Hôm 8/5, Hạ nghị sỹ Eni Faleomavaega thuộc Tiểu ban các vấn đề châu Á và Thái Bình Dương, Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ, đã thẳng thừng lên án Trung Quốc xâm phạm chủ quyền của Việt Nam ở biển Đông.

"Hôm 2/5, Trung Quốc đã thả neo giàn khoan dầu HD-981 ở vùng biển của Việt Nam và triển khai hàng tá tàu hải quân để hỗ trợ cho các hành động khiêu khích của họ", thông cáo báo chí trên trang riêng của Hạ nghị sỹ Faleomavaega viết. "Trong hai ngày 3 và 5/5, Trung Quốc ra thông báo cấm tất cả tàu thuyền tiến vào vùng nước này và tuyên bố HD-981 sẽ tiến hành khoan thăm dò".

"HD-981 đã được thả neo trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa của Việt Nam, chỉ cách đảo Lý Sơn của Việt Nam khoảng 120 hải lý", thông cáo nêu rõ.

Hạ nghị sỹ Mỹ nói rằng, ông cảm ơn Thượng nghị sỹ John McCain vì sự đi đầu trong việc tuyên bố một cách dứt khoát rằng, những yêu sách chủ quyền của Trung Quốc đối với vùng biển này là không có cơ sở chiểu theo luật pháp quốc tế. Những hành động khiêu khích của Trung Quốc là sự leo thang "ý đồ" của nước này nhằm đe dọa hòa bình và an toàn hàng hải ở khu vực Đông Á.

Theo ông Eni Faleomavaega, "kể từ năm 2009, Trung Quốc đã leo thang các yêu sách của nước này về đường 9 đoạn, cắt cáp các tàu Bình Minh 2 và Viking 2 (vào tháng 5 và tháng 6/2011), thành lập thành phố Tam Sa (tháng 6/2012), tiến hành các biện pháp để bảo đảm "Luật ngư nghiệp của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa" (có hiệu lực từ 1/2014) được thực thi, thăm dò dầu khí ở các vùng biển tranh chấp, tấn công tàu cá của Việt Nam, tổ chức tàu tuần tra và tiến hành các cuộc diễn tập quân sự ở biển Đông, nhằm phô bày sức mạnh của họ và ngăn cản những nước tuyên bố có chủ quyền khác".

Cũng trong thông cáo này, Hạ nghị sỹ Faleomavaega tỏ ra "thất vọng" về phản ứng yếu ớt của Bộ Ngoại giao Mỹ đối với hành vi gây hấn gần đây của phía Trung Quốc, đồng thời đề nghị chính quyền của Tổng thống Barack Obama có phản ứng rõ ràng và quyết liệt hơn nữa đối với các hành động của Bắc Kinh.

Theo ông, Thượng nghị sỹ John McCain đã tuyên bố "những yêu sách chủ quyền của Trung Quốc không có cơ sở trong luật pháp quốc tế" và Bộ Ngoại giao Mỹ không nên lảng tránh cách nói này. Ông cũng cho biết, "tôi và Thượng nghị sỹ McCain đang kêu gọi các lãnh đạo Trung Quốc có bước đi lập tức để giảm bớt căng thẳng và tôi đề nghị Mỹ đi đầu trong vấn đề này".

Trước đó, ngày 7/5, trang web của Thượng nghị sỹ Mỹ John McCain cũng đưa ra một thông cáo báo chí cho rằng, quyết định của Trung Quốc triển khai giàn khoan thăm dò dầu khí ở ngoài khơi Việt Nam, cùng với việc điều động hàng tá tàu hải quân để hậu thuẫn cho hành động mang tính khiêu khích này, rõ ràng là điều đáng lo ngại và chỉ nhằm làm leo thang căng thẳng ở biển Đông.

Theo ông, việc tàu Trung Quốc bao vây và đâm vào các tàu của lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam thể hiện sự hung hăng và hiếu chiến. "Không còn nghi ngờ gì nữa, Trung Quốc phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về hành động đơn phương hòng thay đổi nguyên trạng này", thông cáo của Thượng nghị sỹ John McCain viết.

Ông cho rằng, những hành động của Trung Quốc dựa trên các yêu sách lãnh thổ không có cơ sở theo luật pháp quốc tế. Sự thực là hành động của Trung Quốc diễn ra trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, vốn đã được xác định rõ ràng theo luật pháp quốc tế. Tất cả các nước có trách nhiệm đều lên tiếng yêu cầu lãnh đạo Trung Quốc có ngay các bước đi giảm leo thang căng thẳng, trở lại với nguyên trạng.