Lũy kế đến hết năm 2018, tổng giá trị các khoản vay được Chính phủ bảo lãnh lên tới 27,7 tỉ USD, trong đó 23,6 tỉ USD vốn vay nước ngoài, 4,1 tỉ USD vốn vay trong nước - thông tin được đưa ra tại báo cáo tổng hợp tình hình bảo lãnh chính phủ năm 2018 mới được Bộ Tài chính gửi Thủ tướng Chính phủ.

Báo cáo cũng cho biết nhiều dự án được Chính phủ bảo lãnh do khó khăn về tài chính đã không có khả năng trả nợ, đang phải thanh lý tài sản để thu hồi vốn hoặc phải tái cơ cấu do nợ quá hạn cao, hoặc Chính phủ phải dùng nguồn tiền từ Quỹ Tích lũy trả nợ quốc gia trả nợ thay.

Ngành điện chiếm tỷ trọng bảo lãnh lớn nhất

Báo cáo của Bộ Tài chính cho biết, trong các lĩnh vực quan trọng được Chính phủ bảo lãnh vay vốn thì ngành điện chiếm tỷ trọng lớn nhất, bởi các dự án đầu tư nguồn điện đảm bảo lượng điện tiêu thụ và có hợp đồng bán điện dài hạn nên có nguồn thu ổn định và đảm bảo khả năng trả nợ tốt so với các lĩnh vực khác.

Tuy nhiên, bảo lãnh trong lĩnh vực điện tập trung chủ yếu tại một số tập đoàn lớn, như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Dầu khí Quốc gia (Petro Vietnam) và Tập đoàn Công nghiệp Than khoáng sản (TKV-Vinacomin). Tổng vốn đã cấp bảo lãnh cho EVN đến 31/12/2018 chiếm tỷ trọng lớn nhất trong lĩnh vực điện, chiếm 58,43%, nhưng đã giảm 1,94% so với năm 2017 (60,37%), trong khi con số này của Petro Vietnam đã tăng lên 1,54% so với năm 2017, chiếm 17,61%.

Bảo lãnh vay vốn cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực điện.

Chi tiết hơn, Chính phủ đã bảo lãnh vay vốn (lũy kế đến 31/12/2018) cho EVN là 10,1 tỷ USD, Petro Vietnam là 3,3 tỷ USD, Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia EVN/NPT) là 615 triệu USD, TKV là 578,2 triệu USD, và các công ty khác là 2,6 tỷ USD. Tổng cộng bảo lãnh vốn vay cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực điện lũy kế đến 31/12/2018 là 17,3 tỷ USD.

Mặc dù trong năm 2018, Bộ Tài chính không thực hiện cấp bảo lãnh Chính phủ cho các dự án vay vốn trong nước, tuy nhiên, đối với lĩnh vực điện, Chính phủ đã cấp bảo lãnh cho hai dự án điện là Nhà máy Nhiệt điện Sông Hậu 1 và Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 4 mở rộng với giá trị 1,6 tỷ USD.

Theo Bộ Tài chính, việc bảo lãnh trong lĩnh vực điện tập trung chủ yếu tại một số tập đoàn lớn (EVN, Petro Vietnam, Vinacomin) với trị giá vay lớn tạo nên tỷ trọng dư nợ lớn trong danh mục sẽ làm tăng rủi ro nếu doanh nghiệp có vấn đề về tài chính.

Về hiện trạng nợ của các doanh nghiệp điện, báo cáo của Bộ Tài chính cho biết, các dự án ngành điện hiện đều đang trả nợ bình thường, một số dự án của EVN và PVN đã trả nợ trước hạn. Dự án gặp khó khăn dài hạn trong quá trình vận hành và trả nợ là Xekaman 3 của Công ty Cổ phần Điện Việt Lào (bị sự cố địa chất bất khả kháng và vẫn đang trong quá trình khắc phục).

Ngoài lĩnh vực điện, lĩnh vực hàng không cũng được Chính phủ bảo lãnh cho vay hàng tỉ USD, trong đó gồm Tổng công ty Hàng không Việt Nam (VNA) và Công ty Cổ phần Cho thuê máy bay (VALC). Cụ thể, VNA được bảo lãnh vay nợ 1,03 tỉ USD, VALC được bảo lãnh cho vay nợ 297,4 triệu USD.

