Tổng thống Donald Trump ngày 15/2 đã công bố tình trạng khẩn cấp quốc gia nhằm có ngân sách xây bức tường ngăn biên giới Mỹ-Mexico như đã hứa mà không cần phải có sự phê chuẩn của Quốc hội. Ngay lập tức, động thái này của ông Trump đã bị phe Dân chủ tố là vi phạm Hiến pháp.

Theo hãng tin Reuters, việc ban bố tình trạng khẩn cấp đưa những nỗ lực của ông Trump nhằm có tiền xây tường biên giới lên một cấp độ mới. Chỉ vài giờ sau khi tuyên bố được đưa ra, Hạ viện Mỹ do các nghị sỹ Dân chủ nắm đa số nói đã mở một cuộc điều tra về vấn đề này.

Thất bại của ông Trump?

Trong một lá thư gửi ông Trump, các nghị sỹ Dân chủ đề nghị Tổng thống cho các quan chức Nhà Trắng và Bộ Tư pháp liên quan đến việc công bố tình trạng khẩn cấp ra điều trần. Ngoài ra, lá thư cũng đề nghị Nhà Trắng cung cấp các tài liệu pháp lý là cơ sở cho công bố này, với hạn chót được đưa ra là vào ngày thứ Sáu tuần tới.

Lá thư nói việc ông Trump công bố tình trạng khẩn cấp là "một sự bất tôn thiếu cẩn trọng của ngài Tổng thống đối với sự tách biệt giữa thẩm quyền và các nghĩa vụ của ngài theo quy định của Hiến pháp Mỹ".

Cũng trong ngày thứ Sáu, ông Trump ký thành luật một dự luật ngân sách nhằm ngăn Chính phủ Mỹ rơi vào tình trạng đóng cửa thêm một lần nữa. Trước đó, dự luật này đã được Thượng viện và Hạ viện Mỹ thông qua.

Chính phủ Mỹ mới đây trải qua một đợt đóng cửa dài kỷ lục 35 ngày do mâu thuẫn xung quanh ngân sách xây bức tường biên giới.

Dự luật ngân sách mà ông Trump vừa ký được xem là một thất bại của ông bởi không bao gồm khoản ngân sách 5,7 tỷ USD để xây tường biên giới như ông đề xuất, bất chấp một "cuộc đấu" kéo dài nhiều tuần qua giữa ông với phe Dân chủ.

Giới phân tích cho rằng, bằng cách công bố tình trạng khẩn cấp để có tiền xây tường, ông Trump đã dấn thân vào một chiến lược đầy bấp bênh về mặt pháp lý. Ông không chỉ đối mặt với nguy cơ một cuộc chiến pháp lý kéo dài với phe Dân chủ, mà còn có thể gây chia rẽ sâu sắc trong nội bộ Đảng Cộng hòa của mình vì quyết định này.

Nhiều bang dọa kiện

Nghị sỹ Dân chủ Nancy Pelosi, Chủ tịch Hạ viện, và nghị sỹ Chuck Schumer, nhân vật cấp cao nhất của Đảng Dân chủ ở Thượng viện, cùng chỉ trích mạnh động thái của ông Trump. "Hành động của Tổng thống rõ ràng vi phạm quyền về ngân sách của Quốc hội quy định trong Hiến pháp. Quốc hội sẽ bảo vệ thẩm quyền của mình như đã quy định trong Hiến pháp, tại tòa án, trước công chúng, và bằng tất cả mọi biện pháp có thể", một tuyên bố của hai vị này viết.

Chưởng lý bang New York tuyên bố bang này sẽ kiện ông Trump. Thống đốc bang California cũng nói sẽ đưa Tổng thống ra tòa vì vụ này.

Một số nghị sỹ Cộng hòa bày tỏ sự bất đồng với tuyên bố của ông Trump. Nghị sỹ Greg Walden, một nhân vật cấp cao của đảng này trong Hạ viện, nói rằng ông "lo ngại sâu sắc về hành động này của Tổng thống". Nghị sỹ Cộng hòa Thom Tillis của North Carolina nói tuyên bố của ông Trump không phải là một giải pháp.

Tuy nhiên, cũng có nhiều nghị sỹ Cộng hòa như ông Lindsey Graham ủng hộ quyết định mà ông Trump đưa ra.

Về phần mình, ông Trump thừa nhận rằng sắc lệnh về tình trạng khẩn cấp mà ông đưa ra sẽ dẫn tới một cuộc chiến pháp lý kéo dài. "Tôi dự kiến mình sẽ bị kiện. Lẽ ra tôi không nên bị kiện… Chúng tôi sẽ thắng ở Tòa án Tối cao", ông nói.

Người đứng đầu Nhà Trắng cho rằng một bức tường biên giới là cần thiết để ngăn người nhập cư trái phép và những kẻ buôn lậu ma túy vượt biên từ Mexico sang Mỹ. Tuy nhiên, các con số thống kê cho thấy lượng người nhập cư vượt biên trái phép qua khu vực biên giới này đang ở mức thấp nhất 20 năm, còn nhiều lô ma túy được vận chuyển qua các cửa khẩu.

Khi các nhà báo đề cập những con số này trong cuộc họp báo ở Vườn Hồng, Nhà Trắng, ông Trump nói đó là những dữ liệu sai.

Ông ước tính rằng việc công bố tình trạng khẩn cấp sẽ giúp giải phóng khoản ngân sách lên tới 8 tỷ USD để xây tường. Tổng chi phí cho một bức tường như vậy được ước tính lên tới 23 tỷ USD.

Khi còn là ứng cử viên Tổng thống Mỹ hồi năm 2016, ông Trump đã hứa rằng Mexico sẽ phải trả tiền cho việc xây bức tường. Lời hứa này của ông đã được cử tri Mỹ hưởng ứng nhiệt tình. Tuy nhiên, Mexico cương quyết không trả tiền xây tường, và giờ đây ông Trump muốn người đóng thuế ở Mỹ phải trả số tiền đó.