Đánh giá mô hình tôm - lúa, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam cho rằng, mặc dù đem lại hiệu quả kinh tế cao, nhưng vẫn còn nhiều bất cập khó khăn về tổ chức sản xuất, kỹ thuật.

Ngày 16/5, tại Kiên Giang, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với UBND tỉnh Kiên Giang tổ chức hội thảo "Giải pháp xử lý môi trường sản xuất tôm - lúa vùng Đồng bằng sông Cửu Long". 

“HAI TRONG MỘT” CHO LỢI NHUẬN CAO GẤP 3 LẦN

Ông Trần Đình Luân, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, cho biết từ năm 2000,  Nghị quyết số 09/2000/NQ-CP cho phép chuyển đổi những vùng đất kém hiệu quả (sản xuất lúa, sản xuất muối, vùng đầm lầy ven biển) sang nuôi tôm.

Từ đó, mô hình đưa con tôm từ biển vào nuôi trên ruộng lúa (luân canh 1 vụ tôm, 1 vụ lúa) ở các tỉnh ven biển vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã phát triển rất nhanh, khởi đầu với phương thức quảng canh truyền thống và sau đó chuyển sang phương thức nuôi quảng canh cải tiến.

Mô hình nuôi tôm - lúa quảng canh truyền thống được áp dụng phổ biến ở Cà Mau và Bạc Liêu, nuôi với mật độ thưa 2 - 5 con/m2, thức ăn chủ yếu phụ thuộc vào nguồn thức ăn tự nhiên, năng suất khoảng 200 - 300 kg/ha. Nuôi tôm - lúa quảng canh cải tiến áp dụng nhiều ở Kiên Giang và Sóc Trăng, mật độ nuôi 5 - 10 con/m2, có bổ sung thức ăn công nghiệp, năng suất đạt 400 - 600 kg/ha.

Sản xuất lấp lại vụ lúa vào những tháng mùa mưa, với các giống trồng phổ biến là ST, Một Bụi Đỏ, OM2017, OM5451… năng suất đạt 5 - 6 tấn/ha. Trong vụ nuôi tôm, nông dân còn nuôi xen ghép thêm cua biển, cá nước mặn - lợ, vụ lúa thì thả xen thêm tôm càng xanh, cá nước ngọt để tăng hiệu quả sử dụng đất.

Ông Lê Quốc Anh, Phó chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang cho hay, Kiên Giang đã mạnh dạn chuyển đổi diện tích trồng lúa bị nhiễm mặn sang mô hình tôm – lúa từ rất sớm và cho hiệu quả kinh tế cao hơn 3-4 lần so với trồng lúa thâm canh. 

Năm 2017, toàn tỉnh chỉ có 6,5ha sản xuất tôm-lúa sạch, bền vững, đạt chuẩn hữu cơ, đến nay đã có 1.230 ha sản xuất đạt chuẩn và liên kết tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp.

Trong giai đoạn 2010 - 2020, diện tích tôm - lúa của tỉnh Kiên Giang tăng bình quân 6,67%/năm, bình quân lợi nhuận hơn 110 triệu/ha/năm. Trên cơ sở các mô hình sản xuất tôm - lúa hiệu quả, tỉnh tiếp tục phát triển mô hình tôm - lúa sạch với các giống lúa thơm như ST 24, ST5… chiếm hơn 80% diện tích canh tác tôm - lúa.

“Nông dân cũng đã nhanh chóng chuyển đổi tư duy từ tập trung sản xuất lúa sang phát triển kinh tế da dạng. Không chỉ nuôi xen các loại tôm sú, thẻ chân trắng, càng xanh mà còn kết hợp với cua biển, sò… Trồng lúa thơm chất lượng cao và đạt chuẩn hữu cơ, từ đó nâng cao giá trị, tăng thu nhập”, ông Lê Quốc Anh nhấn mạnh.

Ông Lê Quốc Anh cho rằng, để mô hình tôm – lúa tiếp tục được phát triển hiêu quả và bền vững, vấn đề môi trường, xử lý môi trường phải đảm bảo cho môi trường sinh thái của cả vùng là điều kiện tiên quyết quyết định năng suất, chất lượng con tôm, hạt lúa… 

NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN MÔ HÌNH BỀN VỮNG

Để góp phần cải thiện năng suất, sản lượng và hiệu quả kinh tế của mô hình luân canh tôm - lúa, ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho rằng, cần chú trọng quan tâm đến kỹ thuật nuôi, như: chọn giống chất lượng và được ương trước khi thả ra ruộng nuôi, tỷ lệ mương nước/vuông nuôi, độ sâu mực nước trên trảng vuông nuôi phải phù hợp.

Cần đảm bảo về mật độ cũng như số lần thả nuôi/vụ, thay nước có kiểm soát, quản lý tốt môi trường nuôi, nâng cao tỷ lệ sống, giảm chi phí sản xuất. Xây dựng chuỗi liên kết sản xuất tôm - lúa theo hướng hữu cơ, xây dựng thương hiệu và phát triển thị trường tiêu thụ…

 “Cần làm tốt công tác quy hoạch, xác định ranh giới diện tích nuôi tôm - lúa vùng ven biển vào đến đâu, ở những khu vực cụ thể nào. Đầu tư cơ sở hạ tầng đồng bộ, chủ động điều tiết nguồn nước, vì sản xuất tôm - lúa cần có cả nước mặn và nước ngọt”, ông Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau khuyến nghị.

Chủ trì hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam đánh giá cao việc chuyển đổi sản xuất tôm - lúa ở các tỉnh ven biển vùng Đồng bằng sông Cửu Long, mang lại hiệu quả tích cực cả về kinh tế, môi trường và xã hội.

“Đây là mô hình thích ứng tốt với biển đổi khí hậu, xâm nhập mặn. Diện tích chuyển đổi sang mô hình sản xuất tôm - lúa ở Đông bằng sông Cửu Long tăng nhanh trong thời gian qua và giá trị sản xuất hiện đạt hơn 100 triệu đồng/ha, mang lại thu nhập tốt cho nông dân vùng ven biển”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ đạo Tổng cục Thủy sản chủ trì, phối hợp với các đơn vị, địa phương tập trung nghiên cứu, phát triển mô hình tôm - lúa bền vững vùng Đồng bằng sông Cửu Long, góp phần thực hiện thành công kế hoạch hành động quốc gia phát triển ngành tôm Việt Nam đến năm 2025 và đề án tổng thể phát triển ngành công nghiệp tôm Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045.

Theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, mặc dù mô hình tôm – lúa đem lại hiệu quả kinh tế cao, nhưng vẫn còn nhiều bất cập khó khăn về tổ chức sản xuất, kỹ thuật… Do đó, để sản xuất tôm - lúa bền vững, hiệu quả, ngoài việc đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng, ứng dụng khoa học kỹ thuật thì cần phải tổ chức liên kết sản xuất theo mô hình hợp tác xã.

Cùng với đó, các địa phương trong vùng cần liên kết tạo vùng nguyên liệu lớn liên tỉnh, gắn với cánh đồng lớn. Cùng nhau xây dựng thương hiệu lúa thơm - tôm sạch vùng Đồng bằng sông Cửu Long, chứ không làm riêng lẻ từng địa phương.