Theo tin từ tờ báo Wall Street Journal hồi đầu tháng này, Tổng thống Donald Trump đang cân nhắc áp đặt mức phí lên đến 1,5 triệu USD đối với “tàu biển do Trung Quốc sản xuất hoặc tàu của các công ty vận tải biển do Trung Quốc sản xuất” khi cập cảng Mỹ.

TÁC ĐỘNG MẠNH TỚI DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU NĂNG LƯỢNG VÀ NÔNG SẢN

Đây là động thái nằm trong nỗ lực khôi phục ngành đóng tàu của Mỹ và giảm sự kiểm soát của Trung Quốc với ngành vận tải biển toàn cầu.

Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, động thái này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới chuỗi cung ứng năng lượng và nông nghiệp của Mỹ bởi doanh nghiệp xuất khẩu sẽ gặp khó khăn trong việc tìm tàu biển để vận chuyển hàng ra nước ngoài.

“Mức phí cảng trên có thể làm hạn chế số lượng tàu biển mà doanh nghiệp Mỹ cần để xuất khẩu nông sản, năng lượng, khoáng sản, hàng hóa trong lĩnh vực xây dựng và sản xuất khác cho khách hàng quốc tế”, theo cuộc phỏng vấn của hãng tin Reuters với một số doanh nghiệp xuất khẩu và dịch vụ vận tải lớn của Mỹ.

Trong một lá thư gửi Bộ trưởng Bộ Thương mại Mỹ Howard Lutnick ngày 12/3 mà Reuters xem được, ông Ernie Thrasher, CEO của công ty Xcoal Energy & Resources, cho biết một số chủ tàu đã từ chối chở than của Mỹ do mức phí đề xuất trên.

“Việc ban hành và thực thi mức phí này có thể làm đóng băng hoạt động xuất khẩu than của Mỹ trong vòng 60 ngày", ông Thrasher cho biết. “Phí này có thể làm tăng 35% chi phí vận chuyển than, khiến than Mỹ trở nên kém cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Việc này có thể dẫn tới một nhiều người lao động mất việc, theo cách trực tiếp hoặc gián tiếp".

Ông Thrasher cho biết lá thư trên vẫn chưa nhận được phản hồi.

Chia sẻ với Reuters, ông Chris Hamilton, của Hiệp hội Than West Virginia, cho biết các mỏ than ở bang này đang chuẩn bị sa thải thợ mỏ vì tồn kho than ngày càng lớn. 

Hiệp hội Xăng dầu Mỹ (API) cũng cho rằng mức phí đề xuất trên sẽ khiến các doanh nghiệp Mỹ gặp khó khăn khi xuất khẩu các mặt hàng năng lượng khác như dầu mỏ, khí tự nhiên hóa lỏng và nhiên liệu tinh chế. Ý kiến này đã được gửi tới Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTA) vào ngày 10/3.

Theo các chuyên gia, những tàu chở hàng rời và tàu chở các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm và nhiên liệu sẽ bị ảnh hưởng nặng nề hơn bởi không thể chia nhỏ chi phí cho nhiều khách hàng như các hãng vận tải container.

Ngành nông nghiệp Mỹ cũng sẽ bị ảnh hưởng khi phí cảng trên được áp dụng. Theo Liên đoàn Nông trại Mỹ (AFBF), nông dân Mỹ - những người đang phải chịu tác động nặng nền của thuế quan trả đũa từ Trung Quốc, Mexico và Canada - sẽ bị cuốn vào cuộc chiến phí tàu biển Trung Quốc này.

Theo dữ liệu của cơ quan thống kê Mỹ Census Bureau, Mỹ xuất khẩu khoảng 64 tỷ USD nông sản, thức ăn chăn nuôi và dầu thực vật trong năm 2024. Tính toán của AFBF cho thấy các công ty xuất khẩu nông sản nước này có thể phải chịu thêm 372-930 triệu USD chi phí vận tải mỗi năm do mức phí cảng mà ông Trump đề xuất.

“Các nhà xuất khẩu nông sản Mỹ vốn có lợi thế hơn so với đối thủ quốc tế nhờ mạng lưới vận tải hiệu quả và giá rẻ khi đưa sản phẩm ra thị trường nước ngoài. Nhưng khi chi phí tăng lên, thì mạng lưới này không còn hiệu quả nữa”, bà Alexa Combelic, giám đốc phụ trách quan hệ chính phủ của Hiệp hội Đậu nành Mỹ (ASA), nhận xét.

LIỆU CÓ KHẢ THI?

Đề xuất phí cảng trên của chính quyền Trump được đưa ra sau một cuộc điều tra về sự thống trị của Trung Quốc trong các lĩnh vực đóng tàu, hàng hải và logistics trên toàn cầu. Nhiều năm qua, các nghị sĩ Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ tại Mỹ đã cảnh báo về sự thống trị ngày càng tăng của quốc gia châu Á này trên biển. 

Theo dữ liệu tập đoàn ING của Hà Lan, gần 20% tàu container cập cảng Mỹ được đóng tại Trung Quốc. Tỷ lệ tàu biển do Trung Quốc sản xuất trên các tuyến xuyên Thái Bình Dương thậm chí còn cao hơn.

Trong dự thảo sắc lệnh hành pháp về mức phí trên nêu rõ: "An ninh quốc gia và sự thịnh vượng kinh tế của Mỹ đang bị đe dọa do hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc trong các lĩnh vực hàng hải, logistics và đóng tàu".

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đặt đang câu hỏi về tính pháp lý của mức phí này bởi các hiệp định thương mại quốc tế thường ngăn chặn những loại thuế và phí phân biệt đối xử như vậy. Nếu thực thi, Mỹ có thể đối mặt với nhiều thách thức pháp lý từ các đối tác thương mại lớn.

Bên cạnh đó, một số chuyên gia cho rằng đề xuất này cũng khó phục hồi ngành đóng tàu Mỹ. Hiện tại, nước này chỉ đóng được chưa tới 5 tàu biển mỗi năm - theo số liệu từ USTR.

"Mỹ và châu Âu không còn dư thừa công suất đóng tàu nữa. Nhật Bản và Hàn Quốc cũng không dư thừa nhiều, chỉ còn Trung Quốc. Vì vậy, rất khó để phục hưng ngày đóng tàu Mỹ", giáo sư Albert Veenstra của Đại học Erasmus Rotterdam (Hà Lan) nhận định.

Theo ông, song song với các chính sách khác trong chiến lược "nước Mỹ trên hết" của ông Trump, đề xuất phí cảng trên có thể gây rủi ro lớn cho thương mại và chuỗi cung ứng toàn cầu. 

"Nếu được thực thi, mức phí này không chỉ ảnh hưởng tới Trung Quốc mà nhiều chủ tàu nước ngoài khác. Sau cùng, tất cả đều thua thiệt", ông Veenstra nhận định. 

Hiện tại, đề xuất trên vẫn đang trong quá trình tham vấn và lấy ý kiến từ các bên liên quan trước khi đi đến quyết định cuối cùng.