnh. Đặc biệt là việc quảng bá, tiêu thụ sản phẩm OCOP chưa được như mong muốn trong bối cảnh sức mua trong nước còn yếu sau đại dịch Covid-19.

Ông Đặng Quý Nhân, Phó trưởng phòng Quản lý Chương trình OCOP, Văn phòng điều phối nông thôn mới Trung ương (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đồng tình cho rằng số lượng sản phẩm OCOP tăng nhanh nhưng chưa thực sự bền vững; nguồn lực triển khai chủ yếu là lồng ghép, cơ chế chính sách còn chưa đồng bộ,…

Hơn nữa, sự tham gia của các chủ thể vào Chương trình OCOP chưa được chủ động. Hoạt động đổi mới, sáng tạo trong phát triển sản phẩm tuy có kết quả nhưng vẫn còn hạn chế so với tiềm năng.

Bên cạnh đó, công tác xúc tiến thương mại còn manh mún, thiếu đồng bộ, chưa tạo được điểm nhấn nổi trội và đặc sắc,... Công tác quản lý, giám sát sản phẩm sau khi được công nhận còn là vấn đề nổi cộm cần được quan tâm và đẩy mạnh.

Ông Hoàng Hoa Quân, Phó Trưởng phòng Quản lý Lữ hành, Cục Du lịch quốc gia Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đánh giá, lĩnh vực du lịch có nhiều dư địa cho tiêu thụ sản phẩm OCOP. Đến hết tháng 11 cả nước đã đón được 11,2 triệu lượt khách quốc tế.

Với khách nội địa, hết tháng 11 đạt 103 triệu lượt khách. Tổng thu từ khách du lịch đến nay đã đạt 98% mục tiêu đặt ra, đạt 650 nghìn tỷ đồng. Như vậy, với số lượng khách du lịch đến và đi, luân chuyển qua các tỉnh thành, đây là thị trường lớn để tiêu thụ các sản phẩm OCOP, tiềm năng cho xuất khẩu tại chỗ.

Mặc dù vậy, điểm hạn chế hiện nay là khách du lịch thiếu thông tin về sản phẩm OCOP. Dù có hơn 10 nghìn sản phẩm OCOP nhưng thực tế cho thấy điểm tập trung giới thiệu sản phẩm này ở địa phương chưa nhiều, phục vụ khách du lịch lại càng hiếm. Chỉ có một số địa phương làm được còn lại hầu hết chưa.

ĐẨY MẠNH CÁC PHƯƠNG THỨC QUẢNG BÁ

Thực tế ông Nhân đánh giá, trong các hệ thống siêu thị trong nước hiện nay, số lượng sản phẩm OCOP rất ít, chưa đến 10 sản phẩm được bày bán trong siêu thị. Trong khi sản phẩm OCOP xuất khẩu được ra 12 thị trường nước ngoài nhưng không thể vào được siêu thị trong nước.

“Tại sao không tạo ra quầy riêng ở siêu thị để các chủ thể bày bán – có sân chơi để giới thiệu sản phẩm OCOP giống như ở Nhật. Điều này cần có chính sách từ Chính phủ, các bộ ngành địa phương. Nếu chúng ta làm được thì hoàn toàn sản phẩm OCOP Việt Nam có thể phát triển rộng hơn, còn nếu như bây giờ thì rất khó”, ông Nhân nhìn nhận.

Theo ông Quân," Xu hướng du lịch hiện nay của du khách là hướng về những vùng quê, tìm kiếm những trải nghiệm mới ở đây, do đó cần tận dụng điều này để nâng cao giá trị của từng sản phẩm OCOP", ông Quân gợi ý, đồng thời đề xuất cần có thêm nhiều điểm trải nghiệm sản phẩm ở các địa phương du lịch, khi ấy giá trị các sản phẩm OCOP sẽ tăng lên nhiều. Nếu sản phẩm chỉ bày trên kệ thì không hấp dẫn nhiều khách du lịch mà cần có trải nghiệm, đến nơi sản xuất, thực tế mắt nhìn thấy, khi ấy khách du lịch không những mua về làm quà mà tính lan toả qua truyền miệng cũng rất hiệu quả.

Mặt khác theo ông Quân, các địa phương có sản phẩm OCOP cần có hạ tầng tốt cho khách du lịch đến, có bãi đỗ xe cho khách và có điểm tập trung đa dạng các sản phẩm OCOP của địa phương.

Nhằm hỗ trợ thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm OCOP trong thời gian tới, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn đề xuất một số giải pháp.

Đó là, tiếp tục duy trì và phát triển các kênh phân phối đã được xây dựng và thúc đẩy bán hàng đa kênh đối với các điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP đã có sẵn.

Đồng thời đẩy mạnh công tác kết nối, xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm OCOP gắn với du lịch, ẩm thực, văn hóa, nâng cao nhận thức về chuyển đổi số và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, thương mại điện tử trong công tác giới thiệu, quảng bá, kinh doanh và tiêu thụ sản phẩm.

“Đây là yếu tố cần thiết để kết nối và đưa sản phẩm đến gần hơn với người tiêu dùng nhằm kích thích tiêu thụ, thúc đẩy sản xuất, thu hẹp khoảng cách chênh lệch giữa các vùng miền, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao thu nhập của người dân”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Mặt khác, tiếp tục đẩy mạnh công tác truyền thông, quảng bá cho sản phẩm OCOP và các điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP. Đẩy mạnh công tác quản lý thị trường và bảo vệ thương hiệu của các sản phẩm OCOP.