Chuyển đổi xanh là động lực tăng trưởng mới của Việt Nam

Phát biểu tại lễ phát động "Chuyển đổi xanh- chung tay vì một Việt Nam phát triển bền vững" do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Báo Lao Động phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 28/3/2025, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành nhấn mạnh rằng chuyển đổi xanh hiện không còn là một lựa chọn hay xu hướng đơn lẻ, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với hàng loạt thách thức từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, suy giảm tài nguyên thiên nhiên và các hiện tượng khí hậu cực đoan. Những yếu tố này đang tác động trực tiếp đến đời sống người dân và định hướng phát triển bền vững của quốc gia.

“Chúng ta thấy rõ nhiều doanh nghiệp đã coi kinh doanh xanh là chiến lược cạnh tranh, đặc biệt là các tập đoàn lớn và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang tích cực chuyển đổi sang mô hình kinh tế carbon thấp. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn còn lúng túng, thậm chí chưa hiểu rõ bản chất và vai trò của chuyển đổi xanh", Thứ trưởng đánh giá.

CHUYỂN ĐỔI XANH TRỞ THÀNH YÊU CẦU BẮT BUỘC

Dẫn lại quan điểm tại Đại hội XIII của Đảng, Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết chuyển đổi xanh cùng với chuyển đổi số được xác định là hai yếu tố mang tính nền tảng để Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, hùng cường và thịnh vượng vào năm 2045.

Chính phủ đã và đang đẩy mạnh hành động với Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, cùng các kế hoạch hành động cụ thể. Gần đây nhất là Chỉ thị 44/CT-TTg ngày 09/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ, yêu cầu đẩy mạnh thực hiện các giải pháp tăng trưởng xanh. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đóng vai trò chủ lực trong bảo vệ môi trường, bảo tồn thiên nhiên, hoàn thiện các cơ chế về tín chỉ carbon, tiêu chí môi trường và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Một dấu mốc quan trọng khác là Quyết định 232/QĐ-TTg được Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký ngày 24/1/2025, phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Mục tiêu là thúc đẩy cắt giảm phát thải khí nhà kính với chi phí tối ưu, đồng thời tạo nguồn tài chính mới cho các hoạt động phát triển xanh, tiến tới phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Hiện nay, các bộ ngành liên quan đang khẩn trương hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để triển khai thí điểm sàn giao dịch carbon trước tháng 6/2025, đồng thời nâng cao năng lực quản lý nhà nước, năng lực tham gia thị trường của doanh nghiệp và cộng đồng.

Tuy nhiên, đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng nhìn nhận những bất cập hiện nay trong hệ thống tiêu chí xanh tại Việt Nam. Nhiều danh mục dự án xanh mới chỉ mang tính chất tham khảo, thiếu cơ sở phân loại theo các tiêu chí sàng lọc hoặc chuẩn mực quốc tế. Các ngân hàng cũng gặp khó khăn khi cấp vốn cho các dự án thân thiện với môi trường vì chưa có bộ tiêu chí rõ ràng.

Trước thực tế đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Thủ tướng Chính phủ Dự thảo Quyết định ban hành tiêu chí môi trường đối với dự án đầu tư được cấp tín dụng xanh và phát hành trái phiếu xanh, làm cơ sở pháp lý để đánh giá, xác nhận và thúc đẩy phát triển các dự án có lợi ích môi trường rõ ràng, minh bạch.

Thứ trưởng nhấn mạnh “chuyển đổi xanh không phải là vấn đề của riêng ai, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội”. Chính vì vậy, chuỗi sự kiện Ngày chuyển đổi xanh 2025 sẽ tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ, nâng cao nhận thức cộng đồng, doanh nghiệp và các bên liên quan về vai trò then chốt của phát triển bền vững.

“Chúng tôi mong muốn được lắng nghe những kiến nghị, sáng kiến từ các chuyên gia, doanh nghiệp, người dân để cùng tháo gỡ những “nút thắt” trong quá trình chuyển đổi xanh, đặc biệt là tạo dựng môi trường thuận lợi cho đầu tư vào các lĩnh vực xanh, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia”.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường tin tưởng với quyết tâm từ Chính phủ và sự đồng lòng của toàn xã hội, chuyển đổi xanh sẽ không chỉ là xu hướng mà sẽ trở thành động lực tăng trưởng mới, giúp Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8% vào năm 2025 và hướng tới mức tăng trưởng hai con số trong các năm tiếp theo.

