Thống kê của Vụ Quản lý các công ty Quản lý quỹ và Quỹ đầu tư chứng khoán (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) cho thấy, tính đến cuối năm 2020, tổng giá trị tài sản quản lý của các công ty quản lý quỹ chỉ chiếm 5,5% GDP của Việt Nam. Nếu so sánh tỷ lệ này của Việt Nam với một số nước trong khu vực, theo đánh giá của nhiều chuyên gia chứng khoán, thì tiềm năng đối với hoạt động quản lý quỹ tại Việt Nam còn rất lớn.

SỐ LƯỢNG QUỸ ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN TĂNG GẤP 3 LẦN TRONG 10 NĂM

Năm 2003, công ty quản lý quỹ đầu tiên mang tên Công ty Liên doanh Quản lý quỹ đầu tư Việt Nam (VFM), ra đời với các hoạt động chính là quản lý quỹ, quản lý danh mục ủy thác đầu tư cho khách hàng.

Vụ Quản lý các công ty Quản lý quỹ và Quỹ đầu tư chứng khoán đánh giá, vào thời điểm ban đầu, hoạt động quản lý quỹ chỉ được thực hiện với các mô hình quỹ đóng, quỹ thành viên, với phương thức hoạt động tương đối đơn giản để các công ty quản lý quỹ mới thành lập dễ tiếp cận và vận hành.

Mặc dù vậy, trong giai đoạn 2004-2010, sự xuất hiện của 06 quỹ đầu tư chứng khoán dạng đóng gồm VFMVF1, VFMVF2, VFMVF4, PruBF1, MAFPF1, ACBGF đầu tiên niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam được cộng đồng nhà đầu tư quan tâm và tham gia tích cực.

Đến giai đoạn 2011-2021, khi khung pháp lý cho hoạt động của các công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư được tiếp tục được bổ sung với các mô hình quỹ mới như quỹ mở, quỹ ETF, quỹ bất động sản, nghiệp vụ quản lý quỹ mới thực sự phát triển mạnh mẽ.

Quỹ mở cũng chính là sản phẩm nền tảng để thiết kế các mô hình quỹ liên kết thị trường chứng khoán với các thị trường khác như thị trường bảo hiểm, thị trường trái phiếu Chính phủ.

Ngoài ra, trong suốt thời gian 2011-2021, hoạt động nghiệp vụ kinh doanh của các công ty quản lý quỹ được phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu.

Trong đó, hoạt động quản lý danh mục đầu tư cho khách hàng ủy thác cũng được chú trọng, và chủ yếu là khối khách hàng doanh nghiệp bảo hiểm luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng tài sản quản lý tại các công ty quản lý quỹ, đặc biệt là các hãng bảo hiểm có uy tín trên thế giới như Prudential, Manulife, Dai-ichiLife, ChubbLife.

Phân tích nguyên nhân tỷ trọng giá trị tài sản quản lý của các công ty quản lý quỹ trên GDP của Việt Nam còn khiêm tốn so với một số nước trong khu vực, Vụ Quản lý các công ty Quản lý quỹ và Quỹ đầu tư chứng khoán chỉ rõ thứ nhất, nhà đầu tư trong nước có thói quen tự đầu tư, gửi tiết kiệm với lãi suất ổn định thay vì ủy thác qua các quỹ đầu tư được quản lý bởi các chuyên gia tài chính.

Thứ hai, hệ thống đại lý phân phối chứng chỉ quỹ còn hạn chế.

Pháp luật chứng khoán cho phép các ngân hàng thương mại, doanh nghiệp bảo hiểm phân phối các chứng chỉ quỹ nhằm tận dụng mạng lưới rộng khắp của các tổ chức này.

Tuy nhiên, phân phối chứng chỉ quỹ đại đa số là phân phối trực tiếp qua công ty quản lý quỹ, công ty chứng khoán trong khi đó mạng lưới công ty quản lý quỹ, công ty chứng khoán chủ yếu tập trung ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh dẫn tới việc hạn chế tiếp cận công chúng nhà đầu tư và phát triển mạng lưới phân phối sản phẩm quỹ.

Thứ ba, chất lượng hoạt động của các công ty quản lý quỹ không đồng đều. Một số công ty quản lý quỹ hoạt động ổn định và phát triển tốt chủ yếu do có sự hỗ trợ của cổ đông là các định chế tài chính lớn như doanh nghiệp bảo hiểm, tổ chức tín dụng, công ty chứng khoán. Một số công ty hoạt động chưa hiệu quả, chưa huy động thành lập được quỹ.

NHÀ QUẢN LÝ TÀI SẢN CHUYÊN NGHIỆP

Tuy nhiên, Vụ Quản lý các công ty Quản lý quỹ và quỹ đầu tư chứng khoán khẳng định, hoạt động quản lý quỹ đầu tư chứng khoán tại Việt Nam trưởng thành nhanh chóng và đạt được nhiều dấu ấn quan trọng để đóng góp chung vào sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Vụ Quản lý các công ty Quản lý quỹ và quỹ đầu tư chứng khoán cho hay, dù ra đời rất muộn so với thế giới và phát triển trong giai đoạn không thuận lợi khi Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn bởi suy thoái kinh tế toàn cầu và đại dịch Covid-19, tuy nhiên, quản lý quỹ có một khung pháp lý đầy đủ, hoàn thiện và được định hướng phát triển một cách ổn định, an toàn, thận trọng dựa trên nền tảng những quy định pháp luật chặt chẽ theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế.