Cũng theo báo cáo của Bộ Tài chính, Chính phủ tiếp tục bảo lãnh cho 2 ngân hàng chính sách phát hành trái phiếu để huy động vốn. Tính đến ngày 31/12/2018, Ngân hàng Chính sách xã hội đã phát hành thêm 9.670 tỉ đồng trái phiếu, nâng mức dư nợ bảo lãnh trái phiếu lên 39.331 tỉ đồng. Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) được bảo lãnh phát hành thêm 16.545 tỉ đồng, nâng tổng dư nợ trái phiếu lên 118.406 tỉ đồng, giảm 7.885 tỷ đồng so với dư nợ đầu kỳ.

Nhiều dự án không có khả năng trả nợ

Trong năm 2018, các dự án bảo lãnh vay trong và ngoài nước đều trả nợ đầy đủ và đúng hạn. Có 8 dự án đã kết thúc trả nợ nước ngoài, 3 khoản vay đã thực hiện trả nợ trước hạn với trị giá 90 triệu USD (1 khoản vay của Petro Vietnam, 2 khoản vay của VNA).

Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho biết, trong năm 2018, Quỹ Tích lũy trả nợ vẫn phải ứng vốn trả nợ cho Tổng công ty Giấy Việt Nam với số tiền là 7,61 triệu EUR (tương đương 8,13 triệu USD), nâng tổng trị giá ứng trả lên 82,6 triệu EUR (tương đương khoảng 97 triệu USD). Đến hết năm 2018, Bộ Công Thương và Tổng công ty Giấy Việt Nam vẫn chưa thể xử lý xong tài sản dự án Nhà máy giấy Phương Nam để thu hồi cho Quỹ Tích lũy trả nợ.

Đối với nhà máy Giấy Phương Nam, Bộ Tài chính cho biết, dự án này hoàn toàn mất khả năng trả nợ và đang phải thanh lý tài sản để thu hồi vốn. Do khó khăn về tài chính nên dự án này không thể trả nợ các kỳ từ năm 2008 đến nay, do đó, Quỹ Tích lũy trả nợ buộc phải ứng tiền trả nợ.

Quỹ Tích lũy trả nợ cũng phải ứng cho dự án BT Đường cao tốc La Sơn - Túy Loan của Bộ Giao thông Vận tải 44,1 triệu USD do vẫn chưa được Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình cấp có thẩm quyền bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Dự án La Sơn - Túy Loan, theo Bộ Tài chính, là vấn đề nổi cộm và cần phải xử lý dứt điểm để tránh vi phạm nghĩa vụ của bên vay và bên bảo lãnh là Chính phủ.

Bên cạnh đó, một loạt các dự án xi măng được Chính phủ bảo lãnh nợ vay cũng đang gặp khó khăn, có nợ quá hạn cao, như dự án Xi măng Thái Nguyên, Xi măng Đồng Bành, Xi măng Hạ Long và đang phải thực hiện tái cơ cấu tài chính với Quỹ Tích lũy trả nợ.

Cụ thể, dự án Xi măng Hạ Long do Tổng công ty Sông Đà là chủ đầu tư, do khó khăn tài chính nên không trả được nợ các kỳ từ năm 2012 - 2015 và đã phải vay tạm ứng Quỹ Tích lũy để trả nợ nước ngoài với tổng số tiền nợ gốc là 52,21 triệu EUR (tính đến 31/1/2018), đồng thời cũng đã có nợ quá hạn với Quỹ Tích lũy. Hiện Bộ Xây dựng đang đề xuất phương án tái cơ cấu nợ vay Quỹ Tích lũy trả nợ của dự án nhưng chưa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Dự án Xi măng Đồng Bành có nợ vay tạm ứng Quỹ Tích lũy để trả nợ với tổng số tiền 16,55 triệu USD (đến cuối năm 2018) và đã có nợ quá hạn với Quỹ Tích lũy. Hiện, dù Xi măng Đồng Bành đã đi vào sản xuất ổn định thời gian gần đây nhưng vẫn phải vay 16,55 triệu USD để có tiền trả nợ.

Cuối cùng là dự án Xi măng Thái Nguyên do Tổng công ty Xây dựng công nghiệp Việt Nam - Vinaincon - là chủ đầu tư. Cũng do khó khăn tài chính nên không trả được nợ các kỳ từ năm 2011. Vinaincon đã phải vay tạm ứng Quỹ Tích lũy với tổng số tiền 30,79 triệu EUR để trả nợ nước ngoài. Hiện dự án vẫn còn nợ Quỹ Tích lũy trả nợ và có phát sinh quá hạn với Quỹ năm 2018.