Theo ông Nguyễn Đức Thành, Phó Tổng Biên tập Báo Lao động, tầm quan trọng của chuyển đổi xanh không còn là xu hướng, mà là yêu cầu cấp thiết để hướng tới một Việt Nam phát triển bền vững. Đây không chỉ là trách nhiệm mang tính toàn cầu mà còn là cơ hội lớn để Việt Nam bứt phá, phát triển nền kinh tế xanh, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và khẳng định vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

Việc chuyển mình sang nền kinh tế xanh được kỳ vọng sẽ không chỉ giúp giảm thiểu những tác động tiêu cực đến môi trường mà còn mở ra động lực tăng trưởng mới, thúc đẩy các ngành công nghiệp như năng lượng tái tạo, công nghệ sạch– những lĩnh vực đang ngày càng đóng vai trò then chốt trong tương lai.

Trong chuỗi sự kiện sẽ diễn ra các hội thảo chuyên sâu về tín dụng xanh, trái phiếu xanh, chuyển đổi năng lượng, giao thông xanh, xuất khẩu xanh… tập trung vào việc tháo gỡ các rào cản và tìm kiếm giải pháp thiết thực nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam.

NHỮNG LƯU Ý DOANH NGHIỆP KHI CHUYỂN ĐỔI XANH

Cũng trong khuôn khổ sự kiện, các chuyên gia, doanh nghiệp đã cũng trao đổi những thách thức, cơ hội cũng như khuyến nghị trong chuyển đổi xanh, phát triển xanh.

Chia sẻ về những thách thức thực tiễn mà doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu gỗ đang gặp phải khi tham gia vào cuộc đua chuyển đổi xanh, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe từ thị trường quốc tế, ông Trịnh Đức Kiên, Phó Giám đốc Công ty TNHH Kẻ Gỗ, cho rằng yêu cầu về xanh và bền vững hiện không còn là xu hướng mà đã trở thành điều kiện bắt buộc ở nhiều thị trường lớn như châu Âu, Bắc Mỹ, Đông Á và châu Úc. Đặc biệt trong ngành gỗ, những tiêu chuẩn này được áp dụng xuyên suốt toàn bộ chuỗi giá trị sản phẩm– từ nguyên liệu đầu vào đến phương thức sản xuất và sản phẩm hoàn thiện.

Cụ thể, nhiều khách hàng quốc tế yêu cầu doanh nghiệp phải sử dụng nguồn nguyên liệu gỗ có chứng nhận quản lý rừng bền vững, đồng thời phải chứng minh rằng quá trình khai thác không gây phá rừng, mất rừng- phù hợp với các quy định như EUTR hiện tại của EU và EUDR sắp được áp dụng.

Trong quá trình sản xuất, các tiêu chuẩn cũng được siết chặt với yêu cầu áp dụng công nghệ thân thiện với môi trường, không phát thải độc hại. “Chẳng hạn, EU đang triển khai Cơ chế điều chỉnh carbon (CBAM), buộc doanh nghiệp khai báo lượng phát thải khí nhà kính trên mỗi đơn vị sản phẩm,” ông Kiên nói.

Ở khâu sản phẩm, xu hướng “xanh hóa” vật liệu cũng ngày càng rõ rệt. Nhiều nhóm sản phẩm buộc phải thay thế chất liệu bằng những vật liệu thân thiện với môi trường, ví dụ như bộ dụng cụ ăn uống dùng một lần bằng tre, giấy thay cho nhựa.

Tuy nhiên, theo doanh nghiệp này, quá trình chuyển đổi này đang gây áp lực lớn cho doanh nghiệp, đặc biệt là về chi phí. Việc thay đổi công nghệ, quy trình sản xuất và thiết kế sản phẩm làm tăng đáng kể giá thành sản phẩm, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong cạnh tranh, nhất là ở những thị trường vẫn còn nới lỏng các yêu cầu về môi trường.

Đưa ra những lưu ý khuyến nghị cho doanh nghiệp thay đổi và thích ứng với yêu cầu chuyển đổi xanh, TS.Trần Công Thắng, Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), khuyến nghị doanh nghiệp cần nhận thức rõ yêu cầu bắt buộc từ thị trường về chuyển đổi xanh.

Các doanh nghiệp phải chủ động và có tầm nhìn xa trong việc đổi mới công nghệ. Chính sách thị trường có thể thay đổi bất cứ lúc nào, và nếu không có sự chuẩn bị trước, doanh nghiệp sẽ rơi vào thế bị động. Việc đầu tư công nghệ đòi hỏi chi phí lớn, nhưng nếu không chuyển đổi sớm, doanh nghiệp có thể mất đi cơ hội cạnh tranh.

“Trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường cần được doanh nghiệp đặt lên hàng đầu. Nếu vẫn lạm dụng hóa chất và tài nguyên thiên nhiên, doanh nghiệp không chỉ làm tổn hại môi trường mà còn hủy hoại chính mình”, ông Thắng nói.