Chỉ trong hơn một thập kỷ, số lượng cầu cảng tại Thanh Hóa đã tăng gần gấp sáu lần, với 28 cầu cảng cứng và tổng chiều dài hơn 5.300 mét, gấp năm lần so với năm 2010. Các cầu cảng này tập trung chủ yếu tại hai khu vực trọng điểm là Nam và Bắc Nghi Sơn – nơi quy tụ nhiều nhà máy, khu công nghiệp lớn.

Khu Nam Nghi Sơn hiện có 16 cầu cảng (13 trong số đó là cảng tổng hợp) và đang xây dựng thêm 4 cầu cảng với chiều dài gần 927 mét. Khi hoàn thành, khu này sẽ có 17 cầu cảng tổng hợp, với công suất thiết kế lên tới 39,5 triệu tấn hàng hóa mỗi năm.

Không chỉ có vậy, khu Bắc Nghi Sơn với 9 cầu cảng chuyên phục vụ các nhà máy lọc hóa dầu và xi măng cũng đang hoạt động hiệu quả. Khu vực Lễ Môn - Quảng Châu có 3 cầu cảng, còn khu vực đảo Mê đóng vai trò quan trọng với 5 phao SPM và khu neo đậu chuyển tải ngoài khơi, phục vụ nhập khẩu nguyên liệu và trung chuyển hàng hóa.

Đi cùng với mở rộng hệ thống bến bãi, các tuyến luồng hàng hải cũng được quan tâm đầu tư cải tạo. Tuyến luồng Nam Nghi Sơn dài 7,3 km, rộng 150 mét, sâu 12,5 mét, được nạo vét đạt chuẩn quốc tế, đảm bảo cho tàu trọng tải lớn quay đầu an toàn. Ngoài ra còn có các tuyến luồng chuyên dụng vào nhà máy lọc hóa dầu và xi măng, do doanh nghiệp đầu tư, tạo nên một hệ sinh thái vận tải biển linh hoạt, phục vụ hiệu quả cho xuất nhập khẩu.

Một điểm sáng trong quá trình phát triển cảng biển Thanh Hóa là sự tham gia tích cực của doanh nghiệp tư nhân. Đã có 11 doanh nghiệp tham gia đầu tư, quản lý và khai thác cảng, trong đó có nhiều tên tuổi lớn như Tập đoàn VAS, Đại Dương, Long Sơn. Một số cầu cảng được đầu tư thiết bị hiện đại, áp dụng công nghệ điều hành tiên tiến, tiêu biểu là cảng quốc tế Nghi Sơn và cảng tổng hợp Long Sơn.

Đến nay, hệ thống cảng biển Thanh Hóa có thể tiếp nhận tàu trọng tải đến 320.000 tấn tại các phao nổi SPM và tàu đến 70.000 tấn tại các cầu bến. Đặc biệt, sự xuất hiện của các tuyến container quốc tế tại bến cảng Nam Nghi Sơn đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong kết nối hàng hải toàn cầu của tỉnh.

Giai đoạn 2020–2024, gần 28.000 lượt tàu biển đã cập cảng Thanh Hóa, với tổng sản lượng hàng hóa thông qua đạt 229,4 triệu tấn, tăng trưởng bình quân 7,7% mỗi năm. Riêng năm 2024, sản lượng hàng hóa đạt 56,27 triệu tấn – vượt xa các dự báo trong quy hoạch chi tiết nhóm cảng biển Bắc Trung Bộ. Trong đó, khu Nam Nghi Sơn đạt 32,05 triệu tấn (vượt 94,9%), khu Bắc Nghi Sơn đạt 24,08 triệu tấn (vượt 12%), khu Lễ Môn - Quảng Châu đạt 0,13 triệu tấn.

Trong những năm gần đây, nguồn thu từ nhập khẩu dầu thô qua cảng Nghi Sơn đã trở thành một điểm sáng trong bức tranh tài chính của tỉnh Thanh Hóa. Mỗi năm, riêng khoản thu ngân sách từ hoạt động này đạt khoảng 18.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 30% tổng thu ngân sách toàn tỉnh.

Đây là minh chứng rõ nét cho vai trò quan trọng của hệ thống cảng biển, đặc biệt là khu vực cảng Nghi Sơn, trong việc tạo nguồn lực bền vững cho phát triển kinh tế địa phương. Không chỉ góp phần cân đối ngân sách, cảng biển còn mở ra không gian mới cho thương mại và đầu tư.

Trước đây, cảng Nghi Sơn chủ yếu phục vụ các mặt hàng rời, hàng lỏng và vận tải chuyên dụng cho các nhà máy lọc hóa dầu, xi măng, nhiệt điện… với hệ thống cảng chuyên dụng là chính. Việc thiếu vắng các tuyến vận tải container và sự tham gia của các hãng tàu quốc tế khiến năng lực khai thác chưa thực sự đồng bộ.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, sự xuất hiện của hãng tàu quốc tế CMA CGM cùng một số doanh nghiệp trong nước đã mở ra các tuyến vận tải container quốc tế thông qua cảng Nghi Sơn. Đồng thời, các dự án xây dựng cảng chuyên dụng dành riêng cho container cũng đang được triển khai, từng bước hoàn thiện hệ thống cảng biển hiện đại, đa năng, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò đầu mối logistics cho khu vực Bắc Trung Bộ.