Từ năm 2020 đến nay, cơn sốt SPAC (Special Purpose Acquisition Companies) ở phố Wall cứ như là lan đột biến ở Việt Nam
SPAC chỉ nóng sốt ở Mỹ, và có thể lây đến Việt Nam hay không?
Có người làm việc ở Phố Wall thốt lên với báo chí rằng anh ta biết số người dính đến SPAC còn nhiều hơn là dính Covid-19.
Và rồi SPAC cũng trở thành một từ "hot" ở Việt Nam mấy ngày qua vì có tin Vinfast dự kiến niêm yết ở Mỹ qua con đường SPAC. Vì sao SPAC chỉ nóng sốt ở Mỹ, và có thể lây đến Việt Nam hay không?
SỐT SPAC Ở PHỐ WALLL
SPAC là một dạng công ty đặc biệt, mục đích thành lập và niêm yết là chỉ để bán cái vỏ của mình cho một công ty khác muốn niêm yết thông qua hình thức sáp nhập. Mặc dù đã tồn tại gần 30 năm ở phố Wall, chỉ mới gần đây, SPAC mới trở thành một cơn sốt trong giới đầu tư ở Mỹ.
Quy mô huy động vốn thông qua SPAC tại Mỹ
Một thống kê cho thấy trong năm 2019, 13,6 tỷ USD đã được huy động thông qua 59 công ty SPAC, và năm 2020 nhảy vọt lên 83 tỷ USD với 248 công ty SPAC. Có nhiều lý do có thể giải thích cho hiện tượng này.
Thứ nhất, tiền dễ và nhiều. Kể từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009, Chính sách nới lỏng định lượng của Fed và các ngân hàng trung ương lớn, cũng như việc duy trì lãi suất thấp đã khiến nguồn cung tiền thông qua nợ tăng ào ạt. Và rồi đại dịch Covid-19 bùng phát như thêm dầu vào lửa. Các chính phủ tung ra các gói ngân sách khổng lồ, chính sách tiền tệ phải chạy theo chính sách tài khóa. Tiền nhiều, lãi suất thấp, khả năng phục hồi sản xuất kinh doanh chưa rõ ràng, thì chỉ có cách chạy vào lĩnh vực chứng khoán.
Bởi vậy mà sau khi thị trường hoảng hốt vào cuối tháng 3/2020, kể từ đó, các chỉ số chứng khoán chỉ có đi lên, rồi lần lượt lên đỉnh (ATH). Nhiều người kiếm tiền nhanh, nhiều, và dễ từ chứng khoán đã tạo nên hiệu ứng sợ bị lỡ chuyến tàu (FOMO) từ giới đầu tư sang các nhóm ngành nghề khác.
Thứ hai, khi thị trường chứng khoán tăng mạnh, nhiều công ty mới thành lập, nhất là trong các lĩnh vực thu hút nhiều sự chú ý như công nghệ, xe ôtô điện, chế phẩm từ cần sa (canabis)... muốn nhanh được niêm yết để tiếp cận được nguồn vốn từ nhà đầu tư đại chúng.
Các SPAC hiện hành ở Mỹ
Không có gì nhanh và tiện hơn SPAC trong hoàn cảnh này. Số lượng công ty SPAC bắt đầu tăng nhanh, và những người lập ra SPAC (gọi là sponsor) kiếm được bộn tiền từ cái gọi là chi phí "promote", thường ở mức 20% số vốn huy động được sau sáp nhập. Đầu tiên là một vài ngôi sao trong giới tài chính thực hiện các phi vụ này, và sức hút của nó đã khiến cho nhiều ngôi sao khác không thể cưỡng lại được. Số lượng công ty SPACs ở phố Wall hiện nay khoảng 400, nhiều hơn hẳn nhu cầu được niêm yết trên thị trường nên diễn ra cảnh SPAC giờ phải đi tìm công ty để sáp nhập.
Thế là số công ty SPAC tăng vọt, nhà đầu tư bỏ tiền vào các công ty SPAC là vì danh tiếng của người đứng ra lập SPAC như kiểu "nhắm mắt đưa chân". Ít người biết rằng mình đang tham gia vào một hình thức đầu tư rất nhiều rủi ro.
Rủi ro thứ nhất là đối với các nhà đầu tư cá nhân, khi mua cổ phiếu của SPAC đã IPO hay niêm yết, là thường mua ở mức giá cao hơn giá ban đầu rất nhiều rồi. Rủi ro tiếp đến là không biết SPAC mà mình mua sẽ sáp nhập với công ty nào, vì việc này hoàn toàn phụ thuộc vào người sponsor.
Trong khi sponsor chỉ nhăm nhe mục đích làm sao để hoàn thành được phi vụ trong thời hạn 2 năm theo quy định, nếu không phải giải tán, để được nhận phần "promote" thì dĩ nhiên khó có việc chọn công ty muốn sáp nhập vì lợi ích của các cổ đông SPAC.
SPAC CÓ "LÂY" SANG VIỆT NAM?
