Washington hiện đang tăng cường các biện pháp hạn chế khả năng sản xuất chip tiên tiến của Bắc Kinh và muốn nắm giữ sự thống trị đối với công nghệ chiến lược này. Các động thái gay gắt của Mỹ có thể sẽ thúc đẩy các công ty Trung Quốc chuyển sang các nhà sản xuất chip nội địa để tránh những gián đoạn do nhà cung ứng nước ngoài.

Chất bán dẫn đã nổi lên như một trong những lĩnh vực cạnh tranh gay gắt nhất trong cuộc chiến công nghệ Mỹ-Trung. Có chức năng như mạch máu trong nền kinh tế hiện đại, xuất hiện trong vô số sản phẩm từ iPhone đến máy bay chiến đấu, con chip dù kích thước siêu nhỏ nhưng đóng vai trò to lớn như “chìa khoá” mở ra đột phá công nghệ trong tương lai. Những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm theo đuổi sản xuất chip quan trọng đang vấp phải sự cản trở ngày càng lớn từ phía Washington.

NHỮNG ĐỘNG THÁI QUYẾT LIỆT CỦA MỸ

Mới đây, Washington đã ban bố hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc các sản phẩm chip xử lý đồ họa tiên tiến (GPU) của Nvidia và AMD – vốn là những linh kiện được sử dụng trong các ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và siêu máy tính. Động thái này diễn ra sau thông báo của Bộ Thương mại Mỹ hồi tháng 8 về việc cấm xuất khẩu phần mềm tự động hóa thiết kế điện tử (EDA) sang Trung Quốc, được sử dụng trong sản xuất chip thế hệ tiếp theo.

Trong khi có những động thái cứng rắn đối với tham vọng bán dẫn của Trung Quốc, Mỹ đang thúc đẩy các đối tác tại khu vực Đông Á là Đài Loan, Hàn Quốc và Nhật Bản thành lập liên minh công nghiệp “Chip 4”, mục đích muốn cô lập Trung Quốc khỏi hệ sinh thái công nghệ quốc tế. Mỹ hiện đang tăng cường các nỗ lực nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp nội địa, với việc Quốc hội thông qua Đạo luật CHIPS và Khoa học hồi cuối tháng 7 để cung cấp 52 tỷ USD trợ cấp cho các công ty sản xuất chip tại nước này.

Tháng 4/2021, Bộ Thương mại Mỹ đã đưa 7 thực thể siêu máy tính của Trung Quốc vào danh sách đen hạn chế giao thương do lo ngại vấn đề an ninh quốc gia.

“Mỹ đang cố gắng củng cố vai trò trung tâm của mình trong hệ sinh thái bán dẫn của thế giới và đảm bảo rằng Trung Quốc không thể sản xuất những con chip tiên tiến nhất”, ông Chris Miller, người viết cuốn sách sắp ra mắt mang tên "Chiến tranh chip: Cuộc chiến giành công nghệ quan trọng nhất thế giới", chia sẻ với hãng tin Al Jazeera.

“Việc kiểm soát các chất bán dẫn sẽ không chỉ định hình tương lai của nền kinh tế thế giới, từ lĩnh vực điện toán đám mây đến xe tự hành, nó còn là nền tảng cho sức mạnh quân sự”, ông Chris Miller nói thêm.

PHẢN ỨNG CỦA TRUNG QUỐC

Giống như một số nền kinh tế lớn khác, Trung Quốc phụ thuộc nhiều vào hoạt động sản xuất chất bán dẫn ở Đài Loan - vùng lãnh thổ này vốn chiếm hơn 90% nguồn cung chip cao cấp toàn cầu. Tuy nhiên, những năm gần đây, Trung Quốc đã đạt được các bước tiến đáng kể trong việc phát triển ngành công nghiệp nội địa.

Vào tháng 7/2022, Công ty chuyên phân tích công nghệ và sở hữu trí tuệ TechInsight cho rằng hãng đúc bán dẫn lớn nhất Trung Quốc là SMIC nhiều khả năng đã có thể sản xuất chip 7 nm, là một bước tiến lớn sau nhiều năm sản xuất chip ở nút 14 nm. SMIC, công ty được nhà nước hậu thuẫn, hiện đang tăng cường công suất đúc và có kế hoạch xây dựng nhà máy thứ tư tại Thiên Tân – theo tờ báo South China Morning Post.

Giám đốc tư vấn Ray Yang tại Viện nghiên cứu công nghệ công nghiệp Đài Loan, nhận định: “Hiện công ty công nghệ Trung Quốc Huawei không thể sử dụng các xưởng đúc nước ngoài, nên Trung Quốc đang phụ thuộc rất nhiều vào SMIC để sản xuất những con chip mà họ cần”.

Chuyên gia công nghệ Douglas Fuller tại Đại học Thành phố Hồng Kông chia sẻ: “Chip rất quan trọng đối với vũ khí thông minh. Đây là một trong những nguyên nhân khiến nhiều nhà hoạch định chính sách quan tâm đến sự phát triển của ngành công nghiệp bán dẫn Trung Quốc”.

Hãng tin Reuters trích dẫn nhận định của các nhà điều hành và chuyên gia phân tích trong ngành rằng việc Mỹ hạn chế xuất khẩu chip tiên tiến cần thiết liên quan đến AI sang Trung Quốc có thể tạo ra cơ hội cho các công ty khởi nghiệp nội địa trong thị trường chip đang phát triển nhanh của Trung Quốc. Công ty quản lý tài sản HWAS Assets đặt trụ sở tại Thượng Hải cũng cho rằng các động thái của Mỹ có thể sẽ thúc đẩy các công ty Trung Quốc chuyển sang các nhà sản xuất chip nội địa để tránh những gián đoạn do nhà cung ứng nước ngoài.

Theo tờ báo Financial Times, những hạn chế mới nhất của Mỹ đối với xuất khẩu công nghệ bán dẫn sang Trung Quốc đã tạo ra phản ứng gay gắt từ phía Bắc Kinh. Sau những tuyên bố ngoại giao, Bắc Kinh dự kiến sẽ tung ra “làn sóng” tài trợ nhằm thúc đẩy ngành sản xuất bán dẫn nội địa.

SCMP cho biết Trung Quốc đã chi kỷ lục 2,79 nghìn tỷ NDT (441 tỷ USD) cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) vào năm ngoái, tăng hơn 14% so với năm 2020. Trong khi dữ liệu từ Quỹ Khoa học Quốc gia Mỹ báo cáo nước này đã chi tới 708 tỷ USD cho R&D trong năm 2020.

Tuy nhiên, xét về tốc độ tăng chi R&D, Trung Quốc đã vượt Mỹ. Từ năm 2016 đến năm 2021, chi tiêu cho R&D của Trung Quốc tăng trung bình 12,3%/năm, cao hơn so với tốc độ tăng chi của Mỹ là 7,8%/năm. Giống như nhiều quốc gia khác trên thế giới, nền kinh tế Trung Quốc đã phải hứng chịu những thiệt hại do tác động của đại dịch Covid-19 suốt hơn 2 năm qua, nhưng chính phủ nước này tuyên bố sẽ nâng kinh phí cho hoạt động nghiên cứu để thúc đẩy những đổi mới.