Báo cáo phân tích Cách bình ổn tỷ giá khi đồng USD lập đỉnh được Kirin Capital công bố mới đây đã nhận định tỷ giá VND/USD đang là một trong những vấn đề “bức bối” của Việt Nam kể từ đầu năm tới nay.

ÁP LỰC TỶ GIÁ TĂNG KỂ TỪ NĂM 2022

Kể từ năm 2022, Fed đã thực hiện lộ trình tăng lãi suất nhanh nhất trong lịch sử hoạt động từ 0,5% lên 5,5%. Điều này gâp áp lực lên môi trường lãi suất toàn cầu, đồng thời đẩy đồng USD lên giá so với hầu hết các đồng tiền trên thế giới.

Việt Nam đã buộc phải nâng lãi suất 2 lần cũng như sử dụng những công cụ gián tiếp trên thị trường tiền tệ để bình ổn tỷ giá trở lại trong nửa đầu năm 2023. Sau giai đoạn tỷ giá ổn định, đồng VND đã biến động mạnh, đặc biệt trong những tháng đầu năm 2024 khi mức chênh lệch lãi suất của thị trường trong nước với các nước lớn trên thế giới không có dấu hiệu cải thiện do Fed vẫn “ngập ngừng” trong mỗi lần đề cập đến vấn đề hạ lãi suất.

“Đây có thể coi là nguyên nhân cốt lõi khiến Ngân hàng Nhà nước đau đầu trong việc điều hành chính sách tỷ giá. Hệ quả của việc hạ lãi suất điều hành giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong năm 2023 đã khiến cho tỷ giá USD/VND ngày một tăng cao và quay trở lại vùng đỉnh ở mốc 25.440 VND đổi 1 USD trên thị trường tự do”, Kirin Capital nhận định.

Nguyên nhân thứ hai đẩy tỷ giá lên mức đỉnh trong thời gian vừa qua đến từ việc nhu cầu đồng USD gia tăng khi nền kinh tế phục hồi giao thương quốc tế sau giai đoạn chững lại do cầu thế giới suy giảm.

Cuối cùng, theo Kirin, một trong những yếu tố gây ảnh hưởng không nhỏ dẫn tới tình trạng như hiện nay nằm ở việc đầu cơ tỷ giá trên thị trường. Mặc dù trong giai đoạn vừa qua, Ngân hàng Nhà nước đã khởi động lại kênh tín phiếu khi mạnh tay hút ròng hơn 170.000 tỷ đồng, song những phản ứng từ thị trường lại không thực sự khả quan.

“Nguồn cung VND trên thị trường bị thắt chặt khiến lãi suất liên ngân hàng trung bình vượt 4%, thế nhưng mặt khác tỷ giá vẫn không có dấu hiệu hạ nhiệt khi mức chênh lệch giữa thị trường chợ đen và tỷ giá các ngân hàng thương mại vẫn lớn. Nhiều chuyên gia lên tiếng lo ngại tỷ giá căng thẳng như hiện nay rất có thể dẫn đến hiện trạng đầu cơ tỷ giá tuồn USD ngân hàng ra chợ đen, và đồng thời có thể tiếp tay cho hoạt động buôn vàng lậu trong nền kinh tế khi giá vàng trong nước liên tục lập đỉnh trong nhiều tháng qua”, báo cáo phân tích.

TỶ GIÁ TĂNG, NHIỀU DOANH NGHIỆP LỖ NẶNG

Tỷ giá tăng nóng trong thời gian qua đã tác động mạnh tới hoạt động của nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp có nhu cầu nhập khẩu và vay ngoại tệ lớn.

Dẫn chứng câu chuyện của Vietnam Airlines, Kirin Capital cho biết, với nhu cầu nhập khẩu dầu lớn, trong quý 1/2024, lỗ tỷ giá của công ty này đã lên tới 646 tỷ đồng (tương đương 25,37 triệu USD). Theo tính toán của Vietnam Airlines, cứ tỷ giá biến động 1%, công ty sẽ lỗ 300 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, những doanh nghiệp có dư nợ vay bằng đồng USD lớn cũng chịu thiệt hại nặng nề trước những biến động của tỷ giá. Trên báo cáo tài chính của Tập đoàn PC1 có khoản vay với lãi suất thả nổi bằng đồng USD lên tới gần 3,9 nghìn tỷ đồng (153 triệu USD). Kết quả là tổng chi phí lãi vay của công ty trong năm nay đã tăng lên 270 tỷ đồng (tương đương 10,6 triệu USD), tăng 27% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ở góc độ vĩ mô, VND mất giá đã gây áp lực lên lạm phát. CPI tháng 4/2024 tăng 4,4% so với cùng kỳ và bình quân bốn tháng tăng 3,93% so với cùng kỳ, sát giới hạn mục tiêu Quốc hội đặt ra cho năm 2024 (4-5,5%). Mặc dù vậy, theo Kirin Capital, sự tăng giá này vẫn nằm trong phạm vi kiểm soát nhờ các biện pháp điều chỉnh thuế và phí đối với các mặt hàng như sản phẩm dầu mỏ, giá điện và nước để hạn chế áp lực tăng giá đối với lạm phát.

