Chiều 30/10/2023, phát biểu trước Quốc hội về các chương trình mục tiêu quốc gia, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang bày tỏ đồng tình với báo cáo của Đoàn giám sát, đánh giá cao những ý kiến trách nhiệm, giàu tinh thần xây dựng của các đại biểu Quốc hội nhằm góp phần giúp các chương trình này “về đích” đúng hạn, đáp ứng kỳ vọng của nhân dân cả nước.

Về tình hình chung, Phó Thủ tướng nêu rõ, so với khi báo cáo ở Kỳ họp thứ 5, việc triển khai thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia đã có những chuyển biến tích cực, đặc biệt là trong cơ chế chính sách ứng xử với nguồn vốn đầu tư phát triển.

Với 7 vấn đề lớn mà các đại biểu Quốc hội nêu ra trong suốt một ngày thảo luận về 3 chương trình mục tiêu quốc gia, Phó Thủ tướng cho biết về vấn đề phân cấp, từ đầu năm đến nay, tất cả các sửa đổi văn bản có liên quan đều tuân thủ nguyên tắc này, đem lại kết quả thiết thực. Chính các địa phương mới biết làm như thế nào là tốt nhất. Giải pháp này đã giúp các địa phương có thể giải quyết các vấn đề thực tiễn, thuận tiện trong lồng ghép các chương trình ở cùng một cấp thẩm quyền.

Trong thời gian tới, Phó Thủ tướng cho biết, Chính phủ sẽ trình thí điểm mỗi tỉnh lựa chọn một địa phương cấp huyện để thí điểm "trộn" 3 Chương trình mục tiêu quốc gia về nguồn vốn. Nếu nguồn vốn sự nghiệp dùng không hết, có thể chuyển thành nguồn vốn đầu tư phát triển. Đây là giải pháp tháo gỡ nút thắt lớn trong vấn đề này. Mỗi chương trình có một tỷ lệ nhất định giữa vốn Trung ương và địa phương.

Phó Thủ tướng ghi nhận và chia sẻ những khó khăn của các địa phương trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên, các nội dung này nằm trong kế hoạch trung hạn và được áp dụng theo luật nên chỉ trường hợp cá biệt mới vận dụng linh hoạt từ nguồn vốn dự phòng hoặc nguồn tiết kiệm chi để ứng xử với từng dự án đặc biệt.

Về việc chuyển vốn, Chính phủ dựa trên nguyên tắc phấn đấu để vốn năm 2022 giải ngân hết trong năm. Tuy nhiên, điều này chỉ có thể thực hiện nếu Quốc hội cho phép áp dụng cơ chế đặc thù tại kỳ họp này, để triển khai như nhiều đại biểu đã đề cập.

Hiện nay chỉ còn tháng 11, 12/2023 và tháng 1/2024 để giải ngân vốn của năm 2022. Phó Thủ tướng mong muốn Quốc hội coi đây là trường hợp đặt biệt để cho phép chuyển nguồn vốn năm 2022 đến 31/12/2024, để tránh bị cắt 13.000 tỷ đồng chủ yếu là vốn sự nghiệp, vốn đầu tư phát triển trong khi nguồn vốn cho các chương trình rất hạn hẹp, mục tiêu đặt ra rất lớn lao.

Hiện đang có nhiều vấn đề về mục tiêu, chỉ tiêu, đối tượng, Phó Thủ tướng cho biết, trong tháng 11, Chính phủ sẽ giải quyết hơn một nửa số nội dung đã nêu. Các nội dung còn lại sẽ được giải quyết khi có cơ chế đặc thù phù hợp. Ví dụ, Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững cần làm rõ khái niệm thu nhập thấp, đơn vị thụ hưởng nguồn vốn trong chính sách đào tạo nghề.

Đối với Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, cần làm rõ tiêu chí nông thôn mới nâng cao với tinh thần chỉ quy định khung và một số tiêu chí để địa phương quyết định cho phù hợp thực tế.

Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có thể bỏ một số nội dung khi không còn đối tượng hợp lý để dành nguồn vốn chuyển cho các chương trình khác… Bên cạnh đó là việc ứng xử với đất rừng, đất lúa. Trước mắt sẽ sửa đổi Nghị định số 156/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Lâm nghiệp... để giải quyết vấn đề này, Phó Thủ tướng nói.

Đối với vấn đề “đạt chuẩn hay không đạt chuẩn nông thôn mới sẽ mất đi nguồn lực” hay “thoát nghèo sẽ mất chính sách”, Phó Thủ tướng cho biết, Chính phủ sẽ điều chỉnh chính sách để sau khi thụ hưởng chương trình, mọi người có động lực tự vươn lên.

Phó Thủ tướng cũng mong muốn chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị xã hội vận động bà con, những người được thụ hưởng dự án, thụ hưởng những chương trình này phải có một tâm thế mới hơn, tích cực hơn để vượt qua sự ỷ lại thì mới có được kết quả tốt đẹp.

Trước đó, trong phiên thảo luận, đại biểu Vũ Xuân Hùng, đoàn Thanh Hóa nêu tình trạng chậm phân bổ vốn, phân bổ không đúng đối tượng, việc giao vốn sự nghiệp bất cập. Tiến độ giải ngân vốn của ba chương trình rất chậm, đến nay mới đạt được dưới 50% đặc biệt là vốn sự nghiệp đạt rất thấp…

Đại biểu nhận thấy, với những khó khăn cả về thể chế và về con người nếu không có giải pháp đột phá và cơ chế đặc thù, khả năng thực hiện mục tiêu cả giai đoạn 2021-2025 rất khó khăn. Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện ba chương trình, đại biểu đề nghị cần có nghị quyết đặc thù để phân cấp, phân quyền và có có chế như Chính phủ đề xuất để giải ngân vốn đầu tư nhanh.

Nhiều đại biểu để xuất cho phép chuyển nguồn, kéo dài thời gian thực hiện nguồn vốn 3 chương trình mục tiêu quốc gia. Tuy nhiên, bày tỏ quan tâm đến nội dung đề xuất kéo dài thời gian giải ngân vốn năm 2022-2023, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí, đoàn Tp. Hà Nội cho rằng đây là nội dung rất nên cân nhắc, bởi phiên thảo luận hôm nay là nhằm họp để bàn làm sao để hoàn thành cho tốt. Theo đại biểu, cùng lắm chỉ nên kéo dài đến hết quý I/2024, nếu qua thời gian này vẫn chưa hoàn thành thì sẽ coi như không hoàn thành nhiệm vụ, và chuyển nguồn vốn này sang cho nội dung khác, dự án khác.

Tranh luận vấn đề này, đại biểu Dương Văn Phước, đoàn Quảng Nam nhấn mạnh, 3 Chương trình mục tiêu quốc gia này rất quan trọng, mục tiêu hướng đến người dân, nhất là người dân nghèo, đặc biệt khó khăn. Đáng chú ý, đại đa số người dân, các địa phương từ mọi miền đất nước đều mong muốn các Chương trình này được tiếp tục triển khai thực hiện, mong muốn các Chương trình được phép kéo dài thời gian thực hiện.

Đại biểu cho rằng cần phải hành động thực chất hơn nữa để giải quyết được những bất cập, để chủ trương tốt đẹp này được đến với người dân, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người dân.