Thẩm định dự thảo Nghị quyết của Chính phủ quy định về chính sách tạm cư để xử lý khó khăn khi bị thu hồi đất

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, quá trình thực hiện Luật Đất đai 2024, một số địa phương phản ánh pháp luật về đất đai hiện hành (khoản 7 Điều 111 Luật Đất đai năm 2024) có quy định về chính sách tạm cư đối với trường hợp bố trí tái định cư tại chỗ, khi thực hiện dự án đầu tư xây dựng khu đô thị và giao UBND cấp tỉnh quy định chi tiết nội dung này; nhưng chưa có quy định về chính sách tạm cư đối với trường hợp bố trí tái định cư tại chỗ khi thực hiện các dự án khác (không phải là dự án đầu tư xây dựng khu đô thị), dự án bố trí tái định cư theo tuyến công trình chính, dự án đầu tư công khẩn cấp mà cần phải quyết định thu hồi đất trước khi bố trí tái định cư, để rút ngắn thời gian thực hiện.

Mặt khác, điểm g khoản 5 Điều 87 Luật Đất đai có quy định cho phép ban hành quyết định thu hồi đất trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày người có đất thu hồi tự nguyện bàn giao đất cho Nhà nước và đã được bố trí tạm cư, hoặc được chi trả kinh phí tạm cư. Tuy nhiên, không có quy định giao cho UBND cấp tỉnh quy định nội dung này, dẫn đến vướng mắc khi tổ chức thực hiện. Đồng thời, pháp luật về đất đai cũng chưa quy định cơ chế thưởng cho người bàn giao đất trước thời hạn khi thu hồi đất thực hiện dự án khác không phải là dự án đầu tư xây dựng khu đô thị. 

NHIỀU ĐỊA PHƯƠNG THỰC HIỆN BIỆN PHÁP HỖ TRỢ KHÁC

Ngoài ra, về vướng mắc liên quan đến bố trí tạm cư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có văn bản hướng dẫn địa phương, theo hướng căn cứ quy định tại điểm g khoản 5 Điều 87, khoản 2 Điều 108 Luật Đất đai, UBND cấp tỉnh chỉ đạo UBND cấp xã thực hiện biện pháp hỗ trợ khác (hỗ trợ tạm cư) cho hộ gia đình, cá nhân đủ điều kiện bố trí tái định cư trong thời gian chờ bố trí tái định cư khi thu hồi đất thực hiện các dự án đầu tư không phải là dự án đầu tư xây dựng khu đô thị theo thẩm quyền. Song thực tế, thời gian qua, khi thực hiện thu hồi đất theo điểm g khoản 5 Điều 87 Luật Đất đai, nhiều địa phương đã thực hiện biện pháp hỗ trợ khác (hỗ trợ tạm cư) cho người có đất thu hồi trong thời gian chờ bố trí tái định cư đối với dự án đầu tư khác không phải là dự án đầu tư xây dựng khu đô thị khoản 7 Điều 111 Luật Đất đai năm 2024.

Vì vậy, để có cơ sở pháp lý cho địa phương ban hành quy định về chính sách tạm cư để áp dụng thống nhất trên địa bàn (không phải xem xét, quyết định việc tạm cư với từng trường hợp cụ thể thông qua biện pháp hỗ trợ khác), giảm chi phí tuân thủ, thuận lợi trong thực hiện, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, thì việc ban hành Nghị quyết của Chính phủ quy định về chính sách tạm cư, để xử lý khó khăn, vướng mắc khi Nhà nước thu hồi đất là cần thiết, có đầy đủ cơ sở chính trị, pháp lý và cơ sở thực tiễn.

Nghị quyết ban hành nhằm kịp thời xử lý vướng mắc về chính sách tạm cư khi thu hồi đất trước khi bố trí tái định cư đối với dự án khác, không phải là dự án đầu tư xây dựng khu đô thị như: dự án bố trí tái định cư theo tuyến công trình chính, dự án đầu tư công khẩn cấp, mà cần phải quyết định thu hồi đất trước khi bố trí tái định cư để rút ngắn thời gian thực hiện; nhằm giải quyết khoảng trống pháp lý trong tổ chức thực hiện, giảm chi phí tuân thủ, thuận lợi trong thực hiện, đảm bảo quyền lợi cho người sử dụng đất, rút ngắn thời gian thu hồi đất đáp ứng yêu cầu cấp bách về tiến độ hoàn thành các dự án trọng điểm.

 CHÍNH SÁCH TẠM CƯ LÀ NỘI DUNG QUAN TRỌNG

Tại buổi thẩm định, các thành viên Hội đồng cho rằng việc quy định về chính sách tạm cư để xử lý khó khăn, vướng mắc khi Nhà nước thu hồi đất là nội dung rất quan trọng, cơ quan chủ trì soạn thảo cần cân nhắc việc áp dụng Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật. 

Bên cạnh đó, Hội đồng nêu rõ Luật Đất đai 2024 đã giao Chính phủ quy định chi tiết về bố trí tái định cư nên việc quy định chính sách tạm cư hoàn toàn có thể thuộc thẩm quyền của Chính phủ và UBND cấp tỉnh, chứ không phải thẩm quyền của Quốc hội. Do đó, việc cơ quan chủ trì soạn thảo xây dựng Nghị quyết của Chính phủ quy định về chính sách tạm cư để xử lý khó khăn, vướng mắc khi Nhà nước thu hồi đất để điều chỉnh thay luật là không cần thiết. Mặt khác, hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tham mưu ban hành Nghị quyết tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về đất đai, cần nghiên cứu đưa vào Nghị quyết của Quốc hội để giải quyết tổng thể. 

Phát biểu kết luận thẩm định, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú cho rằng quy định về chính sách tạm cư đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn, một số địa phương đã thực hiện, nên cần cân nhắc tiếp tục thực hiện theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. 

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú cũng nhấn mạnh, hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường tham mưu trình Quốc hội Nghị quyết tháo gỡ, khó khăn, vướng mắc về đất đai. Vì vậy, cơ quan chủ trì soạn thảo báo cáo Chính phủ sớm trình Nghị quyết của Quốc hội tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về đất đai, trong đó, xem xét cho cơ chế về chính sách tạm cư để xử lý khó khăn, vướng mắc khi Nhà nước thu hồi đất có hiệu lực ngay. Không ban hành Nghị quyết của Chính phủ quy định về chính sách tạm cư để xử lý khó khăn, vướng mắc khi Nhà nước thu hồi đất theo cơ chế Nghị quyết số 206/2025/QH15.

Ngoài ra, Thứ trưởng đề nghị bổ sung nội dung đánh giá, nhất là xác định nguồn tài chính để bảo đảm thực hiện; tiếp tục rà soát, phối hợp với Bộ Công an để bảo đảm vấn đề liên quan đến an ninh; tiếp tục hoàn thiện một số vấn đề để bảo đảm tính hợp lý, khả thi.