Một mặt khác, trong bối cảnh USD tăng giá, vốn FDI vào Việt Nam vẫn tăng bất chấp dòng vốn FDI toàn cầu suy giảm. Đặc biệt, vốn giải ngân luỹ kế 4 tháng đầu năm 2024 đạt mức cao nhất trong thập kỷ qua. Những dữ liệu trên là minh chứng cho thấy ngay cả khi có sự chênh lệch lớn giữa lãi suất đồng nội tệ và USD thì vốn ngoại vẫn chảy vào Việt Nam, đã và sẽ tiếp tục cung cấp nguồn cung lớn USD cho nhu cầu trong nước.

KHÔNG CẦN BÁN MẠNH NGOẠI TỆ, TỶ GIÁ SẼ DẦN ỔN ĐỊNH

Từ những phân tích trên có thể thấy việc tỷ giá leo thang thời gian qua chủ yếu đến từ kỳ vọng của giới đầu tư vào lãi suất của Mỹ. Nhìn lại lịch sử năm 2022, Ngân hàng nhà nước đã sử dụng cả 3 công cụ quan trọng (nghiệp vụ thị trường mở và kênh tín phiếu để hút VND dư thừa, can thiệp thị trường bằng cách bán dữ trữ ngoại hối và tăng lãi suất điều hành để cân bằng môi trường lãi suất trong nước với thế giới) để bình ổn tỷ giá.

Do đó, theo Kirin Capital, ở giai đoạn hiện nay, Ngân hàng Nhà nước đã can thiệp thông qua nghiệp vụ thị trường mở và kênh tín phiếu để rút khỏi hệ thống khoảng 171.198,8 tỷ đồng. Mặc dù vậy, lãi suất liên ngân hàng lại phản ứng quá nhanh trong giai đoạn vừa rồi. Từ đó, Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra quyết định chuyển hướng điều tiết nhịp nhàng nguồn cung VND trong hệ thống qua các công cụ trên thị trường tiền tệ, và bắt đầu giữ trạng thái ngoại tệ “âm” để can thiệp.

Câu hỏi được đặt ra là: “Liệu phải bán bao nhiêu USD để có thể ổn định được tỷ giá?”.

Theo Kirin Capital, để trả lời câu hỏi này, cần nhìn lại bối cảnh năm 2022 khi nền kinh tế toàn cầu suy yếu, đồng thời việc Fed tăng lãi suất quá nhanh khiến cho USD tăng giá mạnh mẽ trước những lo ngại của giới đầu tư. Đỉnh điểm trong năm 2022, Chỉ số sức mạnh đồng Đô la (Dxy) đã lên đến mốc 114,78, khiến Ngân hàng Nhà nước phải bán tới gần 20 tỷ USD, đi kèm với biện pháp mạnh là tăng lãi suất điều hành 2 lần để ngăn chặn đà mất giá của đồng nội tệ.

Tuy nhiên cho đến năm nay, bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đã hoàn toàn thay đổi, nhiều nhà đầu tư trên toàn thế giới đã cho rằng khả năng Fed hạ cánh mềm, nhiều dự đoán sẽ cho rằng trong quý 3 – quý 4/2024 sẽ là thời điểm Fed bắt đầu đảo ngược chính sách tiền tệ.

Bên cạnh đó, tỷ giá USD/VND trên thị trường tự do vẫn đang giữ quanh mốc 25.400 – 25.450 sau khi Ngân hàng Nhà nước bắt đầu can thiệp thông qua việc bán dự trữ ngoại hối.

Nhiều đồn đoán cho thấy, tính đến thời điểm hiện tại, Ngân hàng Nhà nước mới chỉ bán xấp xỉ 3,7 tỷ USD dự trữ ngoại hối, đồng thời đã giữ ổn định được tỷ giá trong hơn 1 tháng qua. Từ đó, có thể thấy được sự điều hành của Ngân hàng Nhà nước phần nào đã ổn định tâm lý giới đầu tư cũng như hạn chế được tình trạng đầu cơ tỷ giá trên thị trường.

Với những diễn biến như hiện tại, khi chỉ số Dxy chỉ loanh quanh mốc 104 – 105, thấp hơn nhiều so với giai đoạn trước đó, đồng thời thặng dư thương mại của Việt Nam vẫn đang rất tích cực, đem về nguồn ngoại tệ dồi dào cho nước ta, Kirin Capital cho rằng biến động tỷ giá trong thời gian qua nghiêng về khả năng biến động trong ngắn hạn.

“Do đó, việc phải bán dự trữ ngoại hối mạnh như năm 2022 là khó có thể xảy ra, đồng thời khả năng Chính phủ tăng lãi suất điều hành sẽ không phải là lựa chọn được Ngân hàng Nhà nước cân nhắc trong thời gian tới bởi mục tiêu hàng đầu trong năm nay vẫn là đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế”, Kirin Capital nhận định.