Chứng khoán Việt vẫn chưa trưởng thành do phụ thuộc vào nhà đầu tư nhỏ lẻ, thiếu chuyên môn

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang trải qua giai đoạn tăng trưởng chưa từng có về cả điểm số lẫn thanh khoản trong bối cảnh nền kinh tế đang tăng trưởng mạnh mẽ. 

Đặc biệt, mới đây FTSE Russell đã chính thức nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ thị trường Cận biên lên thị trường Mới nổi thứ cấp. Việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam mang ý nghĩa lớn đối với sự phát triển kinh tế của đất nước, nâng hạng giúp thu hút vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài từ quỹ chủ động và quỹ chỉ số, cung cấp nguồn lực để doanh nghiệp mở rộng sản xuất, nâng cao cạnh tranh và vị thế quốc tế.

Trao đổi về vấn đề này trong Talk show Phố Tài chính mới đây, bà Nguyễn Hoài Thu, CFA, Phó Tổng Giám đốc Công ty Quản lý Quỹ VinaCapital nhấn mạnh: Thị trường chứng khoán Việt Nam đã không ngừng phát triển trong suốt 25 năm qua.

Hiệu suất của Việt Nam cũng tốt hơn nhiều thị trường chứng khoán châu Á khác trong thập kỷ gần đây. Bên cạnh đó, thanh khoản của thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay đang dẫn đầu ASEAN với giá trị giao dịch trung bình hàng ngày trên 1 tỷ USD, và sự kiện FTSE nâng hạng Việt Nam lên thị trường mới nổi thứ cấp là cột mốc lịch sử quan trọng trong tiến trình phát triển này.

Nâng hạng giúp tăng chiều sâu cho thị trường chứng khoán, khắc phục tình trạng nhà đầu tư cá nhân chiếm 90% giao dịch như hiện nay. Sự tham gia của nhà đầu tư tổ chức, với dòng vốn ổn định, sẽ góp phần làm giảm biến động thị trường, nâng cao tính bền vững và chất lượng giao dịch.

Cách tiếp cận đầu tư bài bản, phân tích dài hạn của họ lan tỏa tư duy đầu tư cơ bản, rất cần thiết cho thị trường Việt Nam hiện nay. Điều này giúp thị trường phát triển ổn định, hỗ trợ doanh nghiệp hiện thực hóa mục tiêu dài hạn, đồng thời nâng cao uy tín tài chính quốc tế của Việt Nam.

Để một thị trường vốn phát triển bền vững và thu hút được nhà đầu tư trong và ngoài nước mạnh mẽ hơn nữa sau nâng hạng, theo bà Thu, cần giải quyết bốn vấn đề chính:

Thứ nhất, cải thiện chất lượng “hàng hóa” trên thị trường. Hiện nay, cơ cấu vốn hóa mất cân bằng, với 60% tập trung vào ngân hàng và bất động sản. Tỷ lệ cổ phiếu lưu hành tự do tại nhiều doanh nghiệp lớn, đặc biệt doanh nghiệp nhà nước, còn thấp. Cần thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, khuyến khích IPO doanh nghiệp tư nhân trong các ngành công nghệ, tiêu dùng, y tế, công nghiệp để đa dạng hóa cơ hội đầu tư. 

Thứ hai, tăng cường giám sát tuân thủ pháp luật, xử lý nghiêm các hành vi thao túng giá cổ phiếu để củng cố niềm tin cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Thứ ba, sau nâng hạng của FTSE Russell, thị trường chứng khoán Việt Nam cần hướng tới nâng hạng bởi MSCI. Điều này đòi hỏi nới lỏng giới hạn sở hữu nước ngoài ở các ngành không cần thiết hạn chế, đồng thời triển khai cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP), thay thế giải pháp ký quỹ 100% tạm thời, nhằm thu hút dòng vốn tổ chức dài hạn.

Thứ tư, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô – yếu tố Việt Nam đã làm tốt và được nhà đầu tư quốc tế đánh giá cao. Tiếp tục duy trì nền tảng này là cần thiết để đảm bảo thị trường chứng khoán phát triển bền vững, hỗ trợ doanh nghiệp hiện thực hóa mục tiêu dài hạn, và nâng cao vị thế tài chính quốc tế.

Hiện nay, nhà đầu tư cá nhân chiếm tới 90% giá trị giao dịch hàng ngày, với tài khoản bình quân chỉ vài trăm triệu đồng, và thiếu các nguồn lực để phân bổ vốn hiệu quả (tri thức, kinh nghiệm, thời gian,...). So với các thị trường chứng khoán như Thái Lan nhà đầu tư cá nhân chiếm ~40%, Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào nhà đầu tư nhỏ lẻ, thiếu chuyên môn.

Điều này cho thấy thị trường chưa đạt đến giai đoạn trưởng thành, nơi nhà đầu tư tổ chức đóng vai trò chủ đạo.

Ngành quỹ đầu tư, một trụ cột quan trọng, có tổng tài sản đang được quản lý chỉ khoảng 6% GDP, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực. Số lượng người đầu tư vào chứng chỉ quỹ dưới 0,5% dân số, so với 20-50% ở các thị trường châu Á khác.

Dù một số quỹ mở (như các quỹ cổ phiếu do VinaCapital quản lý) đạt tăng trưởng ấn tượng (20-22%/năm), quy mô ngành quỹ vẫn còn quá nhỏ, cho thấy tiềm năng tăng trưởng lớn nhưng cũng phản ánh giai đoạn phát triển ban đầu nhiều khó khăn.

Để tiến tới giai đoạn chín muồi, Việt Nam cần tăng quy mô và tỷ trọng nhà đầu tư tổ chức, nâng cao tính chuyên nghiệp, và khuyến khích sự tham gia của quỹ đầu tư để phân bổ vốn hiệu quả hơn, đồng hành cùng mục tiêu vốn dài hạn của doanh nghiệp, qua đó giảm sự lệ thuộc vào hệ thống ngân hàng, giúp nền kinh tế phát triển bền vững.