Mỹ và Trung Quốc vừa ký kết một thỏa thuận, theo đó nhà chức trách Mỹ có thể tiếp cận với tài liệu của các công ty kiểm toán tại Trung Quốc. Thỏa thuận này sẽ cho phép các nhà chức trách Mỹ điều tra các công ty kiểm toán của doanh nghiệp Trung Quốc niêm yết tại Mỹ trong trường hợp các doanh nghiệp này bị tình nghi có các hành vi gian lận kế toán.

Theo báo Wall Street Journal, thỏa thuận này dự kiến sẽ được công bố trong ngày thứ Sáu (24/5). Nội dung chi tiết của thỏa thuận quy định, Ủy ban Giám sát kiểm toán công ty đại chúng của Mỹ (PCAOB) sẽ được phép kiểm tra các hồ sơ kiểm toán và các tài liệu khác tại các công ty kiểm toán đặt tại Trung Quốc. Ủy ban Giám sát Chứng khoán Trung Quốc và Bộ Tài chính Trung Quốc sẽ có vai trò hỗ trợ PCAOB thu thập các tài liệu này.

Đến nay, đã có hơn 100 công ty Trung Quốc niêm yết ở Mỹ phải đối mặt với các câu hỏi liên quan đến tình hình kế toán và công bố thông tin từ nhà chức trách, các công ty kiểm toán và giới đầu tư bán khống ở Mỹ. Giới đầu tư tại Mỹ cũng đã mất hàng tỷ USD khi cổ phiếu của các công ty này lao dốc.

“Đây là một bước đi nhằm bảo vệ các nhà đầu tư”, Chủ tịch PCAOB James Doty phát biểu.

Tuy nhiên, thỏa thuận này không đề cập hay giải quyết một bất đồng tương tự giữa Mỹ và Trung Quốc, trong đó Ủy ban Chứng khoán và Hối đoái Mỹ (SEC) cũng đòi tiếp cận với tài liệu từ các công ty kiểm toán Trung Quốc bởi SEC cũng là một cơ quan có vai trò điều tra các vụ gian lận kế toán tại các công ty niêm yết ở Mỹ.
Ngoài ra, thỏa thuận cũng không cho phép PCAOB vào Trung Quốc để điều tra các công ty kiểm toán tại nước này thực hiện kiểm toán cho các công ty Trung Quốc niêm yết ở Mỹ như mong muốn của phía Mỹ.

Mặc dù vậy, ông Doty cho rằng, thỏa thuận này là bước đi đầu tiên tiến tới giải quyết những vấn đề nói trên. Theo ông, thỏa thuận cho thấy Trung Quốc đang có sự thay đổi quan điểm trong hợp tác với các nhà chức trách Mỹ và là một bước tiến đáng khích lệ.

Trong hơn 2 năm qua, các nhà chức trách Mỹ đã điều tra nhiều công ty Trung Quốc niêm yết trên thị trường chứng khoán Mỹ. SEC đã đâm đơn kiện hàng chục công ty trong số này với những cáo buộc gian lận kế toán.

Tuy nhiên, các nhà chức trách Mỹ nhiều khi lâm vào tình trạng bế tắc bởi không tiếp cận được với tài liệu của các công ty kiểm toán tại Trung Quốc. Các công ty kiểm toán tại Trung Quốc tuyên bố rằng, luật pháp nước này xem tài liệu kiểm toán về các công ty Trung Quốc như bí mật quốc gia, và nhân viên của họ có thể bị bỏ tù nếu để lộ các tài liệu đó mà không được phép của Chính phủ.

Tháng 12/2012, SEC đã tiến hành các thủ tục hành chính nhằm yêu cầu chi nhánh tại Trung Quốc của 5 công ty kiểm toán lớn phải tuân thủ luật pháp Mỹ và cộng tác cung cấp thông tin với SEC.

Theo dự kiến, phán quyết cuối cùng sẽ được đưa ra trước tháng 10/2013, và nếu ưu thế nghiên về SEC, các công ty kiểm toán trên có thể bị tước quyền kiểm toán các công ty giao dịch tại Mỹ. SEC không nằm trong thỏa thuận “mở cửa” kiểm toán mà Mỹ vừa đạt được với Trung Quốc.