Xác định nguyên tắc vấn đề cần trưng cầu ý dân

Không còn quá chung chung như nhận xét của nhiều vị đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật Trưng cầu ý dân được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến chiều 15/10 đã quy định những vấn đề mang tính nguyên tắc mà Quốc hội có thể quyết định trưng cầu ý dân.

Điều 6 dự thảo luật quy định, trên cơ sở đề nghị trưng cầu ý dân của cơ quan, người có thẩm quyền, Quốc hội xem xét, quyết định trưng cầu ý dân về các vấn đề sau đây:  

1. Hiến pháp;

2. Các nguyên tắc cơ bản của Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa và nền dân chủ xã hội chủ nghĩa;

3. Vấn đề đặc biệt quan trọng về chủ quyền, lãnh thổ quốc gia, về quốc phòng, an ninh, đối ngoại có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của quốc gia;

4. Vấn đề đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội có ảnh hưởng lớn đến quốc kế dân sinh;

5. Vấn đề quan trọng khác của đất nước”.  

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu băn khoăn khi khoản 3 và 4 đã quy định “vấn đề đặc biệt quan trọng” đến khoản 5 lại là “vấn đề quan trọng khác”.

Chia sẻ băn khoăn này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nói, các nguyên tắc cơ bản thì đã nằm ở Hiến pháp, còn tìm được vấn đề gì khác ngoài khoản 3 và 4 thì khó lắm. Vì vậy, theo ông thì không cần quy định thêm “vấn đề quan trọng khác” ở khoản 5 nữa.

Tuy nhiên, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam – cơ quan trình dự án luật – Nguyễn Văn Quyền cho rằng nếu có khoản quét (khoản 5 ) thì thuận hơn, vì không phải vấn đề nào cũng nằm ở khoản 3 và 4, nhưng vẫn cần trưng cầu ý dân. Chẳng hạn như có cho phép hôn nhân đồng giới hay không.

Liên quan đến ý kiến của Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước là cần có quy định riêng về phúc quyết Hiến pháp, ông Quyền giải thích, hiện nay Hiến pháp chưa quy định về phúc quyết nên có một chương riêng ở dự thảo luật là không cần thiết. Còn sau này Hiến pháp sửa đổi nếu có quy định về phúc quyết thì khác.

Bên cạnh nội dung trên, hiệu lực của kết quả trưng cầu ý dân cũng được đề cập tại phiên thảo luận.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý cho biết, có ý kiến đề nghị làm rõ hiệu lực của kết quả trưng cầu ý dân và trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong việc bảo đảm thực hiện kết quả trưng cầu ý dân.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo luật đã chỉnh lý để làm rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc tôn trọng và thực hiện kết quả trưng cầu ý dân.

Theo đó, kết quả trưng cầu ý dân có giá trị quyết định đối với vấn đề đưa ra trưng cầu ý dân và có hiệu lực kể từ ngày nghị quyết của Quốc hội xác nhận. Mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân phải tôn trọng kết quả trưng cầu ý dân. Cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm tổ chức và bảo đảm thực hiện nghiêm chỉnh kết quả của việc trưng cầu ý dân, báo cáo tiếp thu giải trình nêu rõ.

Dân nói là A thì anh cũng phải quyết là A, dân nói là A thì anh không thể quyết là B, đã trưng cầu thì ý dân là quyết định còn nếu không thì đừng trưng cầu, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh.

Quốc hội không được làm trái những điều dân đã quyết, dân quyết thì Quốc hội phải ra nghị quyết và có lộ trình thực hiện ý chí nhân dân, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước nói.

Một nội dung khác cũng đã được tiếp thu, chỉnh lý là kết quả trưng cầu ý dân.

Theo đó, cuộc trưng cầu ý dân hợp lệ phải được ít nhất ba phần tư tổng số cử tri có tên trong danh sách cử tri đi bỏ phiếu. Nội dung trưng cầu ý dân được quá nửa số phiếu hợp lệ tán thành được công bố để thi hành.