Xung quanh vấn đề trên, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với bà Đỗ Thị Thìn, Phó chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam.

Qua 5 năm thực hiện, Luật Thuế thu nhập cá nhân nhìn chung đạt được mục tiêu thực hiện phân phối lại thu nhập, đảm bảo chính sách điều tiết công bằng và phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của Việt Nam. Trong điều kiện tăng cường hội nhập, chính sách thuế thu nhập cá nhân đã bảo đảm tính tương đồng với chính sách thuế của các nước trong khu vực và trên thế giới, nâng cao ý thức trách nhiệm về việc thực hiện nghĩa vụ thuế, tạo thói quen cho người dân về thực hiện nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân.

Tuy vậy, trong quá trình thực hiện, việc thực thi luật thuế thu nhập cá nhân còn gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh các nguyên nhân khách quan vẫn có các nguyên nhân chủ quan khác về mặt quy định thực thi Luật cũng như các văn bản hướng dẫn đưa ra còn thiếu tính thực tiễn, hoặc một số qui định về phạm vi đối tượng đánh thuế chưa phù hợp và chưa nhất quán. 

Vì vậy, để Luật Thuế thu nhập cá nhân mới đi vào cuộc sống một cách suôn sẻ, quá trình xây dựng các văn bản hướng dẫn dưới luật cần lưu ý những điểm chưa hợp lý trong các văn bản cũ.

Hiện chúng ta có hai biểu thuế là biểu thuế luỹ tiến từng phần áp dụng đối với thu nhập từ kinh doanh, thu nhập từ tiền lương, tiền công tính cho thu nhập năm; biểu thuế suất toàn phần áp dụng theo từng loại thu nhập và tính cho từng lần phát sinh thu nhập. 

Đối với thu nhập từ hoạt động kinh doanh bất động sản, Luật Thuế thu nhập cá nhân qui định hai mức thuế suất đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản: thu nhập chịu thuế từ chuyển nhượng bất động sản được xác định bằng giá chuyển nhượng bất động sản theo từng lần chuyển nhượng trừ giá mua bất động sản và các chi phí liên quan, thuế suất là 25%; trường hợp không xác định được giá mua và chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng bất động sản thì thu nhập chịu thuế được xác định là giá chuyển nhượng bất động sản, thuế suất là 2%. 

Qua thời gian thực hiện, việc quản lý thu thuế rất phức tạp, đặc biệt là đối với trường hợp cá nhân chuyển nhượng hợp đồng mua bán nhà ở hình thành trong tương lai.

Theo Thông tư 113/2011/TT-BTC được Bộ Tài chính ban hành ngày 4/8/2011 hướng dẫn sửa đổi TT 02/2010/TT-BTC tại điểm thuế suất qui định thuế suất là 25% trên thu nhập chuyển nhượng (giá chuyển nhượng trừ đi giá vốn). 

Trường hợp giá vốn không có hoá đơn, chứng từ hợp pháp đầy đủ để chứng minh thì áp dụng thuế suất 2% theo giá chuyển nhượng thực tế ghi trên hợp đồng chuyển nhượng; trường hợp trên hợp đồng chuyển nhượng không ghi giá chuyển nhượng hoặc ghi giá chuyển nhượng thấp hơn bảng giá đất, giá tính lệ phí trước bạ nhà do UBND cấp tỉnh quy định thì giá tính thuế lấy theo bảng giá đất, giá tính lệ phí trước bạ nhà do UBND cấp tỉnh quy định. 

Thế nhưng, với việc mua bán nhà ở hình thành trong tương lai, người dân bán nhà trong trường hợp nhà còn đang xây dựng thì chưa thể có giá tính lệ phí trước bạ. Vì vậy, theo tôi nên cho cá nhân được lựa chọn áp dụng mức thuế suất.

Thu nhập từ cổ phiếu thưởng hiện hành qui định không thu thuế ngay mà để khi nào chuyển nhượng thì kê khai thuế thu nhập từ đầu tư vốn và thuế thu nhập từ chuyển nhượng vốn, việc kê khai thực hiện tại chi cục thuế.

Theo tôi, những qui định này là khó thực hiện. Chúng ta nên thu thuế ngay khi cổ đông nhận được cổ phiếu thưởng tương tự như thưởng bằng hiện vật, không nên để việc kê khai thuế tại chi cục thuế, hoặc có thể không thu thuế với khoản thu nhập này.

Trường hợp này, các cán bộ thuế cần xem xét trong quá trình quyết toán thuế cho các cá nhân có thu nhập vãng lai lớn. Nếu tổng thu nhập chịu thuế đến mức phải áp dụng bậc thuế cao hơn thì cần truy thu. Thực tế đã có trường hợp, cán bộ thuế quyết toán và truy lĩnh thuế đối với cá nhân có thu nhập vãng lai hàng trăm triệu đồng nhưng mới tạm bị khấu trừ 10%.