Từ đó, nhiều công ty quản lý quỹ xây dựng được hạ tầng phát triển hiện đại, có mô hình quản trị hiệu quả và tích cực đào tạo đội ngũ nhân viên có kinh nghiệm, chuyên môn.

Bên cạnh đó, các công ty quản lý quỹ, các quỹ đầu tư chứng khoán từng bước khẳng định vai trò là những nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp khi huy động, thành lập và phát triển được nhiều loại hình quỹ theo đúng mô hình hiện đại của thế giới.

Các công ty quản lý quỹ không ngừng nỗ lực mở rộng kinh doanh tìm kiếm khách hàng, gia tăng tổng giá trị tài sản ủy thác của nhà đầu tư và thực hiện quản lý chuyên nghiệp để góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán bền vững và đồng thời mang lại hiệu quả và niềm tin cho cộng đồng đầu tư.

Các công ty quản lý quỹ cũng phát huy vai trò là những nhà quản lý tài sản chuyên nghiệp cho các tổ chức tài chính lớn, đặc biệt là các doanh nghiệp bảo hiểm và các tổ chức tín dụng góp phần chuyên nghiệp hóa các hoạt động trên thị trường tài chính, ngân hàng.

Đến nay, nhiều doanh nghiệp bảo hiểm, ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán đã và đang chuyển hoàn toàn các hoạt động đầu tư tài chính sang các công ty quản lý quỹ để thực hiện quản lý hoạt động đầu tư bài bản theo đúng mô hình của các tổ chức tài chính hiện đại trên thế giới.

Ngoài ra, một số công ty quản lý quỹ chủ động, tích cực huy động vốn đầu tư từ nhà đầu tư nước ngoài, từng bước tạo ra một kênh dẫn vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài an toàn vào các doanh nghiệp Việt Nam, hỗ trợ tích cực cho các doanh nghiệp Việt Nam gọi vốn qua thị trường chứng khoán.

Các công ty quản lý quỹ phát huy vai trò là những nhà quản lý tài sản chuyên nghiệp cho các tổ chức tài chính lớn, đặc biệt là các doanh nghiệp bảo hiểm và các tổ chức tín dụng góp phần chuyên nghiệp hóa các hoạt động trên thị trường tài chính, ngân hàng.

Đến nay, nhiều doanh nghiệp bảo hiểm, ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán đã và đang chuyển hoàn toàn các hoạt động đầu tư tài chính sang các công ty quản lý quỹ để thực hiện quản lý hoạt động đầu tư bài bản theo đúng mô hình của các tổ chức tài chính hiện đại trên thế giới.

Sự phát triển của các quỹ đầu tư chứng khoán góp phần đa dạng hóa các kênh đầu tư của công chúng đầu tư, đồng thời cũng thúc đẩy đầu tư chứng khoán xanh và đầu tư có trách nhiệm theo xu hướng tiệm cận với thông lệ quốc tế vì mục tiêu phát triển bền vững.

Ngoài ra, thông qua sự phát triển của các quỹ trái phiếu hình thành kênh dẫn vốn hiệu quả từ nguồn vốn nhàn rỗi cá nhân đến với các doanh nghiệp có nhu cầu về vốn, góp phần hoàn thiện cấu trúc thị trường trái phiếu.

NÂNG CAO HIỆU QUẢ, ĐA DẠNG HOÁ LOẠI HÌNH

Trong thời gian tới, để thúc đẩy sự phát triển hoạt động của các công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư chứng khoán tại Việt Nam, Vụ Quản lý các công ty Quản lý quỹ và quỹ đầu tư chứng khoán nhấn mạnh, đầu tiên, cần nâng cao hiệu quả hoạt động của các công ty quản lý quỹ, đảm bảo năng lực và an toàn tài chính, tiếp cận và thực hiện việc quản trị công ty, quản trị rủi ro cũng như tuân thủ các chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp cao nhất theo thông lệ quốc tế.

Phấn đấu đến năm 2030 quy mô quản lý tài sản đạt khoảng 6-10% GDP.

Hai là, phát triển và đa dạng hóa các loại hình quỹ đầu tư, trong đó cần thúc đẩy quỹ hưu trí, các loại hình quỹ mới.

Ba là, nâng cao năng lực năng lực tài chính, năng lực cung cấp dịch vụ, năng lực cạnh tranh và quản trị rủi ro của các công ty quản lý quỹ.

Bốn là, mở cửa thị trường dịch vụ quản lý tài sản theo lộ trình hội nhập đã cam kết, kết hợp với việc nâng cao sức cạnh tranh của quản lý quỹ tại Việt Nam, nâng cao năng lực và chất lượng dịch vụ quản lý tài sản, năng lực quản trị rủi ro, đạo đức nghề nghiệp và năng lực quản trị doanh nghiệp.