Khi cơn sốt SPAC bùng phát ở Mỹ, nhiều thị trường khác cũng giật mình và nhìn lại mình. Nhưng đúng là chỉ có thị trường Mỹ mới xảy ra hiện tượng này vì sự tự do và là một thị trường luôn có nhiều cung cầu đặc biệt. Các thị trường khác như Paris, Amsterdam cũng có quan tâm và cũng bắt đầu có xu hướng đu trend nhưng vẫn ở mức rất hạn chế. Thị trường London thì còn rất dè dặt và những quy định chặt chẽ trước đó cũng khó tạo điều kiện cho SPAC được trỗi dậy.
Ở khu vực châu Á, Hongkong và Singapore mới đây cũng đặt vấn đề sẽ xem xét nhưng rõ ràng mức độ rủi ro cao đối với các nhà đầu tư vào SPAC sẽ phải khiến các cơ quan quản lý thận trọng hơn. Mà thực ra, SPAC là hình thức kế thừa của dạng công ty séc-trắng (blank cheque), tức là chỉ có tiền mà không có hoạt động kinh doanh gì, đã có tiếng xấu từ những năm 1980 với hầu hết là các vụ lừa đảo nhà đầu tư.
Chính vì vậy, chắc còn phải rất là lâu thì SPAC mới có thể xuất hiện ở Việt Nam. Nhưng việc một công ty Việt Nam sử dụng SPAC để niêm yết ở nước ngoài là hoàn toàn có thể.
Việc phát triển SPAC đòi hỏi thị trường đạt ở mức độ phát triển có độ chín nhất định, là về trình độ của các nhà đầu tư cá nhân muốn đầu tư vào SPAC, cũng như các quy định nhằm bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Chẳng hạn như ở Pháp và nhiều nước châu Âu khác, đầu tư vào SPAC chỉ dành cho các nhà đầu tư có chứng chỉ hay đã được công nhận (qualified).
Trong lúc số lượng SPAC vượt nhu cầu thì lợi thế trong thương lượng sáp nhập sẽ thuộc về công ty muốn đi niêm yết. Tuy nhiên, cũng phải lưu ý rằng, dù được niêm yết theo đường tắt thì sau đó, các thủ tục về báo cáo tài chính, sự minh bạch là những khoản "đắt đỏ" về sau. Niêm yết ở thị trường lớn nhất thế giới thì rủi ro bị tấn công bởi các "cá mập", các quỹ đầu cơ (hedge fund) bán khống cũng sẽ tăng lên nhiều nếu để tỷ lệ cổ phiếu thả nổi cao. Bên cạnh đó, các nhà đầu tư quốc tế sẽ định giá rất kỹ, nếu không thuyết phục được họ bằng các con số và câu chuyện hấp dẫn, sẽ không bao giờ được họ để ý đến.
-----------------
(*) Trường ĐH Kinh tế Tp.HCM, IPAG Business School Paris, và AVSE Global
Cơn sốt SPAC bắt đầu giảm nhiệt ở Phố Wall?
15:45, 19/04/2021
"Giải mã" SPAC: Xu hướng đang nóng ở Phố Wall
10:30, 25/03/2021
Huy động vốn trên thị trường chứng khoán Mỹ qua SPAC
08:37, 27/05/2008
Đọc thêm
Vì sao nhà đầu tư toàn cầu bán tháo trái phiếu chính phủ, mua vàng?
Lợi suất trái phiếu chính phủ leo thang và giá vàng tăng mạnh là những diễn biến thu hút sự quan tâm trên thị trường tài chính toàn cầu những ngày qua...
Khởi tố 23 người liên quan đến vụ án lừa đảo tại Egroup
Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu làm rõ việc 23 Quản lý kinh doanh của Công ty Egame có dấu hiệu đồng phạm với "Shark" Nguyễn Ngọc Thủy...
Áp lực chốt lời khiến giá vàng giảm, quỹ SPDR Gold Trust tiếp tục xả
“Với kỳ vọng Fed hạ lãi suất về cơ bản đã được phản ánh vào giá vàng, báo cáo việc làm hàng tháng công bố vào ngày mai sẽ mang tính quyết định", một nhà giao dịch nhận định...
Quy mô rút ròng tại các ETF bất ngờ giảm mạnh
Dòng vốn thông qua các quỹ ETF đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam tiếp tục rút ròng với hơn 507 tỷ đồng. Tuy nhiên, quy mô rút ròng đã giảm mạnh 59% so với tuần trước đó.
Chứng khoán Mỹ lập kỷ lục mới trước thềm báo cáo việc làm quan trọng, giá dầu xuống đáy 2 tuần
Thị trường chứng khoán Mỹ tăng điểm trong phiên giao dịch ngày thứ Năm (4/9), với chỉ số S&P 500 đóng cửa ở mức cao kỷ lục, khi nhà đầu tư tạm gác sang bên một báo cáo việc làm yếu hơn dự báo và chờ một báo cáo việc làm khác quan trọng hơn dự kiến được công bố vào ngày hôm sau...
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: