Nhân dịp năm mới Nhâm Dần, Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature) phát động chiến dịch truyền thông “Cao nhân không cần cao hổ”, kêu gọi người dân không sử dụng sản phẩm từ hổ nói chung và cao hổ nói riêng.

Chiến dịch truyền thông này mong muốn gửi đi thông điệp rằng chính lối sống lành mạnh, lý trí khôn ngoan và tâm thế vững vàng để nói không với những hành vi sai trái sẽ giúp chúng ta trở nên đẳng cấp, chứ không phải việc tặng, biếu hay sử dụng một món hàng chết chóc như cao hổ và các sản phẩm khác từ động vật hoang dã.

Ngoài việc nói không với sử dụng cao hổ và các sản phẩm từ hổ, bất cứ ai cũng có thể đóng góp vào việc bảo tồn loài hổ khi tố giác các hành vi buôn bán trái pháp luật các sản phẩm từ hổ, cũng như các loài động vật hoang dã khác. 

CAO HỔ CÓ PHẢI “THẦN DƯỢC”?

Theo thống kê, trong giai đoạn 1999-2018, phần lớn tang vật từ gần ⅔ các vụ bắt giữ liên quan đến buôn bán hổ trái phép là các sản phẩm từ xương hổ. 83% giao dịch mua sản phẩm từ hổ của người Việt cũng không gì khác ngoài cao hổ (số liệu của Văn phòng Liên Hợp Quốc về chống Ma túy và Tội phạm – UNODC).

Theo Thạc sĩ Hoàng Khánh Toàn, Chủ nhiệm khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Quân đội 108, kẻ xấu thường dùng các loại cao xương động vật khác như trâu, bò, lợn, gà… mạo danh là cao hổ để bán với giá tương đương. Nguy hiểm nhất, chúng thường trộn một số thuốc Tây dạng chống viêm, giảm đau mạnh để lừa những người đang bị hành hạ bởi chứng đau khớp.

Trung tâm Dị ứng miễn dịch lâm sàng và chống độc Bệnh viện Bạch Mai đã phải tiếp nhận và điều trị cho không ít bệnh nhân bị các phản ứng dị ứng và nhiễm độc suy gan, thận…, thậm chí tử vong do các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên như sừng tê giác, mật gấu, xương cao hổ… 

Theo nghiên cứu của Tạp chí Bảo tồn Thiên nhiên thế giới mới đây vừa công bố báo cáo bằng tiếng Anh, các điều tra viên đã phỏng vấn trực tiếp 228 đối tượng bao gồm 182 người tiêu dùng cao hổ và 46 người có ý định tiêu dùng cao hổ.

Toàn bộ các cuộc phỏng vấn được thực hiện tại Hà Nội bởi đây được xem là thị trường chính cho các bộ phận và sản phẩm của hổ, đặc biệt là cao hổ, với đối tượng được khảo sát có độ tuổi từ 23 – 81, đa số là nam giới (84%), đã kết hôn (97%), có trình độ đại học (73%) hoặc trên đại học (14%). Khoảng một phần ba (27,6%) trong số những người được hỏi là quan chức chính phủ trong khi gần một nửa (43%) là chủ doanh nghiệp hoặc kinh doanh tự do.

Kết quả cho thấy khoảng 40% sử dụng cao hổ để điều trị xương và 32% sử dụng vì lợi ích sức khỏe nói chung, một số dùng cao hổ với mục đích ngăn ngừa bệnh tật. Gần một nửa số người được hỏi (46%) thừa nhận họ hoặc các thành viên trong gia đình đã mua cao hổ trong khi 48% tuyên bố nhận cao hổ như một món quà. Đáng chú ý là 44,3% những người được hỏi tin rằng sử dụng 100g cao hổ sẽ không chịu các chế tài pháp lý.

Phần lớn những người được khảo sát cũng sử dụng các loại thuốc và thực phẩm từ các loài động vật hoang dã quý hiếm khác như sừng tê giác (43%), mật gấu (89%), mật bò tót (37%), nhung hươu (45%), thịt và vảy tê tê (25,4%), vây cá mập (50%).

NUÔI NHỐT HỔ KHÔNG NGĂN ĐƯỢC NGUY CƠ TUYỆT CHỦNG

Nghiên cứu của Tạp chí Bảo tồn Thiên nhiên cũng đã thử đánh giá những giá động có thể xảy ra của việc nuôi hổ hợp pháp đối với nhu cầu tiêu dùng cao hổ tại Việt Nam và hậu quả của vấn nạn này đối với quần thể hổ.

Theo đó, trong khi thế giới chỉ còn khoảng 3.900 cá thể hổ hoang dã thì điều tra năm 2017 của Cơ quan Điều tra Môi trường (EIA) ước tính có hơn 8.000 cá thể hổ đang bị nuôi nhốt tại Trung Quốc, Lào, Thái Lan và Việt Nam trong các cơ sở thương mại từ nhỏ tới lớn.

Nhiều bằng chứng cho thấy hổ nuôi nhốt được đưa vào đường dây buôn bán, chủ yếu phục vụ nhu cầu làm thuốc và đồ trang trí tại Trung Quốc và Việt Nam. Theo báo cáo của EIA, trong thập kỷ qua, khoảng 40% số hổ bị bắt giữ do buôn bán bất hợp pháp có nguồn gốc nuôi nhốt.

Nuôi hổ vẫn được biện minh là một giải pháp giúp giảm áp lực đối với quần thể hổ hoang dã, tuy nhiên tác động thực sự của hoạt động này đối với nạn săn trộm và nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm từ hổ chưa bao giờ được đánh giá.

Tại Việt Nam, các cơ sở chăn nuôi hổ hiện có quy mô từ nhỏ (như hổ được nuôi bất hợp pháp tại các tầng hầm nhà dân ở Nghệ An) cho tới các địa điểm được cấp phép dưới chiêu bài du lịch và các trang trại nuôi nhốt hàng trăm cá thể hổ.

Theo các chuyên gia, trong khi các chiến dịch thay đổi hành vi và loại bỏ dần việc nuôi hổ là những giải pháp có thể giúp hổ hoang dã về lâu dài thì việc kiểm tra, rà soát ngay lập tức tất cả những cá thể hổ đang được nuôi nhốt là rất quan trọng.

Cơ sở dữ liệu ADN và dữ liệu nhận dạng sọc vằn sẽ giúp xác định nguồn gốc của bất kỳ cá thể hổ nào bị buôn bán từ các cơ sở nuôi nhốt. Các biện pháp này đã được các nhà chức trách ở các nước cho phép nuôi hổ hứa hẹn từ lâu nhưng đến nay vẫn chưa được áp dụng.

Song song với việc xây dựng cơ sở dữ liệu hổ nuôi, việc phục hồi các quần thể hổ hoang dã cũng rất quan trọng và sẽ phụ thuộc vào hành động của các quốc gia còn hổ.

Theo Đặng Vũ Hoài Nam, nghiên cứu sinh tại Đại học Copenhagen (Đan Mạch) là một trong những tác giả chính nghiên cứu, điều đáng lo ngại là có rất nhiều lỗ hổng và kẽ hở trong luật pháp ở Việt Nam mà những người kinh doanh sản phẩm từ hổ có thể lợi dụng để buôn bán sản phẩm bất hợp pháp này. 

Đặc biệt, hồ sơ của những người mua cao hổ từ nghiên cứu sẽ rất quan trọng để thiết kế các chiến dịch thay đổi hành vi của người tiêu dùng sang các lựa chọn y học thay thế bền vững hơn. Người mua thường là trung niên, giàu có, hay mua hàng xa xỉ và thuốc cổ truyền.

Do vậy, các chiến dịch nên được thiết kế dựa trên những hiểu biết sâu sắc về những người mua cao hổ chứ không phải công chúng nói chung bởi vì sản phẩm này chỉ được một nhóm người tiêu dùng cụ thể săn